Nini Bennett. Die digters van Yalta.
Monday, January 23rd, 2017
Op hierdie ikoniese foto verskyn die drie staatshoofde tydens die historiese Yalta-konferensie (4-11 Februarie 1945). Van links na regs: sir Winston Churchill, (VK) Franklin D. Roosevelt (VSA) en Josef Stalin (Sowjetunie). Tydens laasgenoemde konferensie is die heropbou en selfbeskikking van Europese lande na afloop van die Tweede Wêreldoorlog bespreek. Dit is interessant om te noem dat die Yalta-drie méér as net staatsmanne was ― hulle was ook bekende digters en skrywers in eie reg.
Josef Stalin
To the moon
Sail on, as tirelessly as ever,
Above an earth obscured by clouds,
And with your shining glow of silver
Dispel the fog that now abounds.
With languor, bend your lovely neck,
Lean down to earth with tender smile.
Sing lullabies to Mount Kazbek,
Whose glaciers reach for you on high.
But know for certain, he who had
Once been oppressed and cast below,
Can scale the heights of Mount Mtatsminda,
Exalted by undying hope.
Shine on, up in the darkened sky,
Frolic and play with pallid rays,
And, as before, with even light,
Illuminate my fatherland.
I’ll bare my breast to you, extend
My arm in joyous greeting, too.
My spirit trembling, once again
I’ll glimpse before me the bright moon.
Iveria nr. 123 (1895), soos vertaal deur Donald Rayfield.
Dit is waarskynlik moeilik om te glo dat een van die grootste diktators en massamoordenaars in die geskiedenis van die mensdom, Josef Stalin, die digter van bovermelde gedig is. Josef Vissarionovich Djhugashvili het as Marxistiese rewolusionêr sy naam verander na “Stalin”, wat beteken “man van staal”. Die sewentienjarige Josef (ook genoem “Soso”) het die kantoor van een van die bekendste uitgewers in Georgië, prins Ilia Chavchavadze binnegestap, homself bekendgestel, en ’n versameling gedigte vir publikasie voorgelê. Aan selfvertroue het dit die jong Soso nie ontbreek nie. Die prins het dadelik van die “jong man met die vurige oë” gehou, en ’n sestal gedigte opgeneem in die literêre joernaal, Iveria. Die Georgies-gebore Stalin het eers op die ouderdom van agt geleer Russies praat.
Stalin was geen Pushkin nie; tog is sy gedigte wyd gelees en gunstig ontvang. Duisende kinders het dié Georgiese kultuurskatte van buite geken en geresiteer. Van Stalin se verse het ook anoniem in die dagblad Kvali verskyn, en nooit het hy tydens sy loopbaan as politikus na sy poësie verwys nie: dit het volledig tot die argief van die verlede behoort. Deur die loop van sy lewe was die diktator ’n fanatieke liefhebber van poësie, en het hy oor ’n ruim kennis van klassieke letterkunde beskik. Hy het selfs vir Shota Rustaveli, die digter van die roemryke epiese gedig Wepchis-tqaosani (Ridder in die swart luiperd se vel) uit die gevangenis vrygelaat om te help met die Russiese vertaling van dié gedig ― en Stalin het sommige van die koeplette eiehandig herskryf. Professor Donald Rayfield, die Engelse vertaler van Stalin se werk, het op sy beurt lof gehad vir die verrassende fusie van Bisantynse, Persiese en Georgiese invloede in Stalin se poësie.
Josef Stalin was die vierde en enigste oorlewende seun van ’n arm skoenmaker en wasvrou. Sy alkoholis-vader het hom en sy moeder gereeld aangerand en die siklus van die geweld het begin ― Soso sou spoedig betrokke raak by straat- en bendegevegte in sy wettelose geboortedorp, Gori. Desnieteenstaande het hy hoë punte in al sy vakke behaal wat hom in staat gestel het om met die hulp van ’n merietebeurs te studeer om priester te word. Die jong, gelowige digter was vir twee jaar ’n sterstudent aan die teologiese seminarium in Tiflis, maar het sy studies begin verwaarloos nadat hy sosialistiese aktiwiteite begin aanhang het. Hy is in sy derde jaar as gevolg van wanprestasie geskors. Stalin het Lenin en Marx se skrywes ontdek en betrokke geraak by misdaad, en deur middel van bankrowe, afpersing, en die eis van lospryse geld ingesamel om Lenin se ondergrondse aktiwiteite te finansier.
Vir bykans 25 jaar het Stalin Rusland deur ’n beleid van vrees en terreur regeer. Hy is verantwoordelik vir die dood van minstens 20 miljoen landgenote (in vredestyd), en ’n verdere 40 miljoen mense weens sy hantering van WO II. In sy lewe is hy gereeld as held vereer. 1945 was die hoogtepunt van Stalin se loopbaan: hy is gesien as die wyse vaderfiguur wat die Sowjetunie eers teen kapitalisme, maar ook teen militêre Nazi-aggressie verdedig het. ’n Veldtog van destalinisasie is sedert 1956 van stapel gestuur. Die seun met die vurige oë en hart van ’n Romantikus; die toegewyde teologiestudent het sy digterskap finaal agtergelaat in die strate van Gori. Stalinisme het sy nuwe poësie geword.
Sir Winston Churchill
The Influenza
Oh how shall I its deeds recount
Or measure the untold amount
Of ills that it has done?
From China’s bright celestial land
E’en to Arabia’s thirsty sand
It journeyed with the sun.
O’er miles of bleak Siberia’s plains
Where Russian exiles toil in chains
It moved with noiseless tread;
And as it slowly glided by
There followed it across the sky
The spirits of the dead.
The Ural peaks by it were scaled
And every bar and barrier failed
To turn it from its way;
Slowly and surely on it came,
Heralded by its awful fame,
Increasing day by day.
On Moscow’s fair and famous town
Where fell the first Napoleon’s crown
It made a direful swoop;
The rich, the poor, the high, the low
Alike the various symptoms know,
Alike before it droop.
Nor adverse winds, nor floods of rain
Might stay the thrice-accursed bane;
And with unsparing hand,
Impartial, cruel and severe
It travelled on allied with fear
And smote the fatherland.
Fair Alsace and forlorn Lorraine,
The cause of bitterness and pain
In many a Gaelic breast,
Receive the vile, insatiate scourge,
And from their towns with it emerge
And never stay nor rest.
And now Europa groans aloud,
And ‘neath the heavy thunder-cloud
Hushed is both song and dance;
The germs of illness wend their way
To westward each succeeding day
And enter merry France.
Fair land of Gaul, thy patriots brave
Who fear not death and scorn the grave
Cannot this foe oppose,
Whose loathsome hand and cruel sting,
Whose poisonous breath and blighted wing
Full well thy cities know.
In Calais port the illness stays,
As did the French in former days,
To threaten Freedom’s isle;
But now no Nelson could o’erthrow
This cruel, unconquerable foe,
Nor save us from its guile.
Yet Father Neptune strove right well
To moderate this plague of Hell,
And thwart it in its course;
And though it passed the streak of brine
And penetrated this thin line,
It came with broken force.
For though it ravaged far and wide
Both village, town and countryside,
Its power to kill was o’er;
And with the favouring winds of Spring
(Blest is the time of which I sing)
It left our native shore.
God shield our Empire from the might
Of war or famine, plague or blight
And all the power of Hell,
And keep it ever in the hands
Of those who fought ‘gainst other lands,
Who fought and conquered well.
Die vyftienjarige Winston Churchill is die digter van bostaande gedig (1890), en het ’n skoleprys vir poësie daarmee verower. Aanvanklik was die onderwysers skepties of hy self die gedig geskryf het (en nie dalk ’n volwasse persoon nie.) Die besondere taalbeheer van die tienerdigter is opvallend, asook die insig in geskiedenis en die speelse sin vir humor wat so kenmerkend van die latere staatsman sou word. Tydens Churchill se inhuldiging as ereburger van die Verenigde State van Amerika het president Kennedy opgemerk: “He mobilized the English language and sent it into battle.” Churchill se meesterlike taalvaardigheid blyk ook uit sy hantering van die gesproke woord: hy het geskryf en toesprake gelewer in ’n metriek wat aan blanke vers herinner. In sy leeftyd het Churchill letterlik honderde gedigte van buite geken, en kon tot op ’n hoë ouderdom daarvan uit die geheue herroep. As skrywer is hy baie goed betaal, en alhoewel hy nie baie poësie geskryf het nie, getuig sy oeuvre as joernalis, essayis, skrywer, romansier, biograaf en korrespondent van ’n ryk nalatenskap wat onmiskenbaar die spore van egte digterskap dra. Op die gebied van fiksie het die skrywer ’n roman en ’n kortverhaal gelewer, maar sy uitset as skrywer van nie-fiksie is besonder hoog. Verskeie gebundelde toesprake, briewe, biografiese en historiese besinnings en essays het die lig gesien, en is steeds in sirkulasie. Die skrywer en staatsman Winston S. Churchill is in 1953 vir sy bydrae met die Nobelprys vir letterkunde bekroon.
Franklin D. Roosevelt
Dear Churchill
Wendell Wilkie will give you this ― He is truly helping to keep politics out over here.
I think this verse applies to you people as it does to us:
“Sail on, Oh Ship of State!
Sail on, Oh Union strong and great.
Humanity with all its fears
With all the hope of future years
Is hanging breathless on thy fate.”
As ever yours
Franklin D. Roosevelt
Uit die transkripsie van bogenoemde brief (gedateer 20 Januarie 1941) blyk die rol van poësie in die lewe van staatshoofde tydens WO II verder. In “Oh Ship of State”, ’n bekende gedig deur die Amerikaanse digter, Henry Longfellow, word die skip ’n allegorie vir die VSA. Die oorsprong van die simboliek (Ship of State) lê egter in Boek VI van Plato se bekende werk, Republic. Churchill het die brief laat raam en opgehang in sy huis, Chartwell; die oorspronklike groen kleur van Wit Huis se amptelike skryfpapier het dekades later na bruin verkleur.
Alhoewel Roosevelt self poësie geskryf het, is dit nooit te rekord gestel nie. Hy het egter groot bekendheid verwerf vir sy poëtiese en orakelagtige wyshede. Twee voorbeelde hiervan is die volgende:
Books can not be killed by fire. People die, but books never die. No man and no force can abolish memory… In this war, we know, books are weapons. And it is a part of your dedication always to make them weapons for man’s freedom.
A war of ideas can no more be won without books than a naval war can be won without ships. Books, like ships, have the toughest armor, the longest cruising range, and mount the most powerful guns.
Roosevelt se nalatenskap is soortgelyk aan dié van Churchill, en die transkripsies van radiopraatjies bring ’n nuwe dimensie in die oeuvre van die twee-en-dertigste Amerikaanse president. Daar is meer as sestig boeke en antologieë oor Roosevelt se lewe en werk op aanlynwebwerwe beskibaar.
Verwysings:
http://www.poemhunter.com/franklin-delano-roosevelt/quotations/page-1/?search
http://www.winstonchurchill.org/resources/writings/the-complete-poems-of-sir-winston-churchill
http://www.goodreads.com/author/show/219075.Franklin_D_Roosevelt
http://molossusexperiment.tumblr.com/fall1/stalin
https://www.loc.gov/exhibits/churchill/interactive/_html/wc0112.html
https://www.enotes.com/topics/building-ship
