En so gebeur dit dat ek en Peter Holvoet-Hanssen ’n soort tandem-gedig skryf met Antwerpen as fokus. Meer twee afsonderlike gedigte in gesprek. Hy as die stadsdigter van hierdie eeue-oue Europese handelstad, wat op sy manier een van die ikoniese stede van Europa is, soos St. Petersburg of Parys of Barcelona of Brugge, en ek as pasaatvogel van Afrika. Peter het my aanvanklik uitgenooi na die Felix-Poësiefees in die stad, en deel van die ooreenkoms was dat ek ’n gedig sal agterlaat wanneer ek weer die stad verlaat.
Met ander woorde, ons sou in antwoord op mekaar elk ‘n gedig skryf. En daar sou ’n soort bewustelike interaksie in die proses plaasvind tussen ons.
Ek het my gedig eerste gelewer en dus het Peter syne geskryf in respons op myne, of minstens met myne in gedagte.
Daar is ’n samehang van geskiedkundige geheue wat ek telkemale aantref in Antwerpen. Dit maak nie saak of dit nou die standbeelde is, of die reuk van die rivier, of die verhale oor waar allerlei klein dingetjies vandaan kom, of die geverfde pleinnarre wat een of ander gebeurtenis opvoer. Daar is ’n sekere deurlopendheid van relaas.
In teenstelling met Antwerpen, ondervind ek as Suid-Afrikaan ’n hiatus in my eie omgewing – oftewel, opeenvolgende hiatusse – wat betref historiese geheue. Meer onderbrekings, wat korter op mekaar volg, minder samehang, meer weersprekings.
Wat Europeers en Afrikane wel deel, is die feit dat alle geskiedenis meer verhaal is as objektiewe feitelikheid. Hoewel ons in Afrika nog heel fundamentalisties onbewus omgaan met hierdie feit.
Dis dus ‘n “ritme”, van onderbreking, van gefnuikte middelpunte, van versteurings, wat my die vorm vir mý gedig gegee het. Dis telegramagtig – “losstaande” leidrade, ’n opeenstapeling van flarde (deur stippellyne geskei); en tussen elke reël, en voor en ná elke flard, ’n wit reël.
Maar ek moes uitreik oor die see. My tema is dus nie uitsluitlik Afrika nie. Die fokus is ‘n gedeelde fokus.
Hier is die twee gedigte.
Lesers wat Nuuswekker lees, kon dit dalk elders al raakgelees het. Eers volg myne, omdat dit eerste geskryf is, en dan Peter s’n. Ek merk dat Rubens in albei gedigte voorkom. Ook die Amerikas, en die ruilmiddels van verskillende tydperke en plekke.
Twee agtergrondsfeite. Die M.A.S. is ’n groot nuwe museum in wording in Antwerpen, en aan die sye daarvan is rye en rye klein beeldjies van handjies van bo tot onder aangebring as motief, wat die sentrale legende van Antwerpen versimboliseer. Voor die koms van gewone mense het ’n ras van reuse die plek glo bewoon. Die “klein mensies” moes buitensporige tolgeld aan die reuse betaal voor hulle op die rivier kon vaar. Hulle is as’t ware met ’n swaar hand regeer. ’n Dapper Romeinse soldaat, Silvius Brabo, het die hand van ’n tollenaar-reus afgesny en oor die rivier na die ander kant gegooi, en sodoende Antwerpen bevry.
Tweede agtergrondsfeit. Die plein voor die museum is versier met ’n vae beeltenis op die plaveisel. Op grondvlak lyk dit soos die pixels van een of ander onleesbare prentjie. Maar van die boonste vlakke van die museum, soos jy afkyk, word is dit duidelik. Dis ‘n groot skedel. Van ’n gevalle reus?
O, ‘n derde feit. Dis onlangs in die koerante gerapporteer. Die Belgiese offisier in bevel van die tragiese moord op die Kongolese bevrydingsleier, Patrice Lumumba, in die sestigerjare, het ‘n beskrywing aan die ondersoek gegee oor hoe Lumumba gelyk het nadat hy geskiet is. Hierdie woorde word in direkte rede aangehaal in die gedig.
Reusegedig
(of Continental interface)
Vroeër was daar.
’n Stad.
’n Stad was daar.
Soldate het die mure
vol gate geskiet.
Hoe skitter die pokmerke
nie in die maanlig nie …
Soos die klinknaelpak
van Elvis Presley.
O, versiering!
O, dieper betekenis!
Van Berlyn
tot Maputo.
Katanga.
Die flitsende
pangas.
——————–
Vroeër was daar.
’n Reus.
Die reus
het ’n groot gebou
vol klein, klein handjies geplak.
Die handjies
was afkomstig
uit Afrika.
Klein, as jy ’n reus is.
Reusagtig, as jy klein is.
’n Kopbeen is al
wat nou van hom oor is.
Swart. Soos silwer.
Sterre. ’n Skitterring.
Van muskiete.
Malaria! Aa, kinders.
Rat-a-tat!
In die sonlig
(sonlig!)
blink die wande
van die M.A.S.
soos die snykante
van diamante.
———–
“Soos ’n sif
het hy gelyk.”
Die lyk.
Van Patrice Lumumba.
O, die klinknaelknoppies.
Blinkertjies.
Versiering. (O, dieper betekenis!)
Van kuns. Wat alles
in die reine moet skik.
Die blyke van iets (enigiets)
is tog so verskriklik.
Skyn die son
op die water.
Dit lyk
of ’n reusagtige kopbeen
in pixels
uit die plaveisel verrys.
Miskien net stigmata?
———-
Die ou meesters.
Hoe líg
skyn hul verf
op die swaar voorwerpe.
En nát.
Rank die spoeg
van die renaissance-honde
op die geskilderde ouwerwe.
Daar is kleikalbasse
wat bak
in die koue dagbreekson van Afrika
vir ’n duisend jaar.
Bly hulle sag.
Verjongingskuur.
Skeurvallei.
Geen vrou vlei haar
só neer
op die tydsones,
soos Afrika.
Haar Janus-lippe.
Dit lê oop
na regs,
en na links.
Vetplante.
—————-
Bodemlewe.
————
O, versiering,
o, grimering!
————
Die diepste kuns
(Rubens)
is garnering!
————-
Oh, yes, oh yes,
Please, no,
Yes, oh yes,
ES! YES!
———
Haar gesig wat draai.
Haar wange.
Hierdie passie.
Na links, en na regs.
Soos in die Bybel.
Eers die linker.
Dan die regter.
—————
Dis die geboorte
wat pynlik is.
——————
Gesange.
——————
Prys u Naam,
Janus.
—————-
O, versiering!
O, grimering!
—————
Moenie vergeet.
Garnering.
Amerika.
O, paprika!
——————
Aandadig.
Soveel soorte.
Poeiers.
Ingesmokkel.
Liefling.
—————
Is die naam
van ’n plaas
in Afrika.
—————
Slegs ’n reus tog
vir die Skeurvallei?
—————-
Rat-a-tat!
Ap-a-ties.
Miskien het apies.
Die kiem versprei.
—————
Silvius.
————–
Die reus se hand.
Toemaak.
Die waak.
Tula. Tula.
—————
Afgesny.
—————
Die Hand.
Agter alles?
—————
Blare wat dryf.
———-
Klapper.
Strooisuiker.
Sneeu.
—————-
Kan dit.
Nog dieper?
————–
Swart.
———–
Afrika.
————–
Waar almal vandaan kom.
————-
Die Oerknal.
—————
Gas.
—————-
Vryswewend.
——————-
God Almagtig.
Van die omringende.
Die uitdyende.
———–
Kan jy dit ruik?
———–
Parfuum!
———
Die kern is.
PARFUUM!
M.A.S. = Museum Aan De Stroom, Antwerpen-hawe
Reuzenlied
giganten in de droge regen
ijslandschap ten hemel
een zandbank was een berg voor ons
een delta voor de reuzen
hier werden wij geworpen toen
de paarden met ons spraken
wij plantten hutten tot een heem
de handen in de Schelde
en Brabo zong zijn reuzenlied
de tollenaar in trance
de zeilen bolden, torens klommen
de stroom werd afgesloten
het goud van Zuid-Amerika
met Rubens aan de kade
een eiland van bezwete tijd
een broeihaard van culturen
vergoten bloed gemixt met roet
‘wij blijven reuzenmakers’
Napoleon en wij ’t kanon
wij bleven watergravers
met honger op de donderkloot
maar toch niet klein te krijgen
de Pruizenlaars blonk als de hel
weer temmers om te temmen
de poesjenellen zingen scheel
welkom reuze reuzen
en wij hier voor het reuzenmeisje
samen nu dit wijsje
reuzinneke
naar ’t havenland
iedereen reikt u de hand
reuzinneke
dans met ons
keer u toch niet om bom bom
schoon spinneke
kleurenstoet
’t Stad is nu een toverhoed
reuzinneke
zijt ge moe
doe dan maar de luiken toe
schoon rozeke
de avond valt
de sterren voor u uitgestald
Dankie, vir jou waardering, Desmond. Dit help vir die volgende gedig …:) Ek het ook jou ander kommentaar op Briewebus (dink ek) gesien.
Charl-Pierre, hierdie gedig van jou is fantasties.