Gisela Ullyatt. Mary Oliver se Blue Horses.
Sunday, December 14th, 2014
In 1984 word die Pulitzerprys aan Mary Oliver (gebore, 1935) toegeken vir haar seminale American Primitive, wat onder andere Indiaanse (Native American) motiewe inkorporeer met legendes van dié soos ene John Chapman wat as ‘primitive’ in die woude van Ohio oorleef het.
Blue Horses wat in Oktober 2014 vrygestel is, is Mary Oliver se vyf-en-twintigste digbundel. Daarbenewens het sy ook drie boeke met essays gepubliseer, waarin sy onder andere haar grootste invloed, Walt Whitman, bespreek. Verder het sy twee boeke oor prosodie die lig laat sien. Sy is ’n bewonderaar van Keats en Shelley en ’n vurige aanhanger van Schubert se musiek.
Oor die jare het Oliver se poësie oënskynlik eenvoudiger geword, minder literêr en meer toeganklik vir die breë Amerikaanse publiek. Die afgelope paar jaar het haar poësie so gewild geword dat sy gereeld gevra word om poësievoorlesings te hou en elke lesing word byna onmiddellik uitverkoop. Vroeër sou dit nie moontlik gewees het nie, want Oliver is essensieel ’n kluisenaar, wat byna geen onderhoude toestaan nie. Sy voel dat haar poësie die praatwerk moet doen, nie sy nie. Tog, na die dood van haar geliefde Molly, wie haar lewensmaat vir veertig jaar was en saam met wie sy in Provincetown, Massachusetts, gewoon het, het sy haarself meer toeganklik vir die publiek gemaak alhoewel sy steeds verkies om vir lang tye slegs aandag aan haar poësie te skenk.
Blue Horses se voorplat bevat ’n skildery van Franz Marc (Turm der blauen Pferde), wat in 1880 in München gebore is. Marc was lid van die groep Der Blaue Reiter, wat Wassily Kadinsky ingesluit het. Marc het die liefde vir blou en perde gekoester en byna al sy skilderye inkorporeer hierdie twee elemente. Die groep was egter kortstondig en het net drie jaar geduur (1911-1914). Marc sterf ’n tragiese en jong dood (hy was maar 36 jaar oud) in die Eerste Wêreldoorlog in 1916 toe hy noodlottig deur skrapnel verwond is. ’n Moontlike seëning was dat Marc dus nie die verbanning van sy kuns gedurende die Nazi-tydperk meegemaak het nie. Ekspressionisme is as dekadent en afvallig beskou en as iets wat uitgeroei moes word.
Blue Horses is ’n voortsetting van Oliver se topos van verwondering en aandagtigheid. Die bundelmotto kom uit Kabir:
If you don’t break your ropes while you’re alive
do you think
ghosts will do it after?
In “What I can do” (3), skryf Oliver oor die tegnologiese wêreld wat allesoorheersend is. Die eenvoud van die gedig weerspieël die spreker se versugting na ’n nie-verwikkelde wêreld:
The television has two instruments that control it.
I get confused.
The washer asks me, do you want regular or delicate?
Honestly, I just want clean.
Everything is like that.
I won’t even mention cell phones.
I can turn on the light of the lamp beside my chair
where a book is waiting, but that’s about it.
O yes, and I can strike a match and make a fire.
Oliver skryf ook oor haar nuwe tuiste, Florida, wat die teenoorgestelde klimaat van die koue winters van Provincetown het in “The Mangroves” (35). “Blueberries” (27) lewer kommentaar oor die vervreemdingseffek van globalisasie op die individu wat noodgedwonge aan produkte van ander lande blootgestel word. In die eerste stanza beskryf die spreker die ‘blueberries’ van Suid-Amerika wat te koop is in Florida en die feit dat jy dit die hele jaar kan koop:
[…] They’re
as sweet as any, and compared with the
berries I used to pick in the fields
outside of Provincetown, they’re
enormous […]
There are limits, however. What they
don’t have is the field. The field they
belonged to and through the years I
began to feel I belonged to. Well,
there’s life, and then there’s later.
Maybe it’s myself that I miss. The
field, and the sparrow singing at the
edge of the woods […]
Try packing that
up, South America.
Oliver ontgin ook in hierdie bundel die meditatiewe aspekte van die alledaagse, soos gesien in “First Yoga Lesson” (7) en “On Meditating, sort of” (47). Ook humor voer die botoon hier en ontmasker konsepte soos meditasie of joga wat soms verkeerdelik as slegs hoë spirituele praktyke beskou word. Altyd word daar na die alledaagse teruggekeer in ’n Oliver-gedig, asook na die natuur. Die eerste strofe van “On Meditating, Sort of”, lui:
Meditation, so I’ve heard, is best accomplished
if you entertain a certain strict posture.
Frankly, I prefer just to lounge under a tree.
So why should I think I could ever be successful?
Verdere gedigte wat by die meditatiewe tematiek aansluit is “Such Silence” (39) en “Rumi” (5).
Daar is ook ’n gerf gedigte met ’n liefdestema, iets wat Oliver eers in haar later jare as digter begin ontgin het soos “Little Lord Love”(29), “Little Crazy Love Song” (31). “I woke” (33) sluit die volgende roerende strofes in:
[…] to look
at you
while you were sleeping,
your hair
sprayed on the pillow,
your eyes
closed,
your body
safe and solitary,
and my doors
shut for your safety
and your comfort […]
“To be human is to sing your own song” (49) blyk oor familieverhoudings te wees, maar soos altyd verras Oliver se gedigte deur van afwisseling en ’n skielike wending van onderwerp of beeld gebruik te maak. Hierdie jukstaposisie word ook gevind in “Drifting”(53) en “I don’t want to be demure or respectable”(9). Met “On not mowing the lawn” (59) utiliseer Oliver anaforiese herhaling, ’n poëtiese tegniek wat Walt Whitman dikwels gebruik het: “Let the grass spring tall, Let the roots sing/[…]Let the weeds rejoin and be prolific throughout./ Let the noise of the mower be banished[…] Die laaste reël verwys dan ook na Whitman: “Or, if you want to be poetic: the leaves of grass”.
Oliver se poëtika van aandagtigheid van die alledaagse en Zen eenvoud staan in kontras met hedendaagse poësie wat soms te verwikkeld raak en te veel voetnote aan die leser bied. Met die lees van Oliver kan die leser eenvoudige waarhede herontdek wat nie deur ’n dik laag van intertekste toegeverf word nie.
Ek sluit af met “Franz Marc’s Blue Horses” (43) ter aansluiting by die voorplat van die bundel:
I step into the painting of the four blue horses.
I am not even surprised that I can do this.
One of the horses walks toward me.
His blue nose noses me lightly. I put my arm
over his blue mane, not holding on, just
commingling.
He allows me my pleasure.
Franz Marc died a young man, shrapnel in his brain.
I would rather die than try to explain to the blue horses
what war is.
They would either faint in horror, or simply
find it impossible to believe.
I do not know how to thank you, Franz Marc.
Maybe our world will grow kinder eventually.
Maybe the desire to make something beautiful
is the piece of God that is inside each of us.
Now all four horses have come closer,
are bending their faces toward me
as if they have secrets to tell.
I don’t expect them to speak, and they don’t.
If being so beautiful isn’t enough, what
could they possibly say?
Bibliografie:
Oliver, M. 1983. American Primitive. New York: Little, Brown and Company.
Oliver, M. 2014. Blue Horses. New York: The Penguin Press.
