Versindaba
~ 'n Kollektiewe weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

 

Post-Koronagedigte

 

Cependant 

 

Al my steierwerk steier / stelte

val af / alles waaraan ek

vasgeklou het / is water / geBarnard

Gilliland / die nuwe normaal /

is abnormaal / maskers / verweerskrifte /

gaan my nie verby o heiland /

die hoogland was my woning /

nou Wayne Koestenbaum se hotelkamers

flikker / verliese / ‘n klein stap van hier

tot in die gestig / ek check nou elke dag

in / nie meer uit nie / my temperatuur 36.1 /

vlakke skuif / in hierdie tyd van swart swane /

terug tot in die doofpot / o hoor my aan o hoor my aan

 

© Joan Hambidge, 2020

 

 

Post-Koronagedigte

 

Liefde in die tyd van korona

Vanselfsprekend ‘n masker

vir beide liefhebbendes,

geen aanraking of soen nie; selfs

in verskillende tydsones, vreemde

vastelande nes ‘n kinderlegkaart

verkeerdom of onderstebo afgedruk.

Jou plek én myne (terselfdertyd);

net ‘n gedeelde skerm: min of meer.

 

© Joan Hambidge, 2020

 

 

 

 

Ignatia bid om orde

 

Dat pyn bestaan is onnodig, Heer

vir wát moet lewe ’n pynboom word

met bitter vrugte van verdriet en afleer

in mý reaksie vol wrewel en ongeduld?

 

Vergeef my Heer: klontjies pyn

maak die lewe tans ondraaglik:

soveel maal gebid om klaarheid

in ’n soeke na dít wat tog sal rym

 

© Joan Hambidge (uit: Nomadiese sterre; onvoltooid)

 

 

 N.P. van Wyk Louw (1906 – 1970)

 

I

In ’n ander stad, op ’n ander kontinent

kon jy soveel dekades terug

met suiwerheid en presisie

’n hele digkuns herskryf.

In jou digterlike kladboek besin

oor die winterlandskap van die hart,

na verlange wat bly knaag: ’n wisent

of jakkals se onbedekte kap-kap …

“’n Ysbreker sou sneeu …”

Jy laat die beeld. Jy begin weer.

“Vir sneeu het Eskimo’s

een-en-twintig of meer woorde …”

Die hart van liefde het koud

geword: soos ’n yssplinter.

Ook dít skrap jy. Met fyn potloodskrif

in die kantlyn: die beelde nog te tam.

In ’n Amsterdamse kroeg stol

twee jenever-glase heimlik onthou.

 

II

Die volgende dag probeer jy weer. Die burgery

se geroesemoes steur jou: “Pils! Pils!”

Jy laat jou drankie soos ’n onbestelde

versreël wag. In jou kladboek staan:

“Die mens is ’n walg.” Net dit.

Boesman-tekeninge in ’n grot:

fyn, vlug – immer, immer op trek

soos ’n hart (sonder hawe). Skrap.

Hoe stel mens liefde voor?

Ons Liefde? Die liefde?

Altyd op trek soos ’n Boesman

iets gewigtigs aanstip teen ’n grot

se wand: wisent, eland, kameelperd.

Net sjamane mag boontoe praat

namens ander. Hul towerspreuke

vertel van oorwinning, dood, trek.

Klein hiërogliewe van verdriet.

Daardie dag, daardie dag toe jy, meisie in bruin,

my lewe verlaat: verlaat lewe my.

 

 

III

Dit was Mei-fees in Amsterdam, die eerste.

Lente toe jy (deur die gode gestuur) na my

gekom het. En winter was dit toe jy finaal

weg is. Daar was tekens, ja tekens.

Soos voetspore in die stil-stil sneeu.

’n Silwer herberg met drie vensters.

In my hand ’n klein liefdespand.

Onthou, onthou hoe jou mond trek, die lyne

om jou oë … Soek vergeefs ’n beeld

om die verdriet van weggaan te verbeeld:

“Jy’t weggegaan en jy bewoon

die silwer herberg van die hart

en buite voer daar iemand merels

teen die wind.” Onvoltooid.

My halwe kring soek nog vergeefs

na voltooidheid. Kortstondig was jy:

’n opslagsomer, my middernagson.

’n Himne, my ode aan die skoonheid …

Toe die iteratief-duratief van verdriet.

Toe jy kom na my, die ou-ou gek

was dit Mý-(laaste)fees in Amsterdam.

 

 

IV

’n Swart brief oor die verre oseaan

vol nuus van liefdesmoord en verraad

laat jou terugkeer na jou vaderland.

Vir ons pyn was daar geen passaat.

Die verlies van ’n jonger broer laat

jou terugkeer na jou moeder ontroosbaar.

Jy laat, helaas, ’n groter trooste-

loosheid agter: ’n onheilige digter

na sy heelheid soekend, soekend …

O vrou in bruin, ek groet jou

met die helderheid van ’n digter

omgeef van eensaamheid:

palindromies vir ewig deurdrenk.

 

V

∞ Altyd die ewigheidsteken,

’n inskripsie vir jou.

 

VI

En sy? Die geliefde vrou?

Sy verlaat die koue herberg

vir ’n soele oker landskap

Hier ’n nuwe taal geleer

– die lispelende s van Katalaans

nooit werklik bemeester –

buitelende seuns verwek,

’n man behaag, vertrou, bemin

en kortstondig voltooi: ’n ander kring.

 

VII

Haarself moes sy suiwer:

’n brandstapel maak,

prewelend bid:

“Eenmaal in ’n vuurgloed eenmaal …”

Dae lank gebloei oor hom

en ’n onbesonne verbintenis.

In swart drome helder gedroom

oor heelheid, vervulling, geluk.

Bedags na die yke op haar lyf gekyk:

die aflaat betaal ten duurste.

 

VIII

Maar die vuur van onthou

sou bly skroei soos ’n bergbrand,

met versreëls skilpaaie skarrelend

en in vele slapelose nagte

sou sy ongeposte briewe skryf –

adres ónbekend,

bestemming vaag –

aan hom: “Jy had nie gelyk

oor die intellek of God; ons

is nie net ’n gedagte of Idee.

Ons is Gees, soekend na Hom.”

Speurend na ’n rymwoord vir dúúr.

Die fyn membraan tussen hulle

kon selfs die dood nie skeur nie.

Sou hy kon voel hoe sy aan hom dink

en steeds met sy vrae worstel?

Twee paar oë wat één sou word.

 

IX

Ek, helaas, kan net by benadering skryf –

’n afleiding maak, wederregtelik inkyk

op hierdie Abélard en sy Heloïse –

’n liefde groter as woorde:

 

X

“Mens kan net eenmaal iets so volmaak

soos die ewigheid van ’n gedig ervaar,

net eenkeer liefde so onhoudbaar,

so volledig, so volmaak, so totaal,

in iets broos soos ’n roos vertaal.”

 

XI

Die digteres plaas haar pen neer

na hierdie psigiese keerweer.

’n Kaapse herfsdag gloei soos vuur.

 

© Joan Hambidge (uit: Lykdigte, Tafelberg, 2000; herdig: 2020)

 

 

Foto van die digter: Antonia Steyn

 

Ek skryf omdat ek moerig is

‘n aweregse ars poëtika

vir Antjie op 60.

 

‘n Vrouedigter bely

op ‘n keer dat woede

haar gedigte begelei.

‘n Ander een bly

in die verre vreemde

en perk verlange in.

‘n Ander is kinderloos

en ongedurig aan’t stry.

Een verdrink, so waar

die Here weet, digby

ónvergenoegd. ‘n Vuur

brand ‘n heilige met ‘n engel

deur haar lyf;

‘n ander draai taal

monsteragtig op syn kop.

Ylings, ylings gaan hul ons verby.

Niemand kan jou leer,

geen skryfskool óf handleiding,

van die spanninge onblusbaar,

wat die digkuns

woordeloos

laat ly.  

So hier

of ondermaans

hoor jy hul algar roep:

dit was, dit was ter wille

van die wrewel spel.  

 

© Joan Hambidge. 2012

Hong Kong

Vir soveel jare ‘n deurgang
na ander plekke: Melbourne,
Bangkok, Phuket, Seoul.
Jou sien transformeer van stinkende stad
(met straatlopers wat kook en broei op straat)

tot bevryd en vrygemaak

en uiteindelik ‘n ruimte
van selfversekering:

jaar na jaar word jy herbou 
ver-Westers, verander
om tred te hou
by digters wat sneller
as jy verbou.

Eers alleen as beleërde,
ontgogelde in ‘n stinkende agterbuurt
met gedroogde haai-biltong
en ander aas op straat verkwansel;
later met ‘n geliefde
in die Man Mo-tempel
laat ek munte vir die gode.
Die Madame Tussauds,
as ek reg onthou,
se deure was gesluit
en laatnag kyk ons verwonderd toe
hoe polisiebeamptes die skares beheer
met toue wat oop
en toe,
oop en toe knip.

Op oujaarsaand
– jy met ‘n videokamera
en ek met ‘n notaboek –
ontplof die stad
in klappers en laserstrale.
Ons vier ‘n nuwejaar
op straat. “Soos bye
uit ‘n korf, die mense,” merk
jy op en later dié nag
sing Frank en Nancy
“Something stupid like I love you”
in ‘n karaoke-bar
en jy sê:”Nee, dit is Robbie
en Nicole” en jy lag
toe ek saamsing met dié duo.
Toe’s dit “True love”
en nie een van ons kan die plot
van “High Society” onthou
nie. Grace Kelly is immers saliger.
En newwermaaind Bing Crosby
en Sinatra se stryd.

Wie het wie verlaat?
Soos die perspektief verskuif
van buite na binne, sy na jy,
van videokamera tot gedig,
so is dit met die liefde gesteld.

In Kowloon
– nou sonder haar –
op die Open-Top Sightseeing
dra ek nie meer my hart op die mou nie.
Ons hotelkamer
verewig tot besienswaardigheid:
die ongedroomde drome peul
uit haar rooi handsak
en my laptop spoeg
op hierdie reis-om-die-aarde
vele meditasies oor ons uit.

Ek kyk terug
met ‘n plattegrond
in die hand
en beweeg
van Wes na Oos
tot by Meditation Hill.

© Joan Hambidge 2012

Meditasie, Agon

 

Op ‘n Sondagoggend, hoe anders, met U eie keuse,

tobbend oor die veelvlakkigheid van die psige,

lees ek Harold Bloom oor twee bindende nihilismes:

die ware gedig se verhouding tot die leser se pneuma.

Die sublieme leser waarsonder helaas geen gedig.

Wat oorbly naas die aaklige lewe, aldus Emerson,

is ‘n vonk ónder die toevouende, heelmakende psige.

En die begrypende leser word dan een met ‘n revelasie,

‘n Gnostiese proses, word meegevoer, herskep die vers.

Verhewe Wallace Stevens in “The Sail of Ulysses” herdig

die eenwording van die wêreld en ons lot of fata:

“The inner direction on which we depend”…

Op ‘n Sondagoggend wat soetjies oorgaan in ‘n middag,

beleef ek hierdie waarheid wat buite woorde lê.

Die digter, soos die leser, sprokkel in dié transisie.

 

©  Joan Hambidge. 2012

My Bybel

 

‘n Geparste blom

stingel langs die woorde

ek het jou by die naam geroep;

‘n Sondagskoolboekmerk

vou by louheid as ‘n sonde oop,

en ‘n hart van sywurm-sy

wys die weg ritselend na Eden aan.

Onderstrepings met ‘n balpuntpen

rig my jong geloofslewe

in hierdie geskenk van my ouers.

In my middeljare verloor ek my geloof,

verwerp hulle Bybel en veral hulle waardes,

ontdek die hel is beslis ander mense,

die lewe ‘n absurde, hier-en-nou.

Voetjie-vir-voetjie word jy on-gelowig,

agnosties, skepties…:

‘n andersoortige Bybel, die Bardo Todol,

word ‘n meetsnoer toe die lewe

nie in lieflike plekke vir my val.

Vanoggend gaan die cadeau oop

by ‘n ander openbaring:

woorde, soos geloof,

nie meer ‘n Toring van Babel.

 

© Joan Hambidge. Junie 2011