Van die boeke van Michel Houllebecq wat ek tot nou toe gelees het, het ek die meeste van Platform gehou. Lanzarote was interessant, maar eerder weens die vreemde kultus wat daarin beskryf word. Beide Atomised en The Possibility of an Island is grootse idees, wat op ʼn manier by mekaar aansluit, maar het nie vir my die menslike tekstuur wat in Platform te vinde is nie. Dalk is dit maar omdat ek Platform eerste gelees het.
Vir my as sosioloog is Houllebecq deels interessant omdat daar ʼn invloed van Auguste Comte (in die prent hier bo) op sy werk blyk te wees. Ek dink hy haal Comte direk aan in Atomised of Platform. Die futuristiese elemente in Atomised vat Comte se siening van die ontwikkeling van menslike samelewings in sekere stadia ʼn stappie verder, iets wat uit die mode is in tye waarin die geskiedenis as nie-lineêr gelees word.
Ek het lank gelede ʼn boek gelees oor die onstaan van sosiologie en die idee dat ʼn mens die metodes van die wetenskappe – spesifiek statistiese metodes – op die bestudering van menslike samelewings kan toepas. Comte was ʼn voorganger hiervan, maar Emile Durkheim was die eerste professor in sosiologie in ʼn tyd toe die studie van samelewings, die humaniora, geskoei was op die uitlê van klassieke en religieuse tekste. Die kloof tussen sosiale en geesteswetenskappe was dus nie so groot as wat dit deesdae is nie (Die hoofstuk waarin Elizabeth Costello se suster haar toekenning van die universiteit in Johannesburg ontvang is ook nogal insiggewend hier!). Durkheim se aanstelling by die Sorbonne was ʼn revolusie in die kleine, met letterkundiges en klassisiste wat bekommerd was oor die vervlakking van universiteits-curricula met die bestudering van sosiologie en statistiek.
Op ʼn manier het die sogenaamde linguistiese keerpunt hierdie kloof begin oorbrug, maar veral ekonome patrolleer steeds die brug tussen letterkunde en die sosiale wetenskappe met streng formules.
Maar ek dwaal nou af. Die boek waarna ek verwys is Between Literature and Science: The Rise of Sociology, deur Wolf Lepenies. Meer daaroor hier. Lepenies ontleed byvoorbeeld die liefdesbriewe van mense soos Auguste Comte en wys hoe hulle as individue gesukkel het om buite die droë wetenskaplike register te beweeg. In Comte se geval was die liefdesbriewe aan Clothilde de Vaux. Comte was ʼn wetenskaplike ateïs, maar De Vaux ʼn godsdienstige katoliek, wat interne spanning vir die obsessiewe Comte veroorsaak het. Comte het op ʼn stadium byvoorbeeld opgehou om ander mense se boeke te lees, omdat dit sy eie idees sou besoedel. Daar was ook ʼn spieël teen die muur voor sy lessenaar. Elke keer wat hy geskryf het, het hy vir homself gekyk.
Ek kan maar net hoop en bid dat Comte se lompheid nie deur my sosiologiese opleiding onder my vel beland het nie!
Maar wat sê dit alles oor Houllebecq? Ek is nie seker nie. Die punt wat ek wil maak is dat letterkunde soms vrae vra op maniere wat dit vir sosiale wetenskaplikes onmoontlik of onaanvaarbaar is. Houllebecq pleeg vele transgressies, en het al in die hof beland oor sy sienings. Platform gaan deels oor kapitalisme se impak op menslike intimiteit, veral in die konteks van die Europese postmoderne malaise – spesifiek sekstoerisme. Hoekom verkies Europese mans byvoorbeeld vroue uit Asië, en Europese vroue mans uit Afrika? Die blote stel van so ʼn vraag sal enige sosioloog in haar oggendpap laat stik.
Nietemin, met my vroeëre besoek aan die Swahili-kus kon ek nie anders as om hierdie sekstoerisme – die sogenaamde beach boy-fenomeen – op te merk nie. Die volgende gedig gaan daaroor. Dit sluit by die vorige paar bloginskrywings aan.
SKEMERGESANGE IN MALINDI
luidsprekers dra blikkerig
die muezzin se stem
as hy kort voor sononder
god se naam aanroep
in die eden roc hotel
stryk ʼn beach boy se warm hande
aan die kreukels
van ʼn duitse toeris se vel
spierwit wasgoed pas gewas
en diep uit haar buik
roep sy prys sy
mein gott
mein gott!