Versindaba
~ 'n Kollektiewe weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

Die afgelope Kersfees kuier ek in Kanaalstraat, by Cloudette en William. Nege dae in Amsterdam, vanuit Pole. Daar’s ’n fiets vir my en word vertel; volg ons, hou regs, ry net, moenie stop, vloei net langs die gragte, die trap sal jou lig laat brand en kyk rond. Dalk is dit hoe diepsee duik ook is. So by jouself deur en in alles om jou.

Soos altyd met reis, die geskenk van ontmoetings. Een hiervan was met Mohannad van Latakia in Sirië.

Hy het oorkant my gesit om ’n tafel waar ons geverf het, iewers in die weste van Amsterdam. Mohannad is nou twee maande en vyf dae hier, in ’n ou tronk wat nou ingerig is vir vlugtelinge hoofsaaklik van Irak en Sirië. Hy vertel my van sy stad. Die digter Adonis of Adunis is net suid van Latakia, in Qassabin gebore. Een van die grootste digters van ons tyd en ’n gunsteling vir die Nobelprys vir Letterkunde, met ’n oeuvre van twintig bundels reeds agter sy naam.

Maar toe sit Mohannad sy foon op silent en wys my die bomme, en tik in Arabies, en ek lees op google translate; “I don’t want to fight”.

Wie se oorlog is dit hierdie?

Khaled Mattawa vertaal Adonis se vers:

 

A Mirror For The Twentieth Century

 

A coffin that wears the face of a child,

a book

written inside the guts of a crow,

a beast trudging forward holding a flower,

a stone

breathing inside the lungs of a madman.

                   This is it.

                   This is the twentieth century.

 

Mohannad wys my foto’s op facebook van sy driejarige dogtertjie; Shahed en seuntjie; Hossam nou twee, terwyl Aerosmith se ‘I don’t want to miss a thing’ nou sag oor sy foon speel en hy verder vertel van pa-wees, wys my sy ontwerpe in sy beroep en sy vrou. Om hierdie tafel sit vrywilligers van regoor die wêreld verteenwoordigend van verskeie organisasies wat omgee, van help kook, na mop, na net saam sit.

 

Ek vind ’n antwoord in Adonis se digkuns:

A Mirror For A Question

 

I asked, and they said, the branch

swathed in flame is a sparrow.

They told me my face

was the waves, the world’s face a pile of mirrors,

a lighthouse, and the sailor’s sorrow.

 

I arrived and the world in my way

was ink, each gesture, a phrase.

I did not know that between it and me

there was a bridge named “Brotherhood”

made of steps, prophecy and fire.

 

I did not know that my face

was a ship that sails inside a spark.

Ek glimlag vir ons Afrikaans wat ek hoor in sy Arabies, dis bekend, soos die liefde in Mohannad se glimlag wat hom maak opstaan en teen sy eie trane baklei.

En so fiets ons terug oor Kersfees na Kanaalstraat onder die volmaan. Hou regs, ry net, moenie stop, vloei net langs die gragte, dankbaar vir die wete ons kan nog huis toe gaan, dankbaar om ’n nuwe jaar in te trap. So by jouself deel van alles om jou. Dis liefde wat ons maak aanhou.

Oor Lief

 

Oor niks

van ons lyn

meer loop

vir tyd

om alles met mis

te omring

en probeer beweeg

en balans

in geheue

val en verloor.

 

Oor alles

om ons lyn

sweef vir tyd

om jou smile

in ruimte

van bo na onder

vol son te verlig

en onthou stilstaan

plant en kweek

’n view oor alles.

 

Oor genoeg moet

en oorgenoeg wil

oor en oor

lief.

Bibliografie:

Adonis. 2010. Adonis Selected Poems – Translated from the Arabic by Khaled Mattawa. Yale University Press: New Haven & London.

Instagram: cloudette1976

www.vinnygirl.wordpress.com

 

 

 

 

‘n Paar bekende foto’s as selfies

Wat is die Afrikaanse woord vir ‘selfie’? Een armlengte is miskien te naby om ordentlik te fokus, maar kom ons praat eerder oor foto’s. Die beskikbaarheid van ongelooflike kameras in ons fone, tablette en alle apparate wat met nulle en ene werk, het dit moontlik gemaak om (doen-dit-)selfportrette op selfoonskerms te skep. Daar is die selfie by die winkelsentrum, die selfie met die nuwe haarstyl en die selfie saam met vriende by die restaurant – tegnies gesproke is dit ‘n onsie, maar miskien is ek besig om myself te verwar.

Die variasies op die tema is legio, maar een wat my oog gevang het, was die ‘shelfie’ variasie (Wat is die Afrikaanse woord vir ‘shelfie’?) ‘n ‘Shelfie’ is ‘n foto van ‘n boekrak. Hierdie tong-in-die-kies variasie op die tema lê vir my naby aan die hart. ‘n Boekrak / rak vol boeke se omvang of reikwydte is dieper as die rak waarop dit staan. Die woorde ontsluit wêrelde en plekke wat foto’s nie kan beskryf nie.

‘n Paar digters was bereid om hul ‘shelfies’ met ons te deel. Jou eie boekrak is die somtotaal van jare se herinneringe en studies en geskenke. Jy weet presies waar jou gunsteling boeke hul krul gekry het. Beelde van die plekke waar jy dit gelees het en hoe jy gevoel het, is saam met die bladsye gebind.

René Bohnen het besluit om haar rakke vol digbundels met ons te deel met die neem van haar ‘shelfie’. Die boeke wat haar skoonpa, nou 99 jaar oud, vir haar gegee het, is vir haar kosbaar. Hieronder tel ‘n 1944 uitgawe van “Die siel van die mier” deur Eugene Marais wat pryk langs ‘n ander geskenkboek, ‘n 1949 uitgawe van Albert Schweitzer se 1928 toespraak: “on receiving the city’s Goethe Prize for services to humanity”.

vlamtong
deur René Bohnen

en toe hy die woord ukhahlamba
spreek
was daar vuur in
sy mond

berg
het hy gesê en
om
het die pieke geantwoord om
eggo
die amfiteater om

om
sing die wind in
grassade en die stertvere
van sakaboelas om
janfrederik, tiptol, om
aalwyne, waterval, die tugela om

en om bulk die beeste
met bruin stemme
wat wegsink in
rimpelklip

intaba yami, bid die paters
en die priesters in hul grotte, om
dans die bok-
beelde immer
om

in die sneeu op
die monnik se rug om
warrel psalms oor
die afgrondkrans by
cathedral peak en om
sjampanjekasteel

deur immer digte mis
om die vol alom
die ukhahlamba
om   om   om

Ander boeke wat haar oorlede skoonma, Pauline Bohnen, geskryf en illustreer het, neem ‘n spesiale plek in die boekrak (en haar hart) op. Pauline Bohnen was ‘n botanis en het twee boeke oor die plante van die Suid-Kaap geskryf. René se gedigte het ‘n sterk verbintenis met die natuur en ek kan definitief verstaan hoe hierdie boeke ‘n spesiale plek in haar boekrak kon kry. Dis ‘n voorreg om die beelde wat sy in haar gedagtes geskep het te kon lees, sien en hoor.

Collected Poems van Adonis, die uitgeweke Siriese digter, en Al die Lieflike Dade van Charl-Pierre Naudé is van die nuutste boeke wat ‘n plek in die rakke gekry het.

Song
deur Adonis (Vertaal deur Khaled Mattawa)

uit “Elegy for the First Century”

Bells on our eyelashes
and the death throes of words,
and I among fields of speech,
a knight on a horse made of dirt.
My lungs are my poetry, my eyes a book,
and I, under the skin of words,
on the beaming banks of foam,
a poet who sang  and died
leaving this singed elegy
before the faces of poets,
for birds at the edge of sky.

Heilna du Plooy was ook bereid om haar ‘shelfies’ met ons te deel. Op ‘n persoonlike noot besef ek daagliks meer en meer dat ons net aan mekaar geleen is. Die een foto bevat boeke wat Heilna by TT Cloete geërf het (op voorwaarde dat hy sy boeke enige tyd kan ‘leen’). Miskien word ons boeke, soos die mens, ook net aan ons geleen.

Tussen hierdie boeke is daar vertalings uit die klassieke Aristophanus, Euripides, Sophokles en Virgillius. Verder is daar klassieke werke van Dürrenmatt, Camus, Tsjekof, Dumas, Duras, Lorca, Montales en Flaubert.

Die skat wat hierdie boeke (vertalings en oorspronklik) verteenwoordig, kan definitief nie in geldwaarde omgesit word nie. Tussen die rakke word wêrelde aan mekaar verbind. Die rakke word eerder brûe. Die lengte, breedte en hoogte van ‘n boekrak kan nie met maatbande en liniale gemeet word nie.

Terug by Heilna se foto’s sien ons ook die rak met digbundels, romans en kunsboeke.
Ook die klein boeke, klein woordeboeke, sprokiesversameling en ‘n baie klein Koran kry ‘n plek in die boekrak. ‘n Versameling Shakespeare sonnette in hardeband is ook spesiaal vir Heilna. Die buiteblad van die sonnette is in blou sy oorgetrek – kosbaar.

Sy begin die beskrywing van die foto’s as volg: ‘Hierby die foto’s van die shelfies, dis nou my liefste rakke, aangeheg.’ ‘My liefste rakke’ is so ‘n raak beskrywing van wat ‘n boekrak vir baie mense beteken. Ons staan op die skouers van skrywers en idees wat deur die eeue heen gevorm is.

Leamington Sea

deur Heilna du Plooy

In die sekure land van ingesete
orde, staan ons op ‘n brug
waar takke oor die water sluit
bo-oor ‘n stil en baie ou rivier.

Ons sien hoe byna vyftig wilde-eende in ‘n ry
bors teen bors teen stert
onverstoorbaar in ‘n kurwe
geluidloos deur die spieëlvlak gly.

Minder as ‘n dagreis ver
lê effektiewe kuberstede.
Ons kyk na grasie en na misterie.
Ons kyk na onbevange lewe.

Die ‘shelfie’ / boekrak-foto is vir my baie meer persoonlik as ‘n selfie. Dit vertel jou meer oor iemand, maar los tog ‘n tikkie misterie. Ek bedank René Bohnen en Heilna du Plooy dat hul bereid was om die spesiale boekrakke in hul lewens met ons te deel.

As lusmaker wys ek een foto van ‘n digter wie sy ‘shelfies’ by ‘n volgende geleentheid met ons gaan deel.

Bronne:
1. Bohnen, R. 2011. In die niks al om. Pretoria: LAPA uitwegers
2. Du Plooy, H. 2003. In die Landskap Ingelyf. Pretoria: Protea Boekhuis
3. Internet: http://www.poetryfoundation.org/poem/243408
4. Internet: http://www.zerottonove.it/selfie-selfie-syndrome-percezione-alterata-di-se/

Vandag net  ʼn kort blog oor iets wat ek gister gesien het – en ek weet nie wat dit beteken nie.

 My kopie van Adonis se “Selected poems” het Vrydag in die pos gearriveer. Suiwer vreugde (dankie vir daardie blog van jou, Louis). Saterdagaand kry ek kans om rond en bont daarin te lees, net eers vir die proe, voordat ek die bundel chronologies sal lees.

Sondag, 29 September, gaan ek na die FNB Art Fair in Sandton. Daar was taamlik baie mense, veral waar die nuutste kontroversiële skildery van Ayanda Mabulu hang. Dit is mos eers verwyder,as synde moontlike steen des aanstoots vir ʼn staatsdepartement. Toe haal die kernkunstenaar van die fees, David Goldblatt, sy werke van die mure af in protes. Teen die tyd dat ek daar kom, is die Mabulu skildery én die Goldblatt werke terug op hulle plek – en almal neem foto’s van die Mabulu werk. Een ma verduidelik lank vir haar agtjarige dogtertjie wat in die skildery aangaan – ʼn riem onder die hart, dink ek, want hoe jonger ons teen belaglike sensuur kan redeneer, hoe beter.

Doelloos drentel ons van uitstalling na uitstalling; planloos, sommer soos die lus ons lei. Boekies en pamflette word orals uitgedeel, vorige uitgawes van heerlike kunstydskrifte is te koop teen R20 per eksemplaar. Later by die huis sal ek al die kunstenaarsverklarings en verduidelikings gaan lees.

Willem Boshoff se gedetailleerde werk vang die oog, ek hou van die klein kubusse met letters en kolletjies.

 En skielik staan die gedaante daar, soos ʼn verskynsel uit ʼn ander dimensie. Hy – is dit ʼn hy? – sê niks, reageer ook  nie op vrae nie. Sy hele lyf is bedek deur ʼn helderkleurige, gehekelde kleed. Iets wat vir my in my huidige Adonis- frame of mind oombliklik na ʼn burka lyk. Hy sien dat ek hom afneem en draai na my toe, wag dat ek die foto kry. Ek beduie “baie dankie”, wil hom gaan vra of die stelling wat hier gemaak word dallk die ene is wat ek in my kop formuleer. Maar soos blits verdwyn hy agter ‘n gordyn en toe ʼn deur in. Weg. Geluidloos, net weg. En vir die res van die middag het ek gekyk en gesoek, maar hy het nooit weer te voorskyn gekom nie. Ek kan ook niks te lese kry in enige van die pamflette by my nie.

Diep getref deur iets wat ek nie verstaan nie, het ek die hele nag gedink aan burka’s wat lyk soos tradisionele Afrikaanse gehekelde komberse van my ouma. En aan Josef se helder kleed, die prentjie wat ek my as kind daarvan verbeel het. Maar bowenal het ek gewonder en wonder ek nog steeds hoe woorde en beelde mekaar ontmoet op innerlike horisonne. Ek ken die Koran nie goed nie, maar ek weet daar staan : “The ink of the scholar is more sacred than the blood of the martyr”. En Adonis se gedig huiwer in die gemoed, soos ʼn stil skim in ʼn andersins malende kunssaal:

THE BEGINNINGS OF POETRY

 

The best thing one can be is a horizon

               And the others?              Some will think you are the call

                             others will think you are its echo.

The best thing one can be is an alibi

               for light and darkness

where the last words are your first.

And the others?                Some will see you as the foam of creation

                               others will think you the creator.

The best thing one can be is a target –

                             a crossroad

                              between silence and words.

(Adonis.  Selected poems 2010)

 

Oor ‘n maand is dit weer tyd vir die aanwys van vanjaar se Nobelpryswenner vir Letterkunde en die jaarlikse raai-raai-riepa-speletjie het reeds begin. So het die beroepswedders verlede week hul loting ten opsigte van gunstelingkandidate bekend gemaak en oudergewoonte wemel die lys met die usual suspects.

Volgens Ladbrokes, wat as die vernaamste van dié speelmaats beskou word, is die Japannese skrywer Haruki Murakami, met ‘n loting van 3 teen 1, die gunsteling om vanjaar vereer te word.  Murakami is al verskeie kere onder die lys uitverkorenes benoem, maar met sy magistrale roman 1Q84 op die tafel, mag dit dalk tog vanjaar sy beurt wees … Ook die keurpaneel vir die Neustad-prys is dié mening toegedaan aangesien Murakami ook prominent figureer op húl lys begunstigdes. (Die Neustadt word as ‘n belangrike voorloper van Nobel-gunstelinge beskou.)

 

Naas Murakami is daar die Amerikaanse gunsteling, Joyce Carol Oates (6 – 1), die Hongaar Peter Nàdas (7 – 1) en die Kanadees kortverhaalskrywer Alice Munro (12 – 1). Die digtersgemeenskap word deur die twee gereelde voorlopers, die Koreaan Ko Un (10 – 1) en die indrukwekkende Siriese digter Adonis (14 – 1) verteenwoordig. En ai, kan dit nie maar vanjaar Adonis se beurt wees nie?

Maar nou ja, op sy beste kan hierdie maar net ‘n prettige speletjie wees, soos The Guardian se beriggewer heel tereg opmerk: “Piecing together the odds is a question of informed guesswork, since the nominations and cogitations of the members of the Nobel Committee for Literature are kept under wraps by the Swedish Academy, which only reveals the conversations of the judicial huddle 50 years after the decision is made.”

 

Volgens Alfred Nobel se wens word die Nobelprys vir Letterkunde jaarliks toegeken aan “the person who shall have produced in the field of literature the most outstanding work in an ideal direction”. Vanjaar se totale prysgeld beloop die magtige bedrag van £780,000.

Vir jou leesplesier volg ‘n langerige gedig deur my persoonlike gunstelingkandidaat.

*

 

 

Celebrating Childhood

 

Even the wind wants

to become a cart

pulled by butterflies.

 

I remember madness

leaning for the first time

on the mind’s pillow.

I was talking to my body then

and my body was an idea

I wrote in red.

 

Red is the sun’s most beautiful throne

and all the other colors

worship on red rugs.

 

Night is another candle.

In every branch, an arm,

a message carried in space

echoed by the body of the wind.

 

The sun insists on dressing itself in fog

when it meets me:

Am I being scolded by the light?

 

Oh, my past days—

they used to walk in their sleep

and I used to lean on them.

 

Love and dreams are two parentheses.

Between them I place my body

and discover the world.

 

Many times

I saw the air fly with two grass feet

and the road dance with feet made of air.

 

My wishes are flowers

staining my days.

 

I was wounded early,

and early I learned

that wounds made me.

 

I still follow the child

who still walks inside me.

 

Now he stands at a staircase made of light

searching for a corner to rest in

and to read the face of night again.

 

If the moon were a house,

my feet would refuse to touch its doorstep.

 

They are taken by dust

carrying me to the air of seasons.

 

I walk,

one hand in the air,

the other caressing tresses

that I imagine.

 

A star is also

a pebble in the field of space.

 

He alone

who is joined to the horizon

can build new roads.

 

A moon, an old man,

his seat is night

and light is his walking stick.

 

What shall I say to the body I abandoned

in the rubble of the house

in which I was born?

No one can narrate my childhood

except those stars that flicker above it

and that leave footprints

on the evening’s path.

 

My childhood is still

being born in the palms of a light

whose name I do not know

and who names me.

 

Out of that river he made a mirror

and asked it about his sorrow.

He made rain out of his grief

and imitated the clouds.

 

Your childhood is a village.

You will never cross its boundaries

no matter how far you go.

 

His days are lakes,

his memories floating bodies.

 

You who are descending

from the mountains of the past,

how can you climb them again,

and why?

 

Time is a door

I cannot open.

My magic is worn,

my chants asleep.

 

I was born in a village,

small and secretive like a womb.

I never left it.

I love the ocean not the shores.

 

© Adonis (Uit: Selected Poems, vertaal deur Khaled Mattawa. 2010: Yale University Press.)