Versindaba
~ 'n Kollektiewe weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

Een tijdje geleden begon ik hier aan een serie over jazz. De lijst van onderwerpen stond al klaar:

Ploctones, Marnix Busstra Trio, The New Cool Collectieve, Benjamin Herman Trio, Jeff Neve, Michel Borstlap, Michiel Braams, Jesse van Ruller, Eric Vloeimans, Kiteman.

Het is natuurlijk een lijst van bands en personen. Een lijst die laat zien hoe springlevend en talentrijk de Nederlandse en Belgische jazz is. Het is een beperkte lijst, die gemakkelijk kan worden uitgebreid. Ik vraag me af wie dat weet, buiten de Lage Landen. Begrijp me niet verkeerd, het kan me niets schelen dat het Nederlanders of Belgen zijn. Het kan me schelen dat ze niet net zo wereldberoemd zijn als Amerikaanse jazzmusici. Omdat ze net zo zinsbegoochelend heerlijke jazz maken, en omdat ze zo origineel zijn, hun eigen stem hebben, nieuwe muziek uitvinden terwijl ze spelen. Omdat ze onderdeel zijn van het weefsel van de jazz, waar ze dagelijks nieuwe, oogverblindend mooie strengen en tapijten aan vast weven.

Ik merkte dat ik helemaal niet over die bands en personen wilde schrijven. Ik wilde teksten, vooral gedichten laten ontstaan uit hun muziek. Maar dat gebeurde helemaal niet, tot ik op een zondagmorgen in bed naar Vrije Geluiden lag te kijken. Vrije Geluiden is een verrukkelijke oase van muziek in een woestijn van wanklanken. Wat een cliché! Hoe moet ik dit uitleggen? Er is vrijwel geen televisieprogramma dat zoveel momenten van puur geluk heeft veroorzaakt in mijn leven. Het laatste programma van deze kwaliteit stamt uit de jaren zeventig van de vorige eeuw: de documentaires van Hans Keller en Cherry Duyns, en het Gat van Nederland, allemaal ook VPRO-programma’s. Als je een roker bent, denk dan aan die eerste trek na een periode van onthouding. Als je een drinker bent, denk dan aan dat eerste glas na een lange periode van drooglegging. Als je aan iets anders verslaafd bent, denk dan aan het orgasme dat het toegeven aan die verslaving korte tijd veroorzaakt. Denk voor mijn part gewoon aan een orgasme. Dan begrijp je ongeveer wat ik bedoel. Voordeel van Vrije Geluiden: het is niet slecht voor je gezondheid en het is geen sex.

Die zalige zondagmorgen zag ik een documentaire van Cherry Duyns over Han Bennink. Eerder al heb ik mijn liefde en bewondering voor die eenmans ritmesectie beschreven. Die morgen ontstond een gedicht. Het geeft weer wat ik zag en voelde, wat Bennink zei en volgens mij wilde zeggen. Mengelberg M is Mischa Mengelberg, te gekke pianist/componist. Anton G is Anton Goudsmit, wat mij betreft zijn kleinzoon in de muziek.

In de documentaire zien we ‘horenblik’, een expositie van voorwerpen die geluid maken, in een oude stal, het atelier van de drummer en van de schilder Bennink. Stel je bij dit gedicht voor hoe een eindeloze regen van trommelstokken neerklettert op een enorme snaredrum. Gedoseerd door Bennink, want de chaos in Bennink’s muziek is tot in de perfectie geregisseerd. Juist dat maakt mij om onbegrijpelijke redenen onbeschrijfelijk gelukkig.

Trommelstokkenregen

Ik denk aan Han Bennink

orde is schijn

ordening moet

de dood is de hoogste orde

systemen zijn dodelijk

maar om te overleven

is er ordening

orde is nooit absoluut

altijd bewogen zijn

altijd bewegen

trommelstokkenregen

ad lib

koester de chaos

aanbid het toeval

bedrijf de twijfel

belijd/beleid lijd/leid het nieuwe

Mengelberg M

Bennink H

Anton G: ptsioew gtchink  schao

orde ontstaat

uit wanorde

het grilligste moment

het gelukkigste ogenblik

bv de gekgeworden

schakelaar in 050

of Horenblik:

een regen

van trommelstokken

swingend schroot

een twee in de maat

het metrum van het kwaad

(fast) padam tie padom

toe padum ta podim

de stoel valt om

maar wel op de derde tel

orde ordes ordonnans

Ordnung macht

Tod

laatste hoogste woord

uitvlakken

nooit af

orde is schijn

gebruik oplosbare lijm

Legenda: 050 is een nummer van the Ploctones, opgenomen in Groningen (regionummer 050). Ergens in een solo van Goudsmit gebruikt hij het geluid van een razendsnel heen en weer klikkende gitaarschakelaar. Die vondst is 100% Bennink. Daarna bij mijn weten nooit meer gebruikt, omdat het dan een maniertje zou worden.