Versindaba
~ 'n Weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

My sjampoe het meer balans as ek: “Infused with therapeutic Sandalwood to help balance and calm” staan dit lewensgroot op die etiket. Wie is ek om te stry? Ons wil mos almal balans in ons lewens hê. Wat is balans anders as ‘n teenvoeter vir die daaglikse chaos of gebrek aan beheer wat ons ervaar. Liggaamlike balans word pragtig voorgestel in die kuns wat sweefstok-artieste beoefen. Ek kan maklik die ritme van herhaling en verskillende rym-patrome sien in die swaai aan ‘n tou. Dit is amper ‘n soort visuele digkuns.

“Hy dink aan die woorde van dr. Johns. Die orde is herstel.”

– Etienne Leroux, Een vir Azazel

My pogings tot roei is maar ‘n val en opklim affêre. Iemand het my eenkeer langs die spartelwater van my roei-ervaring meegedeel dat mans se punt van balans nader aan die skouers sit en vrouens s’n nader aan die heupe. Of dit die waarheid is, sal ek nie kan sê nie, maar dit het op daardie stadium verklaar hoekom my vrou die roeiery vinniger as ek reg kon kry.

Balans, ekwilibrium, homeostase of simmetrie? Daar is afdelings van herstel en afdelings van herhaling ter sprake in balans. Hoe verder jou liggaam na links oorhel, hoe meer moet jy na regs herstel om balans te kry. ‘n Waterpas vir ‘n mens se psige sou darem maar handig te pas kon kom. Ek kan al ‘n paneel kenners agter ‘n tafel sien sit en praat met ‘n pasiënt in ‘n Fellini-fliek: “‘n Bietjie na links, ‘n bietjie na regs. Netso – jy is nou gesond.”

Balans as spieëlbeeld

Navrae

Die aard van angs is dat dit tydelik kwel.
Verdriet, volgens ‘n ou ballade, duur
twaalf maande en ‘n dag, tot op die uur.
Die ritueel van rou is vasgestel.

Vreemd, van berou word nie so veel vertel.
Waar vind mens ‘n betroubare gedig
om jou oor die vervaldag in te lig
van daardie individueler hel.

Uit: Elisabeth Eybers se bundel getiteld ‘Balans’ (Human & Rousseau; 1962)

Omarmende rym (abba), soos in die gedig hierbo, is simmetries. Die rym is ‘n spieëlbeeld. Balans kan ook verkry word deur abab (kruisrym), maar u weet dit heel moontlik beter as ek. ‘n Gebalanseerde gedig is natuurlik verhewe bo die rym en dit is waar dit interessant raak.

Balans tussen teenpole

“Liewe vriende, waar Brutus ‘n kolossale, logge dier was, het ons hier ‘n kleiner dier met perfekte eweredigheid.” – Etienne Leroux, Een vir Azazel

Die verskil tussen konsepte word dikwels duidelik gemaak deur dit in dieselfde sin as ‘n teenpool van daardie konsep te plaas. Dit skep natuurlik ook balans in die gedig.

Uit: skryfode (A Krog)

om te kan skryf moet ek myself binne kom
deur myself te buite te gaan

ek verlaat die daglig
die sleur van gefabriseerde stemme
en gaan ondergronds

Die aard van balans

My vriend, Gawie, vra my een naweek of ek kan waterski en nadat ek ‘nee’ antwoord, spreek hy die wyse woorde: “Dan moet ons iets daaromtrent doen.”
Dit was amper soos my gunsteling deel uit Braveheart toe William Wallace se Oom hom as seun kom haal. Dié vra hom toe of hy Latyns kan praat en toe klein William ‘nee’ antwoord, het hy ongeveer dieselfde antwoord gehad: “Then we’ll have to remedy that”.
Terug by die waterski: Ek het gesukkel om regop te kom. Die een keer pluk die boot die stok uit my hand; die ander keer lyk ek soos ‘n stokmannetjie op my hurke agter die boot aan. Ons het alles probeer, totdat ek later uit pure moedeloosheid, besluit het om te ontspan. Skielik begin ek toe te ski en daarna kon ek nie glo dat ek voorheen gesukkel het nie. Balans werk vir my baie soos daardie oomblik wanneer jy voel dat alles net reg loop. Of dit ‘n goeie gedig is, is ‘n ander saak, maar om balans te verkry is al ten minste ‘n stap in die regte ritme (ek bedoel rigting). Ek dink hierdie vorm van balans kan as ‘harmonie’ beskryf word.

‘n Koordloper se balans lê daarin dat hy nie kan stilstaan nie. Daar is nie tyd om te aarsel as dit jy en die koord is nie. Die gedig is ook so. Dit het nie tyd om stil te staan of te aarsel nie.

“Man maintains his balance, poise, and sense of security only as he is moving forward.” – Maxwell Maltz

Ek hou oor die algemeen van Patti Smith se musiek. Of haar balans haar in die steek laat of  haar staande laat bly, weet ek nie, maar sy het die volgende te sê gehad wat my aan die dink gesit het:

“In art and dream may you proceed with abandon. In life may you proceed with balance and stealth.”

Die digter as koordloper

letter vir letter
woord vir woord
wat stadig oor
die kantlyn loop

dunner as die dunste tou
waaraan die letters vas kan klou
oor kantlyn van ‘n nuwe blad
en onbekende lettergreep

voorwaarts dan oor nog ‘n lyn
die verset van vers en vals kwatryn
styfgespande wanbalans
waaroor die digter dikwels dans

‘n sendeling in simmetrie
wat oor die woordkloof wandel
sonder net en sonder tou
waaraan die woorde vas kan hou

Bronne
1. Eybers E. Balans (1e Uitgawe; Human & Rousseau; 1962)
2. http://www.brainyquote.com/quotes/keywords/balance_2.html

3. Krog, A. Kleur kom nooit alleen nie. Kaapstad: Kwela Boeke; 2000

4. Leroux, E. Een vir Azazel. Kaapstad. Human & Rousseau. 1964

Foto’s
1. http://klassikmagazine.com/wordpress/cirque-creation/
2. http://www.spot.ph/entertainment/47796/cirque-du-soleil-presents-varekai-starting-june-22-tickets-now-available#photo-1-1