Versindaba
~ 'n Weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

 

Wanneer hy ingekom het, het daar altyd ʼn eerbiedige stilte (hushed silence) oor ons gedaal. Die glimlag, dáárdie glimlag, het almal ingesluit. Dit het vanuit die siel, deur die oë na die mond, na die hele gesig versprei. As sy arms vir jou oopgaan, het jy gevoel jy ís íémand. Hy het ons almal by die naam en die beroep geken – die hele SALA-beoordelingspaneel. Hy was een van die mín mense wie se uitstraling van liefde, deernis en respek ʼn mens nie onaangeraak kón laat nie. Hy was oor baie jare ʼn vader en ʼn mentor vir ons, soos vir honderde ander hier en orals ter wêreld. Sy plek is akuut leeg. Dit is my indrukke van ʼn onvergeetlike mens. Wat hierna volg, kan enige iemand op Google gaan naspeur. Tog dink ek is hierdie blog op ʼn Afrikaanse webwerf nodig, aangesien ek glo baie min Afrikaanssprekendes bekend was met die lewe en die werk van hierdie enigmatiese digter.

Keorapetse William Kgositsile (algemeen bekend as Bra Willie)  is op 19 September 1938 in die agterplaas van ʼn voorstedelike huis in Johannesburg gebore. Sy ma het destyds as ʼn meid bekend gestaan. Sy het hom met haar karige inkomste deur matriek gehelp. Op 3 January 2018 sterf hy op 79-jarige ouderdom na ʼn kort siekbed in die Milparkkliniek. Benewens sy bekendheid as digter (hy het 10 digbundels die lig laat sien), is Kgositsile veral bekend as politieke aktivis wat gedurende die 1960’s en 1970’s in Amerika in ballingskap geleef het. Hy was onder andere getroud met Baleka Mbete, die Speaker van die Parlement. Ten spyte van die feit dat daar in die biblioteke waartoe hy op skool toegang gehad het (en selfs in sg. “blanke” biblioteke) baie min boeke oor Afro-Amerikaanse literatuur en kultuur te vinde was, het hy reeds as skoolseun ʼn studie darvan gemaak, veral van jazz. Terwyl hy in Amerika geleef het, het hy dikwels in New Yorkse jazzklubs sy eie gedigte en dié van ander Afrikadigters voorgelees en sodoende die aandag gevestig op Afrikakuns. Hy het destyds kultusstatus in New York beklee.

Sy eerste kennismaking met die politieke beleid van uitsluiting van die destydse Suid-Afrikaanse regering was dat hy nie verstaan het waarom hy nie saam met sy wit maatjies kon skoolgaan nie. Nadat hy in ʼn bakleiery met ʼn wit seun betrokke was omdat hulle hom nie in hulle boksklub wou toelaat nie, het sy outsider-status tot hom begin deurdring. Dat hy na dié voorval nie meer toegelaat is om saam met die wit kinders van die buurt te speel nie, het daartoe gelei dat hy al hoe meer begin lees het. Langston Hughes en Richard Wright het sy gunstelingskrywers geword, maar sy werk is ook beïnvloed deur ander Europese skrywers soos Charles Dickens en D. H. Lawrence. Reeds op ʼn vroeë ouderdom het hy stories begin skryf, maar nie met die doel om te publiseer nie. Omdat sy ma hom nie verder as matriek kon laat leer nie, het hy na skool ʼn verskeidenheid werke verrig, maar uiteindelik het sy skryfvermoë vir hom ʼn werk by die radikale anti-apartheidskoerant New Age besorg. Een van sy eerste gedigte verskyn in dié koerant:

Remember in baton boot and bullet ritual

The bloodhounds of Monster Vorster wrote

SOWETO over the belly of my land

with the indelible blood of infants

So the young are no longer young

Not that they demand a hasty death.

 

In 1961 verlaat hy die land en werk eers in Dar es Salaan, toe in Tanzanië en emigreer later na die VSA. Daar studeer hy onderskeidelik aan die Lincoln University, Pennsylvania University, University of New Hampshire en verwerf ʼn Meestersgraad in Kreatiewe Skryfkuns aan die Columbia University. In hierdie tyd publiseer hy sy debuut, Spirits unchained wat besonder goed ontvang word en waarvoor hy bekroon word met die Harlem Cultural Council Poetry Award, asook met die  National Endowment for the Arts Poetry Award. In 1971 verskyn My Name is Afrika wat deur sommige kritici as sy beste werk beskou word. Hierdie bundel vestig hom as een van die bekendste Afro-Amerikaanse digters. The Last Poets, ʼn groep rewolusionêre Afro-Amerikaanse digters se naam is aan ʼn gedig uit dié bundel ontleen. Hy publiseer in die tyd waarin hy in New York klasgee ook akademiese artikels oor Amerikaanse jazz en stig die Black Arts Theatre in Harlem waar hy legendariese status verwerf vir sy dinamiese voorlesings van Afrikaskrywers in downtown klubs. In 1974 stig hy, saam met ander vooraanstaande Afrikaskrywers, onder andere Mazisi Kunene, die African Literature Association.

Kgositsile se oeuvre word gekenmerk deur sy liefde vir jazz, ʼn musiekgenre wat hy beskou as die universele swart stem wat alle swartmense in die diaspora saambind in hulle sug na vryheid. Sigmund Ro haal Kgositsile in ʼn 1985-artikel in ʼn Amerikaanse tydskrif soos volg aan:

There is nothing like art—in the oppressors sense of art. There is only movement. Force. Creative power. The walk of Sophiatown tsotsi or my Harlem brother on Lenox Avenue. Field Hollers. The Blues. A Trane riff. Marvin Gaye or mbaqanga. Anguished happiness. Creative power, in whatever form it is released, moves like the dancers muscles. [sic.]

In New York ontmoet hy verskeie beroemde jazzkunstenaars. Hy dra onder andere een van sy bekende gedigte op aan Johnny Dyani:

 

For Johnny Dyani

When I swim in my music

a harmattan of colours

becomes an area of feeling

where a rainbow of feathers

peoples all space

dancing in my heart

 

Here I do not even know

what flowers pop out of my eye

I move

without even touching air

 

Johnny you take us out there

where we gasp silently

amidst a bombardment of sound

in the spell of the witchdoctor’s son

where I cannot even ponder

how a witch and a doctor paradox

could be one entity

 

Your bass

Johnny pins nothing down. Your bass

rides on wave or height or rock

or depth or crevice of sound

to bathe us in music

 

And we are moved

where we cannot even

hear ourselves gasp

 

In 1975 kry hy ʼn aanstelling as professor by die universiteit in Dar es Salaam (Tanzanië). Daar ontmoet hy sy tweede vrou, Baleka Mbete. Later werk hy ook in Kenia, Botswana en Zambië. In 1990 – die jaar waarin When clouds clear verskyn – kom hy terug na Suid-Afrika waar hy na die 1994-verkiesing Adviseur van die Minister van Kuns en Kultuur word. Hoewel hy tydens die apartheidsregime fel kritiek teen apartheid en die regering uitspreek, is hy nie blind vir die vergrype van die nuwe ANC-regering nie. Tot sy dood sou hy onreg, korrupsie en wanadministrasie ten sterkste veroordeel en persoonlike onderhoude met ministers aanvra ten einde raad, leiding en kritiek te verskaf.

In 1996 word Kgositsile deur die South African Literary Awards (SALA) aangewys as die Suid-Afrikaanse hofdigter (Poet Laureate) en in 2008 word hy vereer met die National Order of Ikhamanga vir sy bydrae tot die Suid-Afrikaanse letterkunde en kultuur. Tydens dié geleentheid word hy ook geloof vir sy rol in die bekendstelling van Afrikaletterkunde en veral diasporaliteratuur aan die Amerikaanse publiek.

Hoewel sy diasporagedigte, soos die meeste versetliteratuur, soms ongebreidelde woede en sterkbewoorde veroordelings van apartheid bevat wat die kwaliteit van gedigte negatief beïnvloed, is sy poësie na 1990 van ʼn meer gematigde aard, asook beter afgewerk en deurdag. Ek dink byvoorbeeld aan frases soos die volgende uit sy “Random notes to my son”:

Beware, my son, words

that carry the loudnesses

of blind desire also carry

the slime of illusion (…)

 

… today it is fashionable to scream

of pride and beauty as though it were not known that

‘slaves and dead people have no beauty’ (…)

 

… I have

fallen with all the names I am

but the newborn eye, old as

childbirth, must touch the day

that, speaking my language, will

say, today we move, we move?

 

Ontnugtering en sinisme word in later jare kenmerkend van Kgositsile se digterstem. Gematigdheid raak ook al hoe meer deel van sy lewensfilosofie, soos spreek uit sy later digterlike werk, maar veral ook uit sy openbare optredes en sy ander skryfwerk. Hoewel Bra Willie ʼn Amerikaanse kultusfiguur was en veral in downtown New York bekend was tydens sy rewolusionêre fase, word hy in Suid-Afrika onthou as vegter vir menseregte en kenner van Afrikaletterkunde, maar ook vir sy ander bydraes op kulturele gebied. Hoe hoog hy geag is, blyk onder andere uit president Cyril Ramaphosa se huldeblyk na sy dood.

Ek sal hom onthou vir sy wysheid, vir sy menslikheid … en die glimlag wat ek glo hom selfs in die dood nie sou verlaat het nie.

Hamba kahle, Bra Willie.

 

(Hierdie blog is ʼn opsomming van ʼn aantal internetartikels wat na Bra Willie se dood verskyn het.)

Vanmorgen stond ik in mijn kamerjas bij de vleugel, haren in de war, en las deze vertaling van het gedicht ‘Piano Lessons’, die ik in 2008 maakte:

Pianolessen
1
Mijn leraar ligt met een stijve rug
naast de piano op de grond.
Ik zit kaarsrecht op de kruk.
Hij begint te vertellen dat elke toets
een andere kamer is;
ik ben de blinde die moet leren
om door alle twaalf te lopen
zonder de meubels aan te raken.
Ik voel hoe ik naar de eerste deurknop tast.

2
Hij vertelt me dat elke toonladder een vorm heeft
en dat ik moet leren hoe
ik mijn handen moet houden.
Thuis oefen ik met gesloten ogen.
C is een open boek.
D is een vaas met twee oren.
G is een zwarte laars.
E heeft de poten van een vogel.

3
Hij zegt dat de toonladder de moeder van de akkoorden is.
Ik zie haar ijsberen over de slaapkamervloer
wachtend op de thuiskomst van de kinderen.
Ze zijn uit naar dansclubs om schaduw en licht
van songs te werpen op paren die traag dansen
of naar elkaar staren over tafels.
Zo moet de muziek zijn. Immers,
net dat ene akkoord maakt je aan het huilen,
maar niemand luistert naar de toonladders
of naar hun moeder.

4
Ik doe mijn toonladders,
de oude bekende kinderliedjes.
Mijn vingers beklimmen de ladder van tonen
en dalen af zonder zich om te draaien.
Als iemand onder het venster langs liep
zou hij zich een meisje van tien voorstellen
aan het toetsenbord in een voorbeeldige houding,
niet mij, voorovergebogen in mijn kamerjas, haren in de war,
als een blanke Horace Silver.

5
Ik leer “It Might As Well Be Spring’
maar mijn linker hand zou liever
met muntjes rammelen in het duister van mijn zak
of een dutje doen op een armleuning.
Ik moet hem de muziek binnen slepen
Als een lastig en verwaarloosd kind.
Dit is de wraak van iemand die nooit
de pen mag vasthouden, of vaarwel zwaaien,
en die nu nooit de melodie mag spelen.

6
Zelfs als ik niet speel, denk ik aan de piano.
Zij is het grootste, zwaarste
en mooiste voorwerp in dit huis.
Ik draal in de deuropening om haar in me op te nemen.
En midden in de nacht stel ik mij haar voor,
deze hallucinatie op drie poten, beneden,
dit merkwaardige beest met zijn enorme maanverlichte grijns.

Ik las dit omdat er iets geweldigs is gebeurd, een wens is vervuld. Ik wilde gewoon Collins lezen en dit lag op de piano. Het kwam door een tweetalige bloemlezing (NL-Eng) van gedichten van Billy Collins, voorzien van commentaar. Het geschenk is nog groter, omdat een van mijn helden het heeft geschreven. Held is eigenlijk een verkeerd woord, misschien kan ik beter lievelingsschrijver schrijven, maar dat is ook niet goed, want hij is veel meer dan een schrijver.

Waarom is hij een van mijn helden? Om verschillende redenen, maar de belangrijkste is dat hij mij, en velen van mijn generatie, bijna vijfentwintig jaar lang regelmatig intens gelukkig heeft gemaakt. In mijn versie van de behoeftenpiramide van Maslow staan de kunsten aan de basis. Zij zijn voor mij het water en brood van het leven. En in mijn kunstenpiramide staat de diepzinnige humor bovenaan. Naar mijn onbewoonde eiland gaan de dvd’s met alle afleveringen van de programma’s van Kees van Kooten en Wim de Bie mee, net als vijf films van Laurel en Hardy (vooral ‘The musicbox’, zie http://uk.video.yahoo.com/watch/6687094/17370706 ) Want er kan niet genoeg gelachen worden en het fijnste lachen is lachen om onszelf.

Kees van Kooten is een van mijn helden, maar ik moet er nog bij zeggen dat hij dat vooral is omdat hij iemand is om heel veel van te houden. Helden staan op voetstukken, graag op de rug van een paard in een houding die iets zegt over de manier waarop ze zijn gestorven, maar Kees van Kooten staat gewoon met beide benen op de grond.

Dus nu heeft een van mijn helden een boek geschreven over een van mijn andere helden. Zijn boek leest als een persoonlijke kennismaking met Collins en zijn gedichten. In geestige en bescheiden en diepzinnige en zorgvuldige stukken licht van Kooten zijn keuze en zijn vertalingen toe. Bij zijn wandeling door de kamers van het huis van de poëzie van Collins komt hij natuurlijk ook bij de jazz uit. Collins en van Kooten zijn even oud en ze houden allebei zielsveel van de jazz. Heb ik alweer geluk, en jij ook, die dit leest. Kees van Kooten heeft ‘Nightclub’ (uit ‘Sailing Alone Around the Room’) en ‘The many faces of jazz’ verkozen, omdat hij zich zo in deze gedichten herkent. Maar ook omdat hij tot zijn grote geluk ontdekte dat Collins en hij dezelfde smaak hebben. En zo, al heb je dat nog niet beseft, lezer, ben jij in de zesde hemel beland. Door de componist, de musici, Collins, die luisterde en schreef, van Kooten die luisterde en schreef, en nu door jouzelf. Lees het voor aan een geliefde en je zult de zevende hemel bereiken. Geluk wordt immers vergroot als we de sensatie kunnen delen met een ander? Ik weet niet of dit voor iedereen geldt, maar ik wordt pas echt ontroerd door een gedicht of een muziekstuk, als ik die ervaar in het bijzijn van anderen.

Kees van Kooten is een zorgvuldige vertaler, maar hij is vooral een hertaler met een scherp inzicht in de moderne Nederlandse spreektaal. Zijn zorgvuldigheid blijkt bijvoorbeeld uit de keus voor ‘Jazzclub’ als vertaling van ‘Nightclub’ en niet voor ‘Nachtclub’, want ‘ er bestaan in Nederland nauwelijks nog gelegenheden die zich als nachtclub afficheren en de knettergekken waar Collins op doelt vind je er trouwens ook niet, omdat Nachtclubs worden gefrequenteerd door zakenmannen en jazzclubs door onzakelijke mannen.‘

Jazzclub (copyright Kees van Kooten 2010, ik schrijf het toch helemaal over, want mijn doel is dat de lezer zich nu enthousiast naar de boekhandel spoedt.)

Jij bent zo mooi en ik knettergek
dat ik verliefd op je ben
is een steeds weerkerend motief
in liedjes en gedichten.
Het omgekeerde schijnt maar niet te kunnen.
Ik heb nog nooit iemand horen zingen
ik ben zo mooi
en jij knettergek om verliefd op mij te zijn
hoewel mannen en vrouwen
dit vaak bij zichzelf denken.
Jij bent zo mooi, maar jammer genoeg knettergek
zegt men in de regel evenmin.
En ook niet jij bent knettergek als je mij mooi vindt.
Dat hoor je nu echt helemaal nooit.

Zonder duidelijke reden
luister ik vanmiddag naar Johnny Hartman
die met zijn donkerbruine stem
de versleten ideeën over liefde, schoonheid en gekte
nieuw leven kan inblazen als geen ander.
Denk aan de kringelende rook van
een sigaret die iemand even heeft weggelegd
op een babyvleugel om drie uur ‘s ochtends.
Rook die omhoogdrijft naar de spotjes
en daar onder in het donker
zit een handvol mooie knettergekken
aan kleine tafeltjes te luisteren,
sommigen met hun ogen dicht,
anderen leunen voorover tegen de muziek aan
alsof die hen overeind houdt,
of ze wiegelen ijsblokjes rond in hun glas
half in de maat en half in slaap.

Ja, hier heerst de geschifte schoonheid
die ontluikt na middernacht
en geen zin heeft om naar huis te gaan
vooral niet nu iedereen is betoverd
door de grote man met de tenorsax
die als een gouden vis aan zijn hals hangt.
Hij stapt naar de rand van het plankier,
bukt, geeft zijn instrument aan mij
en knikt dat ik moet spelen.

Dus neem ik het mondstuk tussen mijn lippen
En blaas met alle adem die ik in mij heb.
Wij zijn allemaal zo knettergek
Zeggen de eerste maten van mijn lange bopsolo,
zo allejezus knettergek
dat wij mooi geworden zijn
zonder het zelf te weten.

Kees van Kooten schrijft dat hij de gedichten van Collins heeft gekopiëerd en in de bijbehorende ceedeedoosjes heeft gestoken. Om Johnny Hartman te horen terwijl we het gedicht nog eens lezen, en nog eens, en nog eens, hoeven wij alleen maar te klikken op http://www.youtube.com/watch?v=ILDqWHutba0&feature=related. Veel geluk!

Kees van Kooten en de poëzie van Billy Collins, of Zo wordt U gelukkig, de Harmonie, Amsterdam, 2010, ISBN 9789061699576

Wat is er veel dat het leven waard maakt, geleefd te worden. Geliefden en vrienden allereerst, maar de kunst in bijna al haar vormen zit hen dicht op de huid. Al dikwijls heb ik gedacht dat ik een voorstander zou zijn van reïncarnatie, als ik mijn leven over mocht doen met de kennis van nu en de lichamelijke en geestelijke energie van een zeventienjarige. Dan zou ik weer proberen om het grootste deel van mijn leven te vullen met literatuur, klassieke muziek, jazz, goede popmuziek, alle vormen van beeldende kunst en films, veel films. Die zijn immers een cumulatie van veel van deze kunstvormen?

Maar ook vandaag is de tijd beperkt en moet ik me bepalen tot één van die voertuigen van de verrukking. En het wordt de jazz. Want wat maakt net zo gelukkig als de muziek die ‘tussen de toetsen ontstaat’ (Chick Corea)? Alles in jazz is onverwacht. Jazz is altijd nieuw en ontstaat altijd opnieuw. Het verrukkelijkste zijn de veranderingen aan ritme, structuur, melodie en harmonie, die plaatsvinden tijdens elke uitvoering. Probeer eens om mee te zingen of te fluiten met John Coltrane in zijn historische uitvoering van Equinox (http://www.youtube.com/watch?v=5m2HN2y0yV8), ook op Coltrane’s Sound (Rhino/Atlantic R2 75588). Lukt het? Dat bedoel ik. Hij komt altijd eerder of later, varieert altijd anders dan je dacht, herhaalt zichzelf nooit precies op dezelfde manier. Hij bedenkt het ter plekke en zelfs nu ik het voor de misschien wel zeshonderdste keer hoor, klinkt het alsof hij het weer uitvindt. De melodie is simpel en Coltrane blijft er dichtbij, maar vervelen doet hij nooit. Jazz is geestelijke vrijheid en bevrijding, onvoorspelbaarheid en twijfel, verrassing en schok, ontembaar en onsterfelijk. Wat me nu bij het verrukkelijke gedicht (of is het proza?) van Jules Deelder brengt:

Jazz is. Jazz leeft. Gebeurt. Beweegt. Jazz neemt. Jazz geeft. Jazz weet. Jazz spreekt. Jazz doet. Jazz laat. Jazz komt. Jazz gaat. Uniek. Muziek. Van vlees en bloed. Jazz waagt. Jazz wint. Breekt baan. Jazz bonkt. Jazz staat. Jazz valt. Is overal. Ontroert. Verwarmt. Grijpt bij de keel. Jazz knettert. Knalt. Ontketent. Heerst. Jazz heelt. Jazz zuivert. Lichaam. Geest. Jazz swingt. Jazz vecht. Is waar. Is echt. Geen loze kreet. Geen leeg gebaar. Jazz werkt. Versterkt. Ontwapent. Toont. Jazz laaft. Jazz loont. Is water. Brood. Jazz lacht. Jazz huilt. Jazz in. Jazz uit. Legt bloot. Daagt uit. Jazz kookt. Jazz bruist. Jazz troost. Jazz bijt. Jazz bloedt. Heeft schijt. Is zwart. Is wit. Is rood. Niet grijs. Jazz vloekt. Jazz moet. Verbroedert. Zoekt. Jazz vindt. Jazz wijst. Jazz schokt. Jazz eist. Jazz hoog. Jazz laag. Jazz voor. Jazz na. Jazz rookt. Jazz jaagt. Is eigen baas. Vereent. Verzoent. Begeestert. Woedt. Bevrijdt. Bewijst. Begrijpt. Vervoert. Jazz spreidt. Jazz sluit. Bezielt. Verrijkt. Geeft hoop. Verblijdt. Jazz schittert. Glanst. Jazz flitst. Jazz danst. Verhit. Zweept op. Bemint. Verleidt. Jazz roept. Jazz voelt. Jazz groeit. Jazz bloeit. Jazz blaakt. Jazz blijkt. Betovert. Geilt. Jazz ademt. Zweet. Jazz fluistert. Schreeuwt. Ontmaskert. Snijdt. Jazz glijdt. Jazz sluipt. Jazz slijpt. Jazz spuit. Jazz klinkt. Jazz dwingt. Jazz lonkt. Jazz blinkt. Jazz vraagt. Jazz raakt. Verlost. Verbaast. Viert feest. Verklaart. Is bitter. Zoet. Is hot. Is cool. Jazz ijlt. Vooruit. Voorbij. Ver weg. Dichtbij. Paraat. Bereid. Op weg. Altijd. Jazz was. Jazz is. Jazz blijft.

Lang geleden, in 1975, stond ik met mijn zoontje van twee jaar bij de rand van een podium op een pleintje in Utrecht. Op twee meter afstand speelden drie van de grootste Nederlandse mannen van de geïmproviseerde muziek met klank, tijd en ruimte. Een piepjonge Ernst Reisiger, toen al een duivelskunstenaar op de cello (voor recent werk zie http://www.youtube.com/watch?v=XAmoc2LMWJI&feature=related ). Maarten van Regteren Altena, bassist en componist. En Han Bennink, een geheel autonome niet-elektronische eenmans ritmesectie. (zie de unieke documentaire op http://video.google.com/videoplay?docid=-8470686043713694913# of koop de CD ‘Monk’ van Han Bennink, Michiel Borstlap en Ernst Glerum, http://gpmusic.nl/shop/ ) Ik geloof niet dat er verder iemand luisterde (sic!), maar mijn zoontje stond een uur lang op de hoek van het podium naar de musici te kijken en ik verdween naar hoger sferen. Geluid en ritme werden voor onze ogen opnieuw uitgevonden. Dat is jazz.

De verrukking die jazz en de aanverwante blues, soul en gospel altijd weer teweegbrengen, is ook onder woorden gebracht door Billy Collins. Ja, ik geef toe, ook daarom houd ik zo van zijn werk. In vijf gedichten improviseert hij op het thema van de ontroering en de sensatie die deze muziek veroorzaakt. Vandaag de eerste twee. Ik zeg het er weer eens bij: je moet ze voorlezen om de kracht van de gedichten ten volle te voelen. Daarvoor zou ik natuurlijk eigenlijk de Engelse versie moeten bijleveren. Als iemand dat graag wil, laat het me dan weten. Ik ben nu te lui om alles over te tikken.

Een zondagmorgen met de Sensational Nightingales

Het waren niet de Five Mississippi Blind Boys
die me die zondagmorgen
van de grond tilden
toen ik naar beneden reed voor de krant, wat sinaasappelen en brood.
Noch waren het de Dixie Hummingbirds
of de Soul Stirrers, ondanks hun opwekkende naam,
of zelfs de Swan Silvertones
die me inspireerden om over het tumult van de bomen heen
naar het open hemelgewelf te kijken.

Nee, het waren de Sensational Nightingales
die toevallig die vroege zondagmorgen
zongen op de gospelzender
en de eer moeten krijgen van het opstoten
van mijn ziel, de opwekking van de muizen daarbinnen.

Ik heb altijd van deze harmonie gehouden,
als vier, soms vijf treinen, naast elkaar
denderend over een golvend landschap –
maak er een trillend landschap van rode aarde van,
wilde bloemen groeien langs de zilveren sporen,
kanten tafelkleden bedekken de heuvels,
de mannen en vrouwen in witte hemden en jurken
lopen in de richting van een hoge spits.
Zondagochtend in perfect Georgia.

Maar ik ben hier niet om het geluid te beschrijven
van de falsetto die jammert en de sombere bas,
alt en tenor die zich daar knus in voegen;
alleen om te getuigen van mijn kleine hemelvaart
door hun gezang die morgen, zo evenwijdig,
over de gebruikelijke thema’s,
de hof van het lijden,
de druppels bloed op het voorhoofd,
de steen voor het graf in de heuvel,
en de oude vertrouwde golvende wateren
die we op een dag moeten oversteken.

God zegene de Sensational Nightingales,
dacht ik terwijl ik het geluid harder zette,
God zegene hun families en hun poeierblauwe pakken.
Ze staan ver van het zwijgende knielen
waarmee ik grootgebracht werd
ze staan handenklappend ver van de kaarsen
die gloeiden in de alkoven
en de verstarde ogen van heiligen
die neerstaarden uit hun hoeken.

O, mijn pet stond recht die zondagmorgen
en ik hield de auto keurig op de weg.
Niemand zou ooit geraden hebben
dat ik de lucht in werd getild door nachtegalen,
opgehesen door hun snavels als een lang spandoek
dat kronkelt in een lege blauwe lucht,
gevangen in de aankondiging
van deze hemelse, zeer bemoedigende tijding.

Ik hak wat peterselie terwijl ik luister naar Art Blakey’s versie van ‘Three Blind Mice’

En ik begin me af te vragen hoe ze blind zijn geworden.
Als het erfelijk was, konden ze broertjes en zusjes zijn,
en ik denk aan de arme moeder
piekerend over haar niets ziende jonge drieling.

Of was het een gewoon ongeluk, waren ze alle drie
gegrepen door een verzengende explosie, vuurwerk misschien?
Zo niet,
als elk van hen afzonderlijk blind was geworden,

hoe slaagden ze er dan in, elkaar te vinden?
Het is al moeilijk voor een blinde muis
om een ziende medemuis te vinden,
hoe zou dat gaan met vinden van twee blinden?

En hoe zouden ze, in hun minuscule duister,
ooit achter de vrouw van een boer aan hebben kunnen rennen
of wiens vrouw ook?
Om maar te zwijgen over het waarom.

Ze had zomaar hun staarten kunnen afhakken
met een slagersmes, antwoordt de cynicus,
maar de gedachte aan hen zonder ogen
en nu ook nog zonder staarten om door het vochtige te gras te slepen

of om de hoek van een plint te glippen
drijft de cynicus die altijd in mij rondlummelt
van zijn sofa en naar het raam
om de groeiende weekheid die hij voelt te verbergen.

Inmiddels snij ik uienringen
wat de oorzaak kan zijn van het vochtige steken
in mijn eigen ogen, hoewel Freddie Hubbard’s
trieste trompet in ‘Blue Moon’

dat het volgende nummer blijkt te zijn,
de zaken er nu niet bepaalt beter op maakt.