Anoniem. Liedvertaling uit Duits in Afrikaans. Vert. deur Bernard Odendaal
As toegif: ʼn geestesvryheidslied wat op strooibiljette die lig gesien het
“Die Gedanken sind frei” (letterlik: Die gedagtes is vry) is ’n lied wat, sover vasgestel kon word, kort voor 1800 in Suid-Duitsland op verskeie strooibiljette verskyn het. In tye van politieke verdrukking of bedreiging, toe én daarna, is dit benut om die begeerte na vryheid en onafhanklikheid uit te druk. Een voorbeeld uit meer onlangse tye: Gedurende die vreedsame rewolusie ter vereniging van Wes- en Oos-Duitsland in 1989 is dit deur simfoniërs, naamlik van die Dresdner Staatskapelle, op die Teaterplein in Dresden uitgevoer. Derduisende optogvoerders in die omtrek het terstond nader gestaan en die lied begin sing. Dit was ’n aangrypende hoogtepunt van die destydse geskiedkundige gebeure.
G’n wonder nie dat ’n polities-maatskaplik betrokke Liedermacher soos Thomas Friz dit op sy 1996-album Heimatland ade (Verlag ‘pláne’ GmbH, Dortmund) ingesluit het.
Die oorspronklike liedteksskrywer en toonsetter is onbekend; die mees bekende weergawe daarvan is wel in 1842 deur Hoffmann von Fallersleben opgeteken.
Die Gedanken sind frei
Die Gedanken sind frei!
Wer kann sie erraten?
Sie fliegen vorbei
wie nächtliche Schatten.
Kein Mensch kann sie wissen,
kein Jäger sie schiessen
mit Pulver und Blei!
Die Gedanken sind frei!
Ich denke was ich will
und was mich beglücket,
doch alles in der Still’
und wie es sich schicket.
Mein Wunsch und Begehren
kann niemand verwehren,
es bleibet dabei:
Die Gedanken sind frei!
Ich liebe den Wein,
mein Mädchen vor allen;
sie tut mir allein
am besten gefallen.
Ich bin nicht alleine
bei einem Glas Weine,
mein Mädchen dabei:
Die Gedanken sind frei!
Und sperrt man mich ein
im finsteren Kerker,
das alles sind rein
vergebliche Werke;
denn meine Gedanken
zerreiβen die Schranken
und Mauern entzwei.
Die Gedanken sind frei!
(Die volgende strofe is later – anoniem – bygerym:)
Drum will ich auf immer
den Sorgen absagen
und will mich auch nimmer
mit Grillen mehr plagen.
Man kann ja im Herzen
stets lachen und scherzen
und denken dabei:
die Gedanken sind frei.
- Teks & toonsetting: anoniem; die mees gewilde weergawe daarvan is in 1842 gepubliseer in Hoffmann von Fallersleben en Ernst Heinrich se volksliedversameling Schlesiche Volkslieder mit Melodien; ’n opname van ’n vertolking deur die Duitse tenoor Hermann Prey kan beluister word by https://www.last.fm/ru/music/Hermann+Prey/_/Die+Gedanken+sind+frei)
***
Mens se denke is vry
Mens se denke is vry.
Dit volg eie impuls;
ontvou en vergly
soos skaduweewimpels.
Dis nie te gebied nie
en nie dood te skiet nie –
vergeefs die bestry!
Mens se denke is vry!
Ek dink net wat ek wil;
dit hou my begeesterd.
Ek hou dit wel stil –
bly so daarvan meester.
Wat niemand vermoed nie
kan niemand verhoed nie.
Dis selfheerskappy:
Mens se denke is vry!
Ek hou van my wyn,
nog meer van my meisie;
laat sorge verdwyn
deur niks meer te eis nie.
Sy sê sy is myne,
my beker het wyn in –
maar voeg tog daarby:
Mens se denke is vry!
Al smyt hul my kaal
in stikdonker kerkers –
in Bybelse taal:
Dis ydele werke.
Want, kyk, die gedagtes
ontwyk al wat wag is,
stoot mure opsy!
Mens se denke is vry!
Dus sê ek “nooit weer nie”
vir sulke beproewings;
verknies my nie meer nie.
Vaarwel, al die wroegings!
Ja, wees uitgelate
en korswel en skater –
want diep-in weet jy:
Mens se denke is vry!
Uitstekend – dankie.