T. S. Eliot – vertaal deur Andries Wessels
Dorsland
T. S. Eliot
‘Nam Sibyllam quidem Cumis ego ipse oculis meis
vidi in ampulla pendere, et cum illi pueri dicerent:
Σιβυλλα τι Θελεζ; respondebat illa; απ Θανετν Θελω.’
I. Teraardebestelling
April is steeds die wreedste maand, as
Lilas uit die droogland dring, as
Begeerte syfer deur herinnering, as
Lentereën die trae wortels dwing.
Die winter het ons gekoester, die aarde knus
Bedek met vergetelheidsneeu, ’n sprankie lewe knap
gevoed met droë knolle.
Die somer het ons verras met ’n bui oor die
Starnbergersee: ons het in die suilegang vertoef,
Toe die sonlig ingetree, tot in die Hofgarten,
Bin gar keine Russin, stamm’ aus Litauen, echt deutsch.
En toe ons kinders was, en by die aartshertog, my neef,
kuier, het hy my op ’n slee uitgeneem,
En ek was bang. Marie, roep hy,
Marie, hou vas! En daar trek ons.
In die berge, ja daar voel ek vry.
Ek lees, soms heelnag lank, en trek suid in die winter.
Watter wortels reik, watter takke groei
Uit hierdie klippepuin? Seun van die mens,
Jy kan nóg antwoord, nóg selfs raai, want al wat jy ken
Is ’n stapel gebreekte beelde, waar die son neerskroei,
En die dooie boom geen skuiling bied, die kriek ook geen verligting,
En die droë klip geen waterklank. Tog
Is daar skadu onder hierdie rooi rots
(Kom in onder die skadu van hierdie rooi rots)
En ek wys jou iets in die halflig stuif,
nié jou skadu wat jou soggens volg,
nóg jou skadu wat jou saans ontmoet,
Ek wys jou vrees in ’n hand vol stof.
Frisch weht der Wind
Der Heimat zu
Mein Irisch Kind,
Wo weilest du?
‘Jy het my ook ’n jaar gelede hiasinte gegee;
‘Hulle noem my die hiasintenooi.’
– Tog, toe ons terugkeer, laat uit die hiasintetuin,
Jou arms vol, en jou hare nat, was ek
Sprakeloos, en my oë verblind, was ek
Nóg lewend, nóg dood, en onwetend kon ek
Slegs die hart van lig, die stilte in staar.
Oed’ und leer das Meer.
Madame Sosostris, die beroemde waarsegster,
Het swaar verkoue, maar is steeds vermaard;
Sy’s bekend as die wysste vrou in Europa,
het ’n duiwelse slag met ’n kaart. Hier sê sy
Is jóu kaart, die drenkeling-matroos,
(Kyk, daar is pêrels waar sy oë eens was!)
Hier’s die Belladonna, Onse Vrou van die Gesteente,
die vrou van situasies.
Hier is die man met drie strawwe, en hier die Wiel,
En hier is die eenoog-koopman, en dié kaart,
Wat blanko is, is iets wat hy op sy rug karwei,
Wat ek nie mag sien nie. Ek kan
Die Gehangde Man nie vind nie. Vrees ’n waterdood.
Ek sien skares mense, wat in ’n kring rondmaal.
Dankie. As jy dalk vir Mevrou Equitone raakloop,
Sê vir haar, ek bring self die horoskoop.
’n Mens moet deesdae só versigtig loop.
Onwenslike Stad,
In die bruin mis van ’n winterdaeraad
Vloei ’n skare oor Londen-brug, soveel –
Ek sou nie kon dink dat die dood soveel sou maai,
Sugte word nou en dan kortweg geslaak,
En elke man se blik bly oor sy eie voetstap waak.
Die stroom vloei heuwel-op, en af na King Williamstraat,
Tot waar St Mary Woolnoth die ure laat weergalm
En met ’n dooie klank op die nege-uurslag bly talm.
Daar tref ek ’n bekende aan, en roep hom: ‘Stetson!
‘Jy wat met my in die seeslag by Mylae beland het,
‘Het die lyk wat jy laasjaar in jou tuin geplant het,
‘Begin bot? Gaan hy hierdie jaar blom?
Of het die skielike ryp die bedding versteur?
‘O, die Hond, die mensevriend, moet jy vér weghou,
‘Of met sy naels sal hy dit weer uitgrou!
‘Jy! hypocrite lecteur! – mon semblable, – mon frère!
II. Skaakspel
Die Stoel waarop sy sit, gloei op die marmer
Soos ’n glimmende troon, en die spieël,
Tussen pilare omrank met wingerdblare
waardeur ’n goue engeltjie loer
(Nog een skuil skaam agter ’n vlerk)
Verdubbel die vlamme van sewe-kerskandelare
En weerkaats die lig op die tafelblad
waarop skitter-juwele reik na die lig,
Ryklik peul uit satyngevoerde kiste.
In oopgelate flessies van ivoor en glas in kleure
lê haar vreemde, vals parfuum verskuil
In poeier, salf of sap – en kwel, verwar,
Verdrink die neus in geure; die vars lug
Deur die venster druk stygend dié na bo,
Verdik verlengde vlamme,
Slinger rook in die laquearia,
Laat vervloei die beeld in die plafonvernis.
Groot stompe opgestop met koper,
Brand groen-oranje; daarnaas in helder klip
Se droewe lig swem ’n gekerfde dolfyn.
Bo die kaggelrak antiek, pryk –
Soos ’n vensterblik op woud en plant –
Die treurmare van Philomel, wreed aangerand
Deur die koning, die barbaar; tog spoel
die nagtegaal se lied onaantasbaar deur woestyn,
Vertolk steeds haar pyn, en steeds verkies die wêreld
Die vuil ‘neuk, neuk’-refrein.
En ander uitgedorde tydsoorblyfsels
Versier verslae die muur; starende gedaantes
Beur uit, leun uit, verstom omsingelend die vertrek.
Voetstappe skuifel op die trap.
In die gloed van die vuur, onder haar borsel
Vertak haar hare in punte wat gloei,
Ontbrand in woorde wat spoedig tot woedende stilte verskroei.
‘My senuwees is gedaan. Gedaan! Bly by my.
Praat met my. Hoekom praat jy nooit nie? Praat.
Waaraan dink jy? Wat dink jy? Wat?
Ek weet nooit wat jy dink nie. Dink.’
Ek dink ons is in rotsteeg
Waar dooies hul beendere laat bly het.
‘Watse geluid is dit?’
Die wind onder die deur.
‘Watse geluid is dit nou? Wat maak die wind?’
Niks nie, steeds niks nie.
‘Weet
Jy niks nie? Sien jy niks nie? Onthou jy
‘Niks nie?’
Ek onthou
Daar is pêrels waar sy oë eens was.
‘Is jy lewendig of dood? Gaan daar niks in jou kop aan nie?’
Maar
O O O O die Shakespeheriese sinkopasie –
Dis elegant,
Intelligent
‘Wat moet ek nou doen? Wat moet ek doen?
Ek gaan uithardloop soos ek is, en in die straat loop
Met my hare los, só. Wat gaan ons môre doen?
Wat gaan ons ooit weer doen?’
Warm water om tienuur.
En as dit reën, ’n motorrit om vier.
En ons sal skaak speel,
En ledelose oë knip terwyl ons wag vir ’n klop aan die deur.
Toe Lil se man uit die army kom, het ek gesê –
Ek het nie doekies omgedraai nie, ek het self vir haar gesê
LAASTE RONDTE ASSEBLIEF
Jong, Albert is op pad terug, maak jouself ’n bietjie smart.
Hy sal wil weet wat van die geld geword het
Wat hy vir jou nuwe tande gestuur het. Hy het, ek was by.
Laat die hele lot trek, Lil; jy kan vir jou ’n nice stel kry,
Sê hy nog, ek sweer, ek kan nie eers vir jou kyk nie,
En ek ôk nie, sê ek, en dink tog aan die arme ou,
Hy was vier jaar in die army, hy wil ’n lekker tyd hê,
En as jy dit nie wil gee nie, sê ek vir haar, ander sal wel,
Dan sal ek weet wie om te bedank, sê sy toe, en kyk my beskuldigend aan.
LAASTE RONDTE ASSEBLIEF
Kyk, as jy nie daarvan hou nie, kan jy dit los,
Party van ons kan pick en choose al kan jy nie.
Maar as Albert jou los, moenie sê ek het nie gepraat nie.
Jy behoort jou te skaam, sê ek nog, jy lyk stokoud.
(Sy’s nog maar een-en-dertig.)
Ek kan nie help nie, sê sy toe, en begin tjank,
Dis daai pille wat ek gedrink het, om dit af te bring, sê sy,
(Sy’t al vyf gehad, en is byna dood met die laaste een)
Die apteker het gesê dit behoort ôraait te wees, maar ek was nooit weer dieselle nie.
Jy is wragtigwaar onnosel, sê ek.
Wel, as Albert jou nie kan uitlos nie, dan gaan dit maar so, sê ek.
Hoekom trou jy as jy nie kinders wil hê nie? Waarvoor?
LAASTE RONDTE ASSEBLIEF
Wel, toe Albert die Sondag by die huis was, het hulle ’n heerlike varkboud gebraai,
toe vra hulle my vir ete, en ek’s mos mal daaroor –
LAASTE RONDTE ASSEBLIEF
LAASTE RONDTE ASSEBLIEF
Goeienag Bill. Goeienag Lou. Goeienag May. Goeienag.
Ta-ta. Goeienag. Goeienag.
Goeienag dames, goeienag my liewe dames, goeienag, goeienag.
III. Vuurpredikasie
Die rivier se tent is stukkend; die laaste blarevingers
Gryp en sink weg in die deurdrenkte wal; die wind
Deurkruis die bruin land ongehoor. Die nimfe het vertrek.
Soete Theems, vloei saggies tot ek ophou sing.
Die rivier lewer geen leë bottels of servette,
Geen sysakdoeke, kartondose, stompiesigarette,
Of ander getuienis van somernagte. Die nimfe het vertrek,
En hul vriende, die dralende seuns van maatskappydirekteure,
is weg sonder om ’n adres te verstrek.
By die waters van Leman het ek gesit en geween …
Soete Theems, vloei saggies tot ek ophou sing,
Soete Theems, vloei saggies want my stem is sag en woorde min.
Maar agter my in ’n rukwind kan ek hoor
Hoe bene ratel, en ’n grynslag strek van oor tot oor.
’n Rot kruip saggies deur die plantekors
En sleep slymerig sy pens voort oor die wal
Waar ek visvang in die sloom kanaal
Een winteraand, agter die kragstasie,
Terwyl ek peins oor die skipbreuk van my broer, die vors,
En die dood van my vader, die vors, daarvoor.
Wit lyke nakend op die lae nat grond
En bene gewerp in ’n klein droë solder,
Wat jaar vir jaar deur die rot versteur word.
Maar agter my kan ek nou en dan hoor
Hoe die motors toet en kling
En Sweeney na mevrou Porter toe bring.
O die maan skyn hoe later al hoe kwater
Op die Porter-dogter en haar mater
Wat hul voete was in sodawater.
Et O ces voix d’enfants, chantant dans la coupole!
Twiet twiet twiet
Neuk neuk neuk neuk neuk neuk
Wreed aangerand.
Tereu.
Onwesenlike stad
Onder die bruin mis van ’n winterdag
het mnr. Eugenides, die koopman uit Smirna,
ongeskeerd, met ’n sak vol korente,
k.v.v. Londen: ter-hand-dokumente,
my uitgenooi in vulgêre Frans,
om hom na ’n ete by die Cannonstraat-hotel
en ’n naweek by die Metropole te vergesel.
In die skemerpers-uur, as die oë en rug
Hul uit die lessenaar lig, as die mensmasjien hyg,
soos ’n huurmotor luierend wag,
Kan ek, Tiresias, dog blind, waar ek tussen twee lewens luier,
Ou man met verrimpelde vroueborste, kan ek tog
In die skemerpers-uur, die aanduur wat tuiswaarts neig,
En die seeman tuis van die see besorg,
En die tikster tuis vir tee, sien hoe sy tafel afdek,
Vuur in die stoof aansteek, en kos uit blikkies skep.
Gevaarlik ver by die venster uit hang
Haar onderklere, om die son se laaste strale te vang;
En uitgestrek oor die divan (saans haar bed)
Lê kouse, pantoffels, onderrok, korset.
Ek, Tiresias, ou man met verrimpelde pramme,
Het die toneel gesien, die res voorspel –
Ek het ook die sekondes tot sy koms afgetel.
Hy arriveer, die jong man met puisies, voor op die wa.
’n klerk wat by ’n kleinskaalse huisagent werk,
met die vertroue van die laer klas aan sy bas,
Soos ’n Bedford-miljoenêr wat ’n syhoed dra.
Die tyd is nou gunstig, besluit hy verlig
Die maaltyd verby, sy verveeld en vermoeid,
Hy probeer haar liefkoos;
word nóg begeer, nóg betig.
Aangevuur, vasbeslote, val hy onmiddellik aan,
Verkennende hande kom voor geen teenstand te staan;
Sy eiewaan vereis geen toegeneentheid,
Gebruik die gaping van onverskilligheid.
(En ek, Tiresias, het alles vooruit gely,
Afgespeel op dieselfde divan of bed,
Ek wat by Thebes onder die muur gesit
En saam met die laagste dooies gewandel het.)
Hy gee haar ’n laaste neerbuigende kus,
En strompel voel-voel teen die donker trap af…
Sy draai na die spieël en betrag haar beeld,
Skaars bewus van haar minnaar wat ry;
Half-bewustelik dink sy verveeld:
‘Wel, nou’s dit klaar en ek’s bly dis verby.’
As ’n lieflike vrou haar met stommiteit ophou,
Stap sy weer alleen deur haar kamer,
Druk sy haar kapsel reg met haar mou
En laat ’n plaat deur die kamer dawer.
‘Dié musiek sluip om my oor die water’
Al langs die Strand, met Queen Victoriastraat op.
O my Stad, my stad, soms hoor ek –
Langs ’n kroeg in Onder-Theemsstraat –
hoe ’n mandolien heerlik huil
En hoe die gekletter en gesels binne skuil
Waar vistermanne smiddae kuier: die mure
Van Magnus Martyr verskans
Ioniese wit en goud, onverklaarbare glans.
Die rivier sweet
Olie en teer
Die bote drywe
As die gety draai
Rooi seile
Swaai
Aan die swaar mas, lywaarts.
Die bote dryf
Stompe wat gly
Al langs die bo-loop by Greenwich
By die Eiland van Honde verby.
Weialala leia
Wallala leialala
Elizabeth en Leicester
Spane wat roei
Die agterstewe
’n Vergulde skulp
Goud en rooi
Die snelle deining
Kabbel teen beide walle
Die suidwestewind
Dra die gebeier van klokke
Stroomaf
Wit torings
Weialala leia
Wallala leialala
‘Busse en bome onder die stof.
Highbury het my gedra. Richmond en Kew
was my ondergang. By Richmond lig ek my bene
Op die vloer van ’n nou kano.’
‘My voete is by Moorgate, en my hart
Is onder my voete. Na die insident
Huil hy, maak beloftes heel verward.
Ek sou dit daar wou laat. Wat sou wrewel baat?’
‘Op Margate-strand
kan ek niks met niks
Verbind.
Gebreekte naels – ’n vuil hand.
My volk, beskeie volk wat
Niks verwag.’
la la
Na Karthago het ek toe gekom
Brandend brandend brandend brandend
O Heer U pluk my daaruit
O Heer U pluk
brandend
IV. Waterdood
Phlebas, die Feniciër, veertien dae dood,
Vergeet die skreeu van meeue, die deining van die diepsee
En wins en verlies.
’n Ondersese stroom
Vreet fluisterend sy bene af. Terwyl hy dein en val
Deurreis hy weer die fases van ouderdom en jeug
Tot die draaikolk met hom maal.
Vreemdeling of Jood
O jy wat aan die roer staan en loefwaarts staar,
Onthou vir Phlebas, soos jy, eens skoon en rysig daar.
V. Die Woorde van die Donder
Na die rooi glans van fakkels op sweet
Na die koue stilte in die tuin
Na die doodsangs en klipplek-leed,
Die geskreeu en die geween
Tronk en paleis en die galm
Van lentedonder oor verre berge
Is hy wat geleef het nou dood
Ons wat geleef het nou sterwend
Met ’n bietjie geduld.
Hier is geen water slegs klip
Klip en geen water en die sandpad
Die pad wat slinger tussen hoë berge
Berge van klip sonder water
As daar water was kon ons stop en drink
Tussen die klip kan jy nie stop en dink
Sweet is droog en voete in die sand
As daar net water was tussen die klip
Dooie bergmond met vrot tande waar geen spoegkrag bestaan
Hier kan jy nóg lê nóg staan
Tussen die berge is daar selfs nie eens stilte
Maar droë dorre donder sonder reën
Tussen die berge is daar selfs nie eens eensaamte
Maar nors rooi gesigte snou en hoon
Uit deure van moddergekraakte wonings
As daar water was
En geen klip
As daar klip was
En ook water
En water
’n Fontein
’n Kuil tussen klippe
As daar maar net die klank van water was
Nie die sonbesie
En die droë gras wat sing nie
Maar die klank van water oor klip
Waar die lyster sing in die dennebome
Drip drup drip drup drup drup drup
Maar daar is geen water
Wie is die derde wat langs jou bly loop?
As ek tel, is dit maar ek en jy
Maar as ek in die wit pad vorentoe tuur
Is daar ’n ander wat langs jou bly loop
In ’n bruin mantel en mus bly gly
’n Man of ’n vrou dis vir my onbekend
– Maar wie is dit dié aan jou anderkant?
Wat is die klank hoog in die lug
Geklaag van moeders wat ween
Wie is die hordes wat swerm verskuil
Oor eindelose vlaktes, wat strompel deur slote
Omsingel deur slegs die horisonlyn
Wat is die stad oor die berge
Wat kraak en vervorm en in die pers lug ontplof
torings wat val
Jerusalem Athene Alexandrië
Wene Londen
Onwesenlik
Styf span ’n vrou haar lang swart hare
En stryk fluistermusiek op dié snare
En vlermuise wat na babas in die pers lig lyk
Fluit en laat hul vlerke fladderend reik
En kruip onderstebo af teen ’n swart muur
En onderstebo in die lug hang torings
wat herinneringsklokke lui op die uur
En stemme sing uit droë bakke en uitgeputte putte.
In hierdie vervalle oopte tussen die berge
In die dowwe maanlig, is die gras aan ’t sing
Oor die gebuitelde grafte, rondom die kapel
Daar is die leë kapel waar net die wind woon
Dit het geen vensters en die deur hel,
Droë bene kan niemand verloën.
Slegs ’n haan staan op die nok
Koe-ke-le-koe-koe-ke-le-koe
In ’n bliksemstraal. Dan bring ’n klam vlaag
Reën.
Ganga’s versonke, en die slap blare
Wag vir reën, terwyl die swart wolke
Veraf vergader, oor die Himavant
Die oerwoud hurk, in stilte geboë.
Dan spreek die donder
DA
Datta: wat het ons gegee?
My vriend, bloed wat die hart ruk
Die ontsettende waagmoed van ’n oomblik se oorgee
Wat ’n ewigheidswysheid nooit kan herroep
Hierdeur en hierdeur alleen het ons bestaan
Wat nie in ons doodsberigte gevind sal word
Of in herinnerings deur die weldadige spinnekop bedek
Of onder seëls deur die maer prokureur gebreek
In ons leë kamers nie
DA
Dayadhvam: Ek hoor die sleutel
Eenmaal in die deur draai, net eenmaal
Ons bedink die sleutel, elkeen in sy sel
Denkend aan die sleutel, bevestig elk sy sel
Slegs sawens, herleef ’n gebroke Coriolanus
Vir ’n wyle in vlugtige gerugte.
DA
Damyata: Die boot antwoord
Vrolik op hand en seil en spaan
Die see is kalm, jou hart sou ook
Vrolik antwoord, klop, uitgenooi
Deur hande wat beherend maan.
Ek sit op die strand
en visvang, met die droë vlakte agter my
Sal ek ten minste my lande in orde kry?
Londen-brug is aan die val aan die val aan die val
Poi s’ascose nel foco che gli affina
Quando fiam uit chelidon – O swawel swawel
Le Prince d’Aquitaine à la tour abolie
Hierdie brokke dam ek teen my ondergang op
Goed dan pas ek julle maar in. Hieronymo is al weer mal.
Datta. Dayadhvam. Damyata.
Shantih shantih shantih
(Vertaal deur Andries Wessels)
[Ter viering van die sewentigste herdenking van die publikasie van T.S. Elliot se The Waste Land in 1922, ’n vertaling van die gedig in Afrikaans.]
