Johan Myburg. Goya se gelyknamige ets
Goya se gelyknamige ets (“Linda maestra!”) uit Los Caprichos.
IX
“Linda maestra!”
Benewens vee kan ʼn besem voertuig word,
so word gesê, wat esse gooi in vlug en uile
fnuik én lok, wat geswind selfs die duiwel
kan uitoorlê, wat in die hand van ʼn kranige
ou wyf kan swiep soos net ʼn besem kan.
So sit sy voor, haar sakkerige lyf flappend,
albei hande om die stok geklem, gee gas,
die jongeling agter haar, mik in nooiensvlug
ontuis, klou verbete, gryp die pry se skouers
vas en klief onkuis deur die nag. Haar skone
meesteres doen sy weldra na en knyp met dy
teen binnedy en knieë teen mekaar in dolle
vaart haar peester vaster vas terwyl sy nóg
wilder, hare losser, die nag demonies binnery.
© Johan Myburg, 2018
Lieflike gedig, Johan! Ek kry nie die woord “pry” in die woordeboek nie.
Dankie Daniel. Die Blokkiesraaiselwoordeboek gee “pry” aan as sinoniem vir “feeks”. Verwante woorde: draak, duiwelin, furie, geitjie, gifpil, heks, helleveeg, juffer, megera, pry, rissie, rissiepit, slang, snip, teef, tierkat, tierwyfie, veeg, virago, viswyf, vrou, Xanthippe, xantippe
Interessant. Op mijn beurt zocht ik het woord “prij” op in het Woordenboek der Nederlandsche Taal. Daar blijkt het in het Middelnederlands “dood dier, meestal zulk een dat reeds min of meer tot bederf is overgegaan” of “kreng” te betekenen. In de samenstelling met vis: “vischprij” = viswijf. Een nieuwe betekenislaag vanuit translinguïstisch perspectief?
Die driedelige Van Dale verklaar “prij” as “kwaadaardige vrouw”.
Daar het ons dit nou: die gedig as blokkiesraaisel!
Ik zie interessante gelijkenissen in woordbetekenis tussen Afrikaans en Nederlands. Hoe dan ook lijkt “prij” in beide talen, en dus ook etymologisch (zie Middelnederlands), geen valse vriend te zijn. Ik houd het op “kreng”.
Digters is daar om woorde uit die vergetelheid te red. So het Opperman byvoorbeeld die woord “kreits” vir “kring” in ‘n gedig gebruik.
Dis ’n sterk gedig, Johan. Dit byt soos soutsuur en vreet irrelevante dinge weg. Maar soos soutsuur in ’n motorbattery, dien dit ook as ’n energieopwekker – die woeste energie in die gedig sit die leser naarstiglik aan die dink nadat hy sy asem teruggekry het.
Goya het sy 18e eeuse reeks sketse, Caprichos (Grille), geskep om die swakhede en bederflikhede in sy gemeenskap te satiriseer. En die gesatiriseerdes het nie daarvan gehou nie!
Ek plaas hierby die eerste strofe van Tomas Tranströmer se gedig “Caprichos” om as ’n soort spieël of vergelykingsverwysing vir die Afrikaanse Caprichos te dien. Die volledige gedig kan op my WordPress blog gelees word.
Huelva is die hoofstad van die provinsie Huelva in Andalusia, Spanje.
Uit hemligheter på vägen 1958 p 65
Caprichos
Det mörknar i Huelva: sotiga palmer
och tågvisslingens ilande
silvervita fladdermöss.
Tomas Tranströmer
Dit word donker in Huelva: roetbedekte palms
en die treinfluit se ylingse
silwerwit vlermuise.