Pablo Neruda – vertaal deur De Waal Venter en Johann Lodewyk Marais
Sonnet C
In die middel van die aarde sal ek
die smaragde wegskuif om jou beter te sien
en jy sal die koringare kopieer
met ‘n water-pen boodskapper.
Wat ‘n wêreld! Watter dieptes van pietersielie!
Wat ‘n seilboot wat vaar in die heerlikheid!
En jy miskien en ek miskien ‘n topaas!
Daar sal nie meer wanklanke in die klokke wees nie.
Daar sal niks meer wees as die vrye lug nie,
die appels gedra deur die wind,
die sappige boek tussen die takke,
en daar waar die angeliere asemhaal
sal ons ‘n kledingstuk aanmekaarsit wat die ewigheid
van ‘n seëvierende soen sal weerstaan.
(Pablo Neruda : Soneto C ; uit Spaans vertaal deur De Waal Venter)
Ode aan wyn
Wyn met die dag se kleur,
wyn met die nag se kleur,
wyn met purper voete
of bloed van topaas,
wyn,
sterre-kind
van die aarde,
wyn, glad
soos ‘n swaard van goud,
sag
soos wilde fluweel,
spiraalgeskulpte wyn,
deurdrenk met liefde,
soos die see,
nooit kon net een glas jou hou nie,
een lied, een man,
jy is koraal, mensliewend,
en op die minste moet jy gedeel word.
By tye
teer jy
op sterflike herinneringe,
en jou golf
spoel ons van tombe na tombe,
klipwerker van ysige grafkelders,
en ons ween
verbygaande trane,
maar
jou pragtige
lenterok
is anders,
die bloed styg op in die stamme,
die wind roer die dag,
niks bly oor
van jou stil siel nie.
Wyn
laat die lente bloei,
geluk groei boontoe soos ‘n plant,
mure verkrummel,
kranse,
skeure gaan toe,
‘n lied word gebore.
O jy, ‘n fles wyn, in die wildernis
met daardie geurigheid waarvoor ek so lief is,
het die ou digter gesing.
Dat die wynfles
liefdesoen op liefdesoen gee.
My liefling, skielik
word die lyn van jou heup
die oorvloedige kurwe
van die wynglas,
jou bors is ‘n druiwetros,
die lig van die alkohol skyn in jou hare,
jou tepels is druiwekorrels,
jou nawel is ‘n kuis seël
gestempel op die fles van jou maag,
jou liefde ‘n onuitputlike
kaskade van wyn,
die lig wat my sinne verhelder,
die aardse prag van lewe.
Maar dis nie net liefde nie,
die vurige soen
of brandende hart nie
jy is
die wyn van die lewe,
maar ook
vriendskap van mense,
deursigtigheid,
koor van dissipline
oorvloed van blomme.
Dis lekker om op die tafel,
wanneer mens gesels,
die lig van ‘n bottel te hê
met intelligente wyn.
Drink dit,
en onthou in elke
goue druppel
in elke topaas-glas
in elke purper skeplepel
wat die herfs geswoeg het
om die houer met wyn te vul,
die donker man onthou,
in die gang van sy dagtaak,
om te dink aan die grond en sy plig,
om ‘n loflied aan wyn uit te sing.
(Uit Spaans vertaal deur De Waal Venter)
Gedig 19
POEMA 19
Niña morena y ágil, el sol que hace las frutas,
Pablo Neruda
Bruinhaar, ratse meisie, die son wat die vrugte vorm,
die koring ryp maak en die seewier krul,
het jou lewenskragtige lyf gemaak, jou helder oë
en jou mond wat die glimlag van water inhou.
‘n Swart en opgewonde son rol jou in die krulle
van jou lang donker hare wanneer jy jou arms oopmaak.
Jy speel in die son, soos in ‘n riviermonding
en dit maak twee donker poele in jou oë.
Bruinhaar, ratse meisie, niks van jou kom na my nie.
Alles van jou gaan weg van my, soos van die middag.
Jy is die dolle jeug van die by,
die bedwelming van die golf, die krag van die koringaar.
My somber hart soek na jou, nie te min,
en ek bemin jou lewenskragtige lyf, jou sagte en vrye stem.
Bruinhaar vlinder, so lieflik en seker
soos die koringlande, en die son, die papawer en water.
Uit Spaans vertaal deur De Waal Venter
16 Junie 2013
***
ʼn Klompie gediertes
Dit was die aand van die likkewaan.
Van sy reënboogkleurige kroon
sy tong soos ‘n werppyl
weggesink in die groenigheid,
die monnikagtige miervreter
het met musikale voete deur die oerwoud gestap,
die guanaco, delikaat soos suurstof
in die wye bruin hoogtes
het gaan wandel in sy goue stewels,
terwyl die lama sy onskuldige oё
geopen het vir die fynheid
van ‘n wêreld gevul met dou.
Die ape het ‘n eindelose
erotiese tou gevleg
langs die dagbreek-kus,
mure van stuifmeel afgetrek
en die pers vlug
Van Muzo se skoenlappers verskrik.
Dit was die nag van die kaaimanne,
die suiwer, polsende nag
die snoet wat uit die slym steek
en uit die sluimerende moerasse
die dowwe geruis van skubplate
wat terug gaan na die oorsprong van die aarde.
Die luiperd het die blare aangeraak
Met sy gloeiende afwesigheid,
die puma hardloop deur die ruigtes
soos ‘n verterende vuur
terwyl in hom die alkoholiese oë
van die oerwoud brand.
Ratels krabbel op die oewer
van die rivier, snuif aan ʼn nes
vol sidderende lekkernye
wat hulle met rooi tande gaan verslind.
En in die diepte van die groot waters
soos die sirkel van die aarde,
is die reuse anakonda
bedek met seremoniële klei,
verslindend en religieus.
Uit Spaans vertaal deur De Waal Venter. (Die gedig “Algunas bestias” kom uit sy bundel “Cantos General” en is besonder interessant omdat dit getoonset is deur Mikis Theodorakis as ‘n oratorium. Jy kan hier kyk en luister na die canto.)
voorheen Klippe van die hemel
Hier is die boom in suiwer klip,
onomstootlik, in soliede prag,
oor tien miljoen jaar opgebou.
Agaat en kornalyn en altaarlamp
die hout en sap is omgesit
tot die reuse stam
bestand was teen die verrotting van water
en dit soos ‘n standbeeld begin lyk het:
die lewende blare
het hulleself vernietig
en toe dit omgedruk is,
vlammende bos, brandende stofwolk.
hemelse asse het dit omhul
tot tyd, en die lawa ‘n geskenk
geskep het van deursigtige klip.
Uit Spaans vertaal deur De Waal Venter
Poësie
En dit was op daardie ouderdom … poësie het gekom
om my op te soek. Weet nie, weet nie waarvandaan
dit ontstaan het nie, uit die winter of ‘n rivier.
Weet nie hoe of wanneer nie.
nee, dit was nie stemme, dit was nie
woorde, nie stilte nie.
Maar ek is uit ‘n straat geroep
uit die takke van die nag,
skielik tussen die ander uit,
uit gewelddadige vlamme
of alleen teruggekom,
daar is ek sonder gesig
en dit het my geraak.
Ek het nie geweet wat om te sê nie, my mond
het nie geweet
hoe om te praat nie.
my oë was blind,
en iets was aan die klop in my siel,
koors of verlore vlerke,
en ek het alleen geraak,
daardie brand
ontsyfer,
en ek het die eerste vae reël geskryf,
vaag, sonder liggaam suiwer
nonsens,
suiwer kennis,
van hom wat niks weet nie,
en skielik
die lug sien
onthul
en oopgaan,
planete,
polsende saailande,
deurdronge skaduwees,
deurspek
met pyle, vure en blomme,
die oorstelpende nag, die heelal.
En ek, die kleinste wese,
bedwelm deur die grootse niks
sterrestelsels,
die beeltenis
van geheimenis,
het myself suiwer deel gevoel
van die leegte,
draaiend saam met die sterre
my hart losgebreek in die wind.
Uit Spaans vertaal deur De Waal Venter
Ode aan ‘n groot tuna in die mark
ODA A UN GRAN ATÚN EN EL MERCADO
Uit: Tercer libro de las odas [1955-1957] (1957)
In ‘n groentemark,
‘n koeël
uit die dieptes
van die oseaan,
‘n swemmende projektiel,
het ek jou raakgeloop,
dood.
Oral om jou
was daar slaaikoppe
seeskuim
van die aarde,
wortels,
druiwe,
maar
die waarheid
van die see,
van die onbekende,
van die
onbepaalbare
skadu,
die waters
se dieptes,
die afgrond
wat net jy oorleef het
‘n pikswart, glansende
getuie
van die diepste nag.
Net jy, donker koeël
uit die afgrond,
akkuraat,
verniel
net aan een punt,
voortdurend
herbore,
geanker in die stroming,
sy gevleuelde vinne
vinnig
waaiend
in die vlug
van
die
skadu
van die see
soos ‘n treurende pyl
pylpunt van die see,
vreeslose olyf.
Ek het jou daar dood gesien,
‘n gestorwe koning
van my eie oseaan
lewenskragtige
groen, silwer
ondersese
den
kern
van getygolwe,
daar,
oorblyfsels van die dood,
in die mark
sien ek
egter
was jou vorm
die enigste een met ‘n doel
tussen
die verwarrende warboel
van die natuur:
jy was
tussen die delikate groentes,
soos ‘n skip
vin en boeg swart en geolie,
asof jy nog steeds
die voertuig van die wind was,
die enigste
en suiwere
masjien
van die see:
ongeskonde, varende
op die waters van die dood.
Uit Spaans vertaal deur De Waal Venter
Arme ouens
(Pobres muchachos – Pablo Neruda)
Wat kos dit op hierdie planeet
om mekaar lief te hê in vrede:
die hele wêreld ondersoek die lakens,
almal bemoeilik jou liefde.
En hulle sê vreeslike goed
van ‘n man en ‘n vrou
wat, na baie rondval,
en baie oorweging,
iets onvervangbaars doen,
saam op ‘n bed neerval.
Ek vra myself af of die paddas
hulleself dophou, hulleself geringskat,
of hulle fluister in dammetjies
teen onwettige paddas
teen die genietinge van hulle soort.
Ek vra myself af of die voëls
voëlvyande het
en of die bul luister na osse
voor hy begin vry na die koeie.
Nou het die strate oë,
die parke het polisie,
die hotelle het geheime,
die vensters skryf name af,
troepe en kanonne word uitgestuur
vasbeslote teen die liefde,
onophoudelik aan die werk
die kele en die ore,
en ‘n ou en sy meisie
word gedwing om te blom
terwyl hulle vlug op ‘n fiets.
(Uit Spaans vert. deur De Waal Venter)
*
Jou voete
(Tus pies – Pablo Neruda)
Wanneer ek nie na jou gesig kan kyk nie
kyk ek na jou voete.
Jou voete met benige boë
jou harde klein voete.
Ek weet hulle dra jou,
en dat jou lieflike gewig
gelig word op hulle.
Jou middel en jou borste,
die dubbelpers
van jou tepels,
die holtes van jou oë
wat pas weggevlieg het,
jou breë vrugtemond,
jou bos rooi hare
my klein toring.
Maar ek is lief vir jou voete
juis omdat hulle geloop het
op die aarde en op
die wind en op die water
tot hulle by my uitgekom het.
(Uit Spaans vertaal deur De Waal Venter)
*
EK SAL TERUGKEER
‘n Ander keer, man of vrou, reisiger,
later, wanneer ek nie meer lewe nie,
kyk hier, soek na my
tussen klip en oseaan,
in die lig stormend
deur die skuim.
Kyk hier, soek na my,
want hierheen sal ek terugkeer, woordeloos,
sonder stem, sonder mond, suiwer,
hierheen sal ek terugkeer om die gekarring
van die water te wees, of
sy ongebroke hart,
hier, sal ek ontdek en verlore wees:
hier, sal ek, miskien, klip en stilte wees.
(vert. Johann Lodewyk Marais, 2012)
*
Werkwoord
Ek gaan hierdie woord frommel.
ek gaan dit wring,
ja,
dis heeltemal te glad
dis of ‘n reuse hond of groot rivier
sy tong daaroor gelek het of water
oor baie jare.
Ek wil dít in die woord hê
dat die ruheid gesien word.
die ystersout
die tandelose krag
van die aarde,
die bloed
van hulle wat gepraat het en hulle
wat nie gepraat het nie.
Ek wil die dors sien
binne die sillabes:
ek wil raak aan die vuur
in die klank:
ek wil die donkerte voel
van die skreeu. Ek wil
woorde hê, ru
soos maagdelike rotse.
Uit Spaans vertaal deur De Waal Venter
*
Liefde
Vrou, ek het jou seun geword
deur die melk van jou borste te drink,
soos uit ‘n fontein.
deur na jou te kyk, langs my te voel
en jou te besit in ‘n goue lag, die stem van kristal.
Deur jou te voel in my are soos God in die riviere
en jou te aanbid in treurige beendere van stof en kalk,
omdat jy sonder pyn langs my verbygegaan het
en weggegaan het deur die strofe – sonder enigiets sleg –
Hoe sal ek weet om jou lief te hê vrou, hoe sal ek weet
om jou lief te hê, lief te hê soos niemand ooit nie!
Om te sterf en steeds
jou meer lief te hê.
En steeds
jou meer lief te hê
en meer.
Uit Spaans vertaal deur De Waal Venter
Nota: Hierdie vertaling probeer nie om die klankpatroon van die oorspronklike te volg nie. Dit het ‘n eie klankpatroon wat anders tot uiting kom in Afrikaans. Hier is geen eindryme nie, maar eerder interne klankherhalings.
*
Die kat se droom
Hoe netjies slaap ‘n kat nie,
slaap met sy pote en gravitas,
slaap met sy wrede kloue,
en sy bloeddorstigheid,
slaap met al die ringe
soos ‘n reeks gebrande sirkels
wat die geologie vorm
van ‘n stert die kleur van sand.
Ek sal daarvan hou om te slaap soos ‘n kat
met die hele pels van tyd,
met ‘n tong van vuurklip
met die droë drif van vuur
en nadat ek met niemand gepraat het nie,
strek ek myself uit oor die wêreld
met intense vasbeslotenheid
om die rotte van die droom te jag.
Ek het gesien hoe hy golwend
slaap, die kat: die nag
vloei deur hom soos donker water,
en miskien val hy,
of daal neer op
ontblote sneeubanke.
Miskien word hy slapend
so groot soos ‘n tier se oupagrootjie,
en spring in die donker oor
dakke, wolke en vulkane.
Slaap, slaap kat van die nag
met biskoplike seremonie,
en jou snor van klip:
orden al ons drome,
beheer die obskuriteit
van ons sluimerende talente
met jou bloeddorstige hart
en die yslike waaier van jou stert.
(Die gedig SUEÑO DE GATOS, uit Spaans vertaal deur De Waal Venter)
Pablo Neruda (12 Julie 1904 – 23 September 1973) was die skywersnaam en later die wettige naam van die Chileense digter, diplomaat en politikus Neftalí Ricardo Reyes Basoalto. Hy het die naam gekies na aanleiding van die Tjeggiese digter Jan Neruda.
Neruda het in verskeie style geskryf – erotiese liefdesgedigte, surrealistiese werk, historiese eposse en onbeskaamde politieke manifesto’s. In 1971 wen hy die Nobelprys vir Letterkunde. Die Colombiaanse romanskrywer Gabriel García Márquez het hom eenkeer “die grootse digter van die Twintigste Eeu in enige taal” genoem. Neruda het altyd in groen ink geskryf wat sy persoonlike kleur van hoop was. -DWV
*
Ode aan die tamatie
Die straat
het vol tamaties geword,
middag,
somer,
lig word in die helfte
gesny
soos
‘n
tamatie,
die sap
loop
deur die strate.
In Desember,
onverpoos
val
die tamatie
die kombuis binne,
met middagete kom hy in,
vat
dit gemaklik
op kombuiskaste
tussen glase,
botterbakke,
blou soutpotte.
Hy skyn
met sy eie lig,
goedaardige majesteit.
Ongelukkig moet ons
hom vermoor:
die mes
sak weg
in lewende vlees,
rooi
binnegoed,
‘n koel
son,
verhewe, onuitputlik,
bevolk die slaaie
van Chili,
gelukkig getroud
met die helder ui,
en om dit te vier,
gooi
ons
olie oor,
essensiële
kind van die olyf,
op die helftes,
peper
gee
ekstra geur,
sout gee magnetisme:
dit is die troue
van die dag,
pietersielie
hys
sy vlaggies,
aartappels
kook lekker,
die geur
van die braaiboud
klop
aan die deur,
dis tyd!
komaan!
en op
die tafel in die middel
van die somer,
die tamatie,
ster van die aarde,
herhalende
en vrugbare
ster,
vertoon
sy vouinge,
sy kanale,
met sy merkwaardige volheid
en oorvloed,
geen pit
geen doppe,
geen blare of dorings,
bied die tamatie
sy gawe
van vurige kleur
en volkome varsheid.
“Oda al Tomate” – Pablo Neruda
Vert. De Waal Venter, 2012
…