Versindaba
~ 'n Weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

Ek het ʼn hele rukkie gelede ʼn paar blogs geplaas oor die drie openingsgedigte in Marius Crous se bundel Vol draadwerk (2012). Ter verfrissing van die geheue plaas ek al drie die gedigte weer:

 

GESONKE KATEDRAAL

 

die katedraal sak af in die water

soos valstande in ‘n glas     wit grimas van steen

uit ruite en deure

van gate en openinge

van kantelende kandelare

altare wat oopkraak onder die water

die kruis wat wieg soos seebamboes

losgehaak tussen die dobberende mariabeelde

wanneer hy neergeplof het op die rug van die see

sal ek in en uit by hom kan swem

sal ek die timbre en die seegroen toonkleur van debussy

nog kan hoor

 

 

DUIKER BY YS-EILAND, KUS VAN BRETAGNE

 

in hier en uit daar swem ek

met my nuwe lyf ‘n seedier

in sy mensgesoomde pels

deur die gate en die krake

in die mure van die katedraal

gesonke

geen seeperde hou hul lyf harp hier

stil die orrel

sy pype ‘n aanpakplek van skulpe en koraal

ek voel belieg deur die burgery

waar die see op sy rug lê

hier waar ek die myters hoor dobber

die krapgeluide van die kruise as hul tuimel

hier die altare hoor oopkraak

of bybelblaaie soos wiere

flapflap in die seestrome

hier is geen klavier of fluit

hier net die asemstote wat uitborrel

voor my derde oog

van plastiek

 

 

 

MESSIAEN

 

messiaen lig die katedraal

wat debussy laat sink het

soos ‘n hand vol skulpgruis

uit die see

debussy het hom laat wegsink

soos ‘n skatkis in die geelgroen slik

maar messiaen

voor die orrel

katrol hom stadig op

op

op

op

tot op ‘n piek in darien

 

 

Gelees binne die raamwerk van die psigoanalise, soos gesuggereer word deur die motto van Afdeling 1: Chora – ʼn aanhaling van die psigoanalis Julia Kristeva – bevat hierdie drie gedigte interessante simboliese materiaal wat lig werp op die tema van spirituele liminaliteit wat dwarsdeur die bundel voorkom. Ek verkies om nie ʼn interpretasie van die gedigte voor te stel nie aangesien dit besonder veelduidige toepassingsmoontlikhede bied, maar om slegs enkele rigtingwysers te verskaf wat die leser mag lei tot beter begrip van die gedigte en die bundel as geheel.

 

Die belangrikste simbool in al drie hierdie gedigte is natuurlik die water. Water en die oseaan is beide argetipiese simbole. Dit beteken nie dat water as argetipe funksioneer elke keer wanneer dit in die letterkunde voorkom nie, en dit beteken ook nie dat dit altyd presies dieselfde funksie sal vervul elke keer wanneer die argetipe geaktiveer word nie.

 

Water is een van die belangrikste simbole vir die oermoeder, skepping en hergeboorte, vir spiritualiteit en doop, mistiek en oneindigheid, die ineenvloei van tyd en ewigheid en oorgange oor die algemeen. Volgens Jung is die oseaan die belangrikste simbool van die Onbewuste en die Kollektiewe Onbewuste van die mens.

 

In die bo gesiteerde gedigte is die oseaan beslis ʼn belangrike spirituele simbool wat onder andere die “water van die lewe” verteenwoordig, maar waarin eweneens herlewing en kreatiwiteit moontlik is. In drome het water (en die oseaan) dikwels seksuele konnotasies. As sodanig bied dit in hierdie gedigte (as eerste merkers van wat die bundel sal oplewer) natuurlik reeds ʼn vooruitskou op die tema van (gay) seksualiteit wat een van die belangrikste bundeltemas is.

 

Die oseaan is ʼn hele lewe op sigself wat verborge is vir aardelinge. In hierdie opsig vertoon dit ooreenkoms met die lewe in die baarmoeder, wat inderdaad gesuggereer word deur die titel van Afdeling I: Chora. Die chora kan, volgens Kristeva, geassosieer word met betekeniskonstruksie wat van nieverbale tekens gebruik maak, soos gevoel, gehoor en sig – dit is die tipe betekeniskonstruksie wat reeds binne die baarmoeder moontlik is (in ʼn volgende blog skryf ek meer hieroor). Die woord chora is ʼn Griekse woord wat uterus beteken.

 

Lees ʼn mens die betrokke gedigte, is dit onmiddellik duidelik dat daar voor die hand liggende ooreenkomste tussen al die gedigte en die voorgeboortelike toestand bestaan: die ronddryf in die water, die klankmatige aspek waarin lang vokale, diftonge en sagte, soms suisende konsonante voorkom wat geluide imiteer wat tipies tot die fetus sal deurdring, die feit dat die spreker homself as “seedier” beskryf en in die laaste gedig die verlossing uit die water …

 

Gelees in samehang met verskeie ander gedigte in die bundel, byvoorbeeld “Apostase”, en die losmaak van ou gevestigde godsdienstige praktyke en filosofieë, simboliseer die oseaan die aspek van selfondersoek en delf in die eie ego ten einde nuwe insig te verkry. Swem in die oseaan is, volgens Jung, ʼn besonder kreatiewe proses. Wanneer van spiritualiteit sprake is, moet onthou word dat die katerdraal die godsdiens van die Vader simboliseer wat die skrywende “ek’ wil aflê – daarom moet dit sink.

 

Dat al hierdie simbole voortkom uit ʼn mite (die mite van die versonke stad Ys), is veelseggend, aangesien mites juis dikwels argetipiese stof bevat en selfs uit die Kollektiewe Onbewuste ontstaan.

 

Daar is natuurlik nog verskeie ander simbole en toepassingsmoontlikhede van die simbole wat ek bespreek het wat op talryke webwerwe op die Internet uitvoerig bespreek word. Ek nooi hiermee die leser uit om self op ʼn ontdekkingstog te gaan en met hierdie gedigte op reis te gaan. Wat ek in hierdie blog probeer doen het, is om ʼn lusmakertjie te verskaf. Gedigte soos hierdie behoort nie met ʼn enkele gesanksioneerde betekenis opgesaal te word nie. Die aard van taal wat met die chora verband hou, is juis dat dit meerduidig is – byna onuitputlik soos die oseaan.