Verlede week het Corina van der Spoel, bestuurder van die Boekehuis in Aucklandpark (foto), by monde van ‘n persverklaring bekend gemaak dat die Boekehuis nou inderdaad gaan sluit. Op 28 Januarie, met ‘n voorafgaande uitverkoping van alle voorraad. Dit op sigself is nie nuus nie, aangesien Media24, eienaars van dié ikoniese boekwinkel, reeds verlede jaar blyke van hul voorneme tot sluiting gegee het. Nogtans het die hoop bestaan dat iemand van iewers af na vore sal kom met ‘n lewensboei vir dié sukkelende onderneming … Sug. Klaarblyklik het dit toe nié gebeur nie.
Hieronder volg haar skrywe wat by BooksLive verskyn het:
Dear Friends of BOEKEHUIS
BOEKEHUIS wishes you health, happiness and lots of reading time for 2012!
It is with sadness that I have to announce that BOEKEHUIS Bookshop will be finally closing its doors on Saturday 28 January 2012. It has been decided by its owner, Media24 that the shop will close down.
We have received so many encouraging messages and phone calls supporting and expressing appreciation for the project that was BOEKEHUIS, too many to thank each individually. Thank you for demonstrating your solidarity with everything BOEKEHUIS stands for so eloquently. It has been very heartening, both personally and, more importantly, in terms of arguing for the continuation of public culture and public intellectual life. Do know your voice has not been a solitary one but that the friends of BOEKEHUIS form a network from Joburg to Cape Town, Paris, London, Berlin, Amsterdam and further afield.
The life of ideas and letters continues regardless.
May your reading journey be interesting and inspiring!
With very best wishes and thanks,
Corina van der Spoel
Na aanleiding van hierdie verklaring van voorneme het Jean Liou van AFP ‘n uiters insiggewende berig geskryf wat steeds op AFP se webtuiste gelees kan word. “South Africa may have produced two Nobel laureates in literature but a famous bookshop in Johannesburg is nevertheless about to close, a victim of the country’s poor reading culture,” skryf Liou.
Hierna word daar gekyk na bepaalde aannames oor waarom daar juis ‘n swak “reading culture” in Suid-Afrika bestaan. Elitha van der Sandt, hoof van die South African Book Development Council (SABDC), word soos volg aangehaal: “Only about one percent of the population buy books […] And although the country can boast Nobel prize-winning authors such as Nadine Gordimer (1991) and J.M. Coetzee (2003), their works are mostly read abroad.”
Ander is weer van mening dat die hoë boekpryse – en die regering se onwilligheid om BTW op boeke af te skaf – grotendeels vir die ontoereikende leeskultuur verantwoordelik is: “The cheapest (book) start at 120 rand ($14, 11 euros) — a high price in a country where most of the 50 million people earn around 2,000 to 3,000 rand a month. While a few books sell very well, most books will sell only a thousand or so copies,” het Beth le Roux, wat aan die Universiteit Pretoria vebonde is en in die uitgewersbedryf spesialiseer glo gesê. “This means that publishers have small print runs, which also keeps the costs (and the prices) high. A sales tax rate of 14 percent and transport costs for imported books only add to the problem”, het sy bygevoeg. “To make it onto the bestseller list, you only need to sell a few thousand copies of a book here.”
Volgens Le Roux se berekening beloop die boekbedryf se totale jaarlikse omset ongeveer 3.5 biljoen rand; hiervan verteenwoordig twee derdes akademiese – en skoolboekverkope. Van die oorblywende “algemene mark” vorm die verkoop van geestelike boeke ‘n magtige 20%.
Uiteindelik bevind sy die volgende: “A more fundamental problem however, is illiteracy. In South Africa 18 percent of adults over the age of 15 are unable to read, and many of those who can read still struggle. These depressing statistics are a legacy of the apartheid system, which gave lower quality schooling to the non-white population.”
Niks word egter gesê oor die multilinguale aspekte en die impak daarvan op ons boekbedryf nie: die feit dat ‘n minderheidstaal as algemene besigheids – en onderigstaal gebruik word terwyl die meerderheid sprekers dit as tweede of selfs derde taal gebruik. Ook nie die regering se onentoesiastiese lippediens aan sogenaamde meertaligheid en die bevordering van ‘n (gedifferensieerde) leeskultuur nie … Waarskynlik is ook dít apartheid se skuld.
Nietemin, uiteraard het sowel Corina van der Spoel se verklaring as Liou se AFP-berig, heelwat bespreking op FaceBook uitgelok. Myns insiens is Frederik de Jager, hoofuitgewer van Umuzi, se kommentaar by verre die mees relevante. (Hy het dit in reaksie op ene Johann se voorstel dat die Boekehuis oorgeskakel moet word na ‘n konsessiebedryf, geplaas.)
@Johann en ander: Niemand kan vreugde put uit die sluiting van ‘n boekwinkel nie, en allermins so ‘n besondere een soos Boekehuis. Maar ek lees die winkel is teen ‘n verlies van ‘n miljoen rand per jaar bedryf. Hoe sou jy dit in ‘n konsessiebedryf omskep? Ek wil my nie uitspreek oor die verdienste van die eienaars se besluit oor die winkel se lot nie, maar as uitgewer bevind ek en seker al my kollegas ons dikwels in ‘n soortgelyke posisie om kritiek te verduur weens onwilligheid om ‘n verliesmakende publikasie aan te pak. Ons word van gebrek aan geloof en nog erger dinge beskuldig. Maar die kritiek word selde gerig na waar dit meer gepas is: die oorweldigende gebrek aan ondersteuning deur die publiek, van wie slegs EEN PERSENT boeke koop. En daaragter die oorstelpende ongeletterdheid in Suid-Afrika, en daaragter die verloedering van die onderwys, en daaragter die maatskaplike toestand van die meerderheid mense … ‘n oneindige regressie waarvan die brieke ook nie bra aangedraai word deur die regering se herhaalde weiering om BTW op boeke af te skaf (“Dit sal net rykes bevoordeel”), die krimpende ruimte vir boeke en ander intellektuele inhoud in die tradisionele media, en die groeiende kompetisie van die sosiale media nie. So as enigeen voel hulle het rede om te kla, maar ook die reël wil onderskryf dat jy self die verandering moet wees wat jy verlang, hier is voorstelle: gaan koop gereeld boeke, gaan besoek fisieke boekwinkels, lees boeke en bespreek hulle so wyd moontlik, raak betrokke by geletterdheidsprogramme en skenk boeke wanneer daarom gevra word. (En as jy toevallig ‘n minister van finansies is: skaf BTW op boeke af!)
Amen.
***
Corina van der Spoel met gaste
Hartseer foto. Die leë rakke in die agtergrond. Dis vandag Die Boekehuis se laaste dag. Die les wat ʼn mens leer is dat selfs pleidooie van die land se voorste kunstenaars en intellektuele geen verskil meer aan korporatiewe besluite kan maak nie.
