Versindaba
~ 'n Weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

René Bohnen, De Waal Venter, Corné Coetzee,

Grethe Fox, Johan Myburg en Jose Domingos.

Foto: André Clements

Johan Myburg in gesprek met Versindaba

oor die David Krut Projects, Johannesburg: Word Art at 151

Om Afrikaans te verstaan en dalk te praat kom vir nie-moedertaalsprekers straks nie só moeilik nie. Maar om poësie te lees as jy Afrikaans nie heeltemal onder die knie het nie, is ietwat meer uitdagend. “We would love to be able to understand Afrikaans poetry, but our knowledge of the language is a bit sketchy.” Dié opmerking kom ʼn mens nogal dikwels teë in ʼn omgewing waar Afrikaans nie die enigste taal is wat gepraat word nie.

ʼn Paar jaar gelede het Marlise Joubert dieselfde soort gewaarwording gehad, en boonop die behoefte aangevoel om Afrikaanse digkuns aan ʼn internasionale gehoor bekend te stel. Die projek wat sy begin het, het gelei tot die vertaling van Afrikaanse gedigte in Engels en het uiteindelik uitgeloop in die publikasie van In A Burning Sea: Contemporary Afrikaans Poetry in Translation, ʼn bloemlesing waarvan sy die redakteur was en wat in 2014 uitgegee is deur Protea.

Met die aanpak in dié bloemlesing as vertrekpunt – aan die een kant die Afrikaanse teks en op die teenoorstaande bladsy die vertaling in Engels – het die gedagte by my begin groei om ʼn aand van vertaalde Afrikaanse poësie in Johannesburg aan te bied. Spesiaal vir ʼn gehoor wat ʼn aanduiding wou kry van die stand van eietydse Afrikaanse digkuns.

Terselfdertyd het David Krut Projects in Johannesburg in 2016 besluit om meer poësieprogramme in sy boekwinkel in Jan Smutsrylaan te begin aanbied. En om ook Afrikaanse digters aan die woord te stel. Dié sluiting van die legendariese Boekehuis in Melville het ʼn leemte gelaat wat David Krut Bookstore met dié programme, “Word Art at 151”, wil vul.

Met voorstelle vir ʼn aand van vertaalde Afrikaanse verse het ek ʼn afspraak met Elzette de Beer van David Krut Projects gemaak en moontlikhede bespreek. Grethe Fox was van meet af betrokke en haar voorstel was dat vertalings van Uys Krige, haar ma se broer, ook ingesluit word as huldeblyk aan Krige wat 30 jaar gelede op 77 dood is.

Krige het as jong man en met ʼn aanvoeling vir die Mediterreense landskap heelwat vertalings gedoen uit Frans, Portugees en Spaans. Op dié manier het onder meer Vir die luit en die kitaar, Spaanse en Franse gedigte, in 1950 die lig gesien en in 1991 Spaanse dans, ʼn versameling Spaanse verse.

As maatstaf vir deelname is besluit op vier Johannesburgse digters wat vanjaar gepubliseer het: René Bohnen (Op die vingerpunte van die heelal uitgegee deur Naledi), Corné Coetzee (Nou, hier uitgegee deur Human & Rousseau), Johan Myburg (Uittogboek uitgegee deur Protea) en De Waal Venter (Oop sirkel uitgegee deur Naledi).

Die digters was bereid om hul eie werk te vertaal (enkele van my verse uit In A Burning Sea is ingesluit) en Verse / Vers: In Translation, With a Tribute to Uys Krige, ʼn program van net meer as 60 minute is saamgestel.

Van Krige is sy vertalings van gedigte deur Federico García Lorca, Pablo Neruda, Manuel Bandeira en Paul Éluard voorgedra. Die Spaans en Portugees is deur Jose Domingos voorgelees en die Frans en Afrikaans deur Grethe Fox.

Micah Myles het met sy akoestiese kitaar iets van die Iberiese skiereiland opgetower.

De Waal Venter, self ʼn knap vertaler van onder andere Neruda, het met een van sy vertalings van ʼn gedig van Ricardo Reis, heteroniem van Fernando Pessoa, voorgelees.

Elke digter het geleentheid gekry om vier of vyf verse in Afrikaans voor te lees, telkens met die Engelse vertalings gelees deur Domingos en Fox.

As dié geleentheid daartoe kon bydra dat ʼn anderstalige gehoor toegang kon kry tot Afrikaanse gedigte was dit deur en deur ʼn sukses. As ʼn groter vertaalbewussyn in die proses begin posvat het, is dit des te meer goeie nuus. Dit is hoog tyd dat Afrikaanse verse ʼn wyer gehoor bereik. Vertaling is die pad vorentoe.

 

(Johan Myburg)

 

Uittogboek                 
Johan Myburg

Uittogboek – ’n bundel wat van fyn vakmanskap, tematiese en stilistiese verskeidenheid en intellektuele diepgang getuig – is ’n hoogtepunt in die digter Johan Myburg se oeuvre. Temas soos die doodsbesef, die mens se verganklikheid en die optekening van laaste dinge word op subtiele en sensitiewe wyse benader en met ironie en humor deurspek. Die samebindende gegewe van die bundel is die Romeinse keiser Hadrianus (76–138 n.C.), en die bundel open met sy bekende sterfgedig in Latyn en Myburg se trefsekere vertaling daarvan in Afrikaans. Myburg bewys homself met hierdie publikasie as ’n digter wat nie slegs formele verse nie, maar ook vrye verse en langer prosagedigte kan skryf wat die leser op verskeie vlakke uitdaag, gevange hou en betower.

OOR DIE OUTEUR

Binne die bestek van drie digbundels het Johan Myburg hom gevestig as een van die mees gerekende digters in die Afrikaanse digkuns; in hoofsaak omrede elke publikasie van hom van ʼn fyn vakmanskap getuig wat nie net sy eie nie, maar die totale digkuns verruim. Hy debuteer met Vlugskrif (1984). Sy volgende bundel, Kontrafak (1994) word met die Eugène Marais-prys bekroon. In 2008 verskyn die indrukwekkende Kamermusiek; ʼn bundel waar die kamer die sentrale ruimte is waarbinne handeling afspeel. Benewens digter is Myburg ook ’n joernalis en kunskritikus. Hy woon en werk in Johannesburg, het filosofie, sielkunde en teologie gestudeer en is tans besig met nagraadse studie in visuele kunste.

Reitzstraat, Potchefstroom
TTC

.
Sommige somers, as jy jou blou Valiant pak
en see toe verkas met jou Anna en kroos,
het ek ’n oog oor jou tuin moes hou teen
verdroging en vir ingeval: ’n Jong tuin is broos
as reën wegbly in Desember. Van oorkant die straat
het ek, toe nog ’n skolier, gesien hoe jy perke laat spit,
buitelyne beplan en beddings vul met struike: vir lower
vir blom vir geur; gesien hoe jy rankers voorlopig stut
met riet. Gaandeweg het ek patrone begin snap:
dat sipresse net in pare alleenheid oorleef; dat die pom-pom
van ’n blomperske net uit kaal takke kartetse kleur
kan skiet; dat die lente, benewens in die kweper, ook blom
in die dweperige pers van die yl tamarisk. In dié tuin
het ek begryp hoe vingers groen kan vroetel,
hoe oog en oor en neus die taal van tuin kan lees.
Na jou voorbeeld het ek groenigheid begin troetel
en algaande woord vir woord aan die groei gekry,
later selfs ryme jasmyn lelie iris roos aangelê, my verloor
in kwatryne. Sedertdien swymel ek steeds oor die boeket
van tuine en die toorkrag van ’n rymende eindkoeplet.

(Protea Boekhuis, 2017. PRYS: R150.00,BTW  ingesluit,  ISBN: gedrukte boek: 978-1-4853-0776-1, e-boek: 978-1-4853-0777-8, ePub: 978-1-4853-0778-5, FORMAAT: 215 x 153 mm, Sagteband, Aantal bladsye: 100)

.

Johan Myburg debuteer in 1984 met Vlugskrif en sy bundel Kontrafak, tien jaar later, verower die Eugène Marais-prys.

 

Hier is ‘n vers van Myburg:

 

 

Of rage and remembrance

Simfonie no. 1, John Corigliano

Die deur maak oop op ’n party

aan huis van ’n galante paar.

Musiek dra gaste deur ’n portaal,

deur etlike vertrekke waar

mense ritmies dans, bolangs

gesprekke voer, uitgelate lag,

koketterig flankeer; deur skuifdeure

tot buite in die nag,

tot op die terras waar uitgelate

gaste – dié wat om die dood

ongenooid bly – skaduwerig

teen mure beweeg soos groot

akkedisse. Dieper in die tuin

is ’n klavier besig om veraf en flou

die hunkerende melodie

van Albeniz se tango te onthou.

 

https://versindaba.co.za/gedigte/johan-myburg/

 

Kamermusiek verskyn in 2008 by Lapa – ‘n wonderlike bundel.  Gaan lees wat Daniel Hugo hieroor skryf:

http://www.litnet.co.za/Article/van-lofpsalms-tot-klaagliedere-johan-myburg-se-i-kamermusiek-i

Myburg is egter een van ons mees vooraanstaande kunskritici. Gaan lees maar wat hy oor die Wagner-fees geskryf het. Nou onlangs het hy Skulp van Hennie Aucamp geresenseer en hy wys op die verinnerliking van innige wysheid.

 http://www.beeld.com/bylae/2014-05-11-aucamp-se-innerlike-beweging-na-ander-kant

Hy het eweneens ‘n onderhoud met TT Cloete gevoer wat geweldig insigryk is.

https://www.beeld.com/vermaak/2014-05-29-dromend-denkende-digter

En nou ons wat so polemiseer oor Lacan en Derrida en gedigte plaas op die Versindaba: miskien is dit nodig om kennis te neem van die feit dat Beeld se kunsblad gaan sluit en dat ons die kundigheid van hierdie kunskritikus gaan verloor, iemand wat ook waardeer word deur Engelse lesers aan my universiteit.

Ons as digters moet protesteer: ‘n onreg teen een, is ‘n onreg teen almal. Ons intellektuele debat word by die dag kleiner en al hoe meer populisties.

Kom ons neem ‘n standpunt in téén hierdie sluiting van ‘n belangrike kunsblad.

 

Joan Hambidge

 

 

In 2011 is ‘n “Site Specific” in Plettenbergbaai aangebied deur stigterslede Strijdom van der Merwe en Anni Snyman –  die eerste van ʼn projek wat nou wyer blootstelling (en hopelik borgskappe) kry. Die goeie nuus is dat dit die status van ʼn biênnale sal aanneem en ʼn redelike hupstoot deur sakekamers sal kry. Die borg van die eerste Site Specific, getitel “The Land is the Canvas”, was die Beacon Island oord en hulle het na afloop van die projek die BASA prys gekry vir steun aan die kunste en die omgewing. In 2013 is die tweede Site Specific in Plettenbergbaai aangebied, onder die titel “Sculpting the Earth”. Hieruit het ʼn publikasie vir Strijdom van der Merwe voorgevloei – ʼn versameling foto’s wat deur Protea Boekehuis in boekvorm uitgegee is.

Tydens die 2013 projek, het Chris Reinders ʼn landkunskursus van Simon Max Bannister bygewoon en daarna besluit dat hy ʼn landkunsgebeurtenis in Johannesburg wou aanbied. Hierdie gedagte het nou gestalte gekry in die vorm van Site Specific Jozi Land Art wat die afgelope week in die Emmarentia Botaniese Tuin plaasgevind het.

Soos sinkronisiteit dit wou hê, lees ek vroegoggend aan Susan Smith se pas verskene artikel oor aspekte van eko-poësie, voor ek die pad vat in die rigting van Emmarentia. (Lees hier: http://www.litnet.co.za/Article/ekokritiek-en-die-nuwe-materialisme-n-ondersoek-na-die-nuwe-materialisme-in-enkele-gedigte)

 Die kunstenaars het maar pas begin toe ek in die park aankom – ek moes ook soek na hulle, want die groter, lawaaeriger aktiwiteit is die aanbou van verhoog, toiletgeriewe, tente en allerlei vir die UB40-konsert wat ook in aantog is. Maar die paadjies lei my na stiller grasperke, waar ek die eerste kunstenaar raakloop: Blessing Ngobeni, wat besig is om ʼn totemagtige grasgodin te maak. Sy het vyf bene. Ons raak aan die gesels, Blessing vertel my dat die mens te verwyderd van die natuur is en ek probeer Susan Smith se artikel vir hom parafraseer (ʼn onbegonne taak, aangesien ek a bear with very little brain is). Dit tref my dat Landkuns en eko-poësie so langs dieselfde voetpaadjies enerse dinge bedryf. Aangesien almal in die park se kunswerke nog in wording is, veroorloof ek my onklaar verse in my gedagtes – verse wat seker maar onklaar sal bly:

Every building is a barrier

between me and my mother,

every brick is a burning bridge

Walking in a botanical garden

amongst swallows and sculptors

each tree becomes a cord

back to an umbilical

beginning

 Mense het nie vrye toegang tot die natuur nie, sê Blessing Ngobeni. Nee, beslis nie in die stad en in Sandton nie, stem ons saam. Alles is toe onder teer en sement. Die res is toe onder misdaad. Maar Blessing se godin met die vyf voete haal tog iewers asem onder die grond. Aan haar meterslange arms hang grassfere en dennebolle, sy het vere vir hare. Sy nooi jou om weer deel te word van die woud.

“Mense het mekaar nodig, net soveel as wat hulle die omgewing nodig het – trouens, mense is mekaar se omgewings; mens en omgewing is een groot objek; mens en plek is een groot objek; mens en natuur is een groot objek.” skryf Susan Smith in haar reeds genoemde artikel. “Ekologiese denke gaan nie net oor niemenslike objekte nie, maar het te doen met my en jou. Ons is gewoond daaraan om te sê dat ons in die wêreld woon, en ons sien die wêreld en realiteit as die agtergrond van die toneel waarin ons self die hoofrol speel. Ons praat oor die natuur as iets wat elders is, waarheen ons moet gaan. Wat nodig is, is dat ons onsself begin sien as deel van die objek, as die objek self. Ons leef binne-in ’n objek, ons bevind ons in ’n massiewe, gedurig veranderende, bewegende objek, waarin alle dinge saambestaan.”

Landkuns is vandag  ietwat beter bekend as twee dekades gelede toe ek deur Strijdom van der Merwe daarvan uitgevind het. Ook neem al hoe meer kunstenaars wêreldwyd op die een of ander wyse deel aan installerings en uitstallings wat Landkuns bevorder of daarmee in gesprek tree.

 Anni Snyman neem ook aan hierdie Jozi se Site Specific deel. Ek kry haar ʼn hele ent van Blessing af, waar sy noukeurig bou aan ʼn Janfrederik van gekleurde blare. Die geel, bruin, rooierige en swart blare is opgetel oral in die Emmarentia tuin en word gepak om soos vere te lyk. Sommer net omdat daar ʼn janfrederikwyfie is wat in daardie kolletjie onder die bome haar tuiste gemaak het – om sodoende die “site specific”-gedeelte gestand te doen. Thaga’s Place, noem sy haar blaartekening. Later het die “guerilla kunstenaar”, Jesse Doucha, die woorde “This too shall pass” bygevoeg.

Plant

‘n gedig van gras

tussen bottels en papier

van gister se pieknieks en bier

Een van die aspekte van Landkuns is dat slegs natuurlike materiaal gewoonlik gebruik word in die konstruksie van die kunswerk. Algaande verweer en verdwyn die kunswerk dan ook, soos tyd en die natuur sy (haar?) gang gaan. Anni gebruik ʼn gompasta van suiker en meelblom om die blare bietjie te anker sodat die geringste briesie nie die onvoltooide voëllyfie wegwaai nie. Die suikermengsel sal ook insekte lok wat op hul beurt ekstra kos verskaf aan die voëls wat op die grond wei.

Woordpolle is wurmkos

sillabes op stingels

wyk voor

kiewietkuikens

Ek kry Moira McMurray woes aan die opdraande uitstap met reuse blare (Delicious Monsters – bly maar ʼn heerlike naam vir ʼn plant) en piekniekmandjie. Twee dae later sou ek haar kunswerk sien: ‘n Vrou met ‘n groen romp en hande soos saadbakkies waaruit die volêls reeds eet. Met oop arms staan sy daar, hoër as die baba-geelhoute, gereed om een te word met die herfsdag.

Op Angus Taylor se reuse kop van dekgras – hoër as wat ek lank is – het kraaie ook alreeds begin nesmaak. “Belated Wake II”, heet hierdie kunswerk. Dit is aan die Emmarentia tuin geskenk en is deel van Taylor se groep werke wat bestaan uit reuse figure wat vanuit die grond “verskyn” of “voortkom”. Verder aan, in gedeeltelike skaduwee, wei hadidas rustig saam met Gordon Froud se lewensgrootte grasrenoster. Dit laat my by die huis gaan loer in Diorama van Johann Lodewyk Marais:

SWARTRENOSTER

Diceros Bicornis

 

Die heel vroegste sien van die renoster

is telkens in fyn besonderhede

en met verwondering beskryf en só

staan Ian Player se eerste eenhoring

groot en grys in die oop bosveld en stap

verder weg uit herinnering se wei.

 Van die soliede na die eteriese – Izanne Wiid se rooi vlinders wat teen die bome se stamme opdwarrel, heelwat verder weg van die res, waar dit al heel stil raak. Izanne het navraag gedoen oor die bas van bome en hoe die afstroop daarvan lewe en dood beïnvloed. In die Antieke Grieks is die woord vir skoenlapper “psyche”, vertel Izanne my. En daarom, sonder om té akademies te wil raak of té veel betekenislae te wil inwerk, het sy besluit om hierdie stukkie van die tuin te omskep in ʼn “secret garden” vir elke persoon se eie interpretasie en genieting. Versigtig verwyder Izanne baie dun lagies bas in die vorm van ‘n vlinder, met ‘n klein boortjie (dit help seker dat sy in haar “ander lewe” ‘n tandarts is!). Hierdie vlindervormpies word dan rooi gekleur. Dit is stadige, rugbrekende werk, maar hoe wonderlik om die totale eenwording van kuns en boom waar te neem, so skielik, onverwags, waar vlamrooi vlinders jou omring as jy tussen die grys stamme stilstaan.

Die tuin is groot en daar is baie kunswerke. Volstruiseiers hang soos klein bleek ruimtetuie aan ‘n eksotiese boom. Binne-in elke eier is ‘n handjievol inheemse saad. Wanneer die eiers eendag afval en breek, sal daardie saadjies hopelik op vrugbare grond van en begin groei om sodoende die inheemse plantegroei te herstel.

“Uiteindelik word ons bewus van die wêreld om ons juis wanneer ons op die punt is om dit te verloor; ons ken en herken dit wanneer dit verlore is.” skryf Susan Smith. En in Diorama vind ek weer:

 “What were you looking for? On this landscape?

You were the most audacious species!”

 

Tot hierdie stof sal ek terugkeer.

                                               (“RIV” uit Diorama, Johann Lodewyk Marais)

 Oor die grense van verskillende mediums heen vind die dialoog plaas. Strijdom van der Merwe het homself in gesprek met Reney Warrington as volg uitgedruk:  “Kommentaar op die samelewing” moet miskien gedefinieer word. In Suid-Afrika sal dit altyd gesien word as politieke kommentaar en indien jy nie deelneem aan “struggle”-kuns of simpatie het daarvoor nie, dan word jou werk gewoonlik nie as kommentaar-lewerend gesien nie. My “stem” is dus nie een wat praat van politiek of armoede of rassekwessies nie. Tog sien ek landskapkuns soos dit vandag beoefen word, beslis as kommentaar op ekologiese en natuurkwessies. Ek stal nie ’n pasboek van die sewentiger jare uit nie, maar die subtiele hantering van die natuur as kunsmateriaal en -medium het wel ’n baie definitiewe, diepliggende boodskap. (Lees die volledige ondergoud hier: http://www.litnet.co.za/Article/strijdom-van-der-merwe-gesels-oor-site-specific-landkuns)

 Hierdie sentiment word weer en weer ge-eggo, in baie lande: “Landkunst brengt land, stad, natuur, erfgoed, cultuurhistorie en hedendaagse kunst samen. Op eigentijdse en historische ontmoetingsplekken, op plaatsen waar bewoners en bezoekers, recreanten en passanten elkaar tegenkomen.”  (lees gerus wat in die Brabant gedoen word  : http://www.bkkc.nl/bkkc/nieuws/februari-2012/landkunst-in-bidbook-2018brabant) 

Huis toe voor die spitsverkeer ernstige afmetings aanneem – ek ry met onklaar gedagtes en onvoltooide verse, foto’s van vere en ‘n janfrederikkie. Want alles is organies. Soos kompos.

Johan Myburg – vertaal deur/ translated by Charl JF Cilliers

 

Johan Myburg

Johan Myburg published his first volume of poems Vlugskrif in 1984, to be followed ten years later by Kontrafak which won the Eugene Marais Prize. Kamermusiek was published by Lapa in 2008. In this volume the room is the central space in which events occur. But the room also includes spaces above and beyond the living space. In the room recorded journeys are transformed into poetry. Apart from his poetic output, Myburg is also a journalist and art critic. He lives and works in Johannesburg, studied philosophy, psychology and theology, and is at present engaged in post-graduate studies in the visual arts.

 

Los Veranos de la Villa

 

 

In Madrid it never snows; it is always

summer. Do not believe the claims of weather

charts, they’re all untrue. Where I am sitting

summer geraniums bloom in pots warm as soil

 

lushly dangling from balconies; the city drones

sonorously; the beautiful bodies of madrileños wear

the sun, parading rhythmically along the Gran Via,

down Fuencarral, in Augusto Figueroa, from club

 

to club. In Madrid it never snows; the weather

is never inclement. Every night it stays light until at least

nine o’clock; sultry nights ooze the sweet fragrance

of privets. Where I now sit staring at photos

 

the dreamer still clings to that intrepid glow.

In my album, in Madrid it’s always high summer now.

 

(From: Kamermusiek, Lapa, 2008)

(Tr. by Charl JF Cilliers)

 

 

Full Moon

 

Half-moon over the azul sea –

in my ears the sea’s melancholic murmur

over thousands of tiny egg-like stones – were I

brave I could breezily say: time

to go on is half-way here.

Now with a magic spell I would have

liked to fix the round moon to a finial;

to stop the sweet rose’s

ultimate unfolding;

to strip a mast of every frill

and wrap in red and yellow

the ticking tower clock as ornament.

 

This evening on Santa Eulalia

Square my tongue is too indolent.

 

Salamanca

16 July 2000

(From: Kamermusiek, Lapa, 2008)

(Tr. by Charl JF Cilliers)

 

 

Of Rage and Remembrance

John Corigliano

Symphony No 1

 

The door opens onto a party

at the home of a gallant pair.

Music carries guests through a hallway,

through several rooms where

 

people are dancing rhythmically, with

superficial talk and uninhibited bright

laughter, coquettish flirting; through sliding doors

out into the night,

 

onto the terrace where exuberant

guests – who, being dead,                     

had not been invited – move shadow-like

against the walls like huge dread

 

lizards. Deeper into the garden

faintly far away a piano

remembers the wistful melody

of Albeniz’s tango.

 

(From: Kamermusiek, Lapa, 2008)

(Tr. by Charl JF Cilliers)

 

 

Intimate Letters

 

Dear Leonard, because I have kept track,

my whole life long,

of various demons doggedly on my spoor

I am now writing back.

Intend to write about Death. But thin

as a worm Life keeps burrowing in. 

                                                            VW

                        .

That you are so far

away tonight and all meanings are

as endlessly arbitrary as a star,

of this I am and will remain aware.

If I should write: “I love you”,

is it forever or just for now?

Is it with the tackiness of convention

that we stick together with a vow?

                                    .

And if I say: “I love you”,

am I perhaps saying more

about me, about me, than about you?

                                    .

So easy to think

that I know you: to describe

how every morning you swing

your legs out of bed — lay

patterns down, pre-empt what you say –

how at night, tired of reading,

you douse the light and curl up

like a fetus under the blankets.

Why do I specifically notice that;

add that to my list?

How much do I fail to notice?

All that I understand

of you is solely my portrayal, a pursuit

of an adventure I have planned.

                                    .

Tonight in this hesitant house

your dog and I sleep together

interdependently.

Tried to explain that you were

living somewhere else. Tried

to convince him that separation was

a given; tried to teach him that being

is eventually relinquished.

                                                LW

                                    .

Dear L

There is so much that I have to tell.

You’re right. From here on, no

more suicide notes. So

do we begin from scratch? If I upset

you, I offer my sincere regret.

It was never my intention. Be

aware (as before, that is what’s funny!)

that alone I cannot make it. I would deceive

myself if I thought I could. Believe

me when I tell you that I need you so.

More than you can ever know.

You’re good for me. Through thick

and thin you’ve always been quick

to adjust to my whims, my anxiety

and obsessions. You were beside me

through the madness with its endless pain.

Oh, can we then not start again?

So much that I still want to write

 

NB. If in an unguarded moment I were to…

Please promise to burn all my letters to you

                                    .

instead of feeling I would rather

write, jot down, make lists

of feeling in the past tense: could

would, should. Use words like those.

perhaps. more tenuous tentative

symbols that make room for certainties

of loss. perhaps a grammar

of reproach. syntax of succumbing.

                                    .

fear losing

my senses

in a nursery rhyme

                                    .

 

Orlando,

 

Did you feel a little tug

as if your neck had snapped                 

that Friday at five to ten

time of death stoppage elision…

 

Must rewrite everything now

everything lying around: disjointed unbearable impossible

feel the nausea rising. Will

my feeling for you change now?

 

Lived in you for so long

What will the outcome really be?

Did you ever exist?

Did I just imagine you?

 

                                    .

(From: Kamermusiek, Lapa, 2008)

(Tr. by Charl JF Cilliers)

 

 

Spinning Song

 

sail wide, my dearest, sail deep

across boundless seas, plow

your bowsprit through waves, ride too

 

the tide and underwater streams

set your sails to the wind

or to signals of lustful gods.

 

listen, dearest, to the voices

that drive you. listen to sirens’

songs. make plans, you

 

and your men – bind yourselves

with ropes, plug your ears with wax.

sail wide, my dearest, sail deep.

 

call in at islands, drink

wine, soak up the sun, tarry

and regain your strength for more

 

adventures. sail wide, my dearest,

sail deep across the ocean: tanned

and hardened by deprivation.

 

pursue stars, plan your journey

without a map and free, let horizons

guide you. sail wide, my dearest,

 

sail deep. i wash the fleece spin

billowing wool to thread, weave

flax to dishcloths, weave blankets.

 

i imprint you on a series

of tapestries. sail wide, my dearest.

i pen you in my weaver’s loom.

 

(From: Kamermusiek, Lapa, 2008)

(Tr. by Charl JF Cilliers)

 

 

Birthday Letters

 

And now, reading Ted Hughes,

a fish falls from the pages

shaped from binding wire one day

when we were still fishing, were flesh.

The wire left a mark, small

indentations in paper. Strange

that I kept something like that in a book

was always so careful with books

“That day the solar system married us

Whether we knew it or not”

Behind the ink my fingers feel, engraved

in the grain, the message in Braille

of the meteorite through our chimney

with our names written on it

 

(From: Kamermusiek, Lapa, 2008)

(Tr. by Charl JF Cilliers)

 

 

Translator:

 

Charl JF Cilliers  was born in 1941 in Cape Town. Initially he went into the field of electronics and lectured for 4 years. He then joined Parliament as a translator in 1968 and retired in 1998 as Editor of Hansard. His first volume of poems West-Falling Light appeared in 1971, to be followed by Has Winter No Wisdom in 1978. His Collected Poems 1960 – 2008 appeared in 2008 and The Journey in 2010. His latest volume of poetry , A momentary stay.  was published in 2011. He also published a volume of children’s poems, Fireflies Facing The Moon, in 2008. He has retired to the Cape West Coast where he continues to write.

Ek lees oor landskappe op vir die komende Woordfees. Die klassieke Suid-Afrikaanse teks oor landskappe is seker J.M Coetzee se White Writing. Ek onthou hoe ek ʼn ruk gelede in Fort Beaufort se museum deur ʼn fotoboek geblaai het. Dis in die 1880s deur Lovedale Kollege gepubliseer om aan hul befondsers in Engeland en Skotland te toon wat hul impak in Afrika is. Daarin wys hulle hoe die sendelinge die “Natives” leer tuinmaak – hoe bome in reguit rye geplant moet word, beddings netjies afgerond. Hulle poog om orde op ʼn landskap, wat hulle as barbaars en chaoties sien, te vestig, soos ʼn Engelse tuin.

Na die 1930s, met die wit staat se pogings om armblankes op te hef, het maatskaplike werkers besonderse aandag aan diegene wat opgehef moes word se tuine gegee. ʼn Netjiese tuin is blykbaar ʼn teken van ʼn netjiese gemoed.

Ek wonder oor gedigte oor landskappe en gaan lees weer Johan Myburg se gedig “Niks is waarna dit lyk nie” uit sy bundel Kamermusiek:

NIKS IS WAARNA DIT LYK NIE

Ek ry deur sagte suurveld
vlak voor Stutterheim, verlustig my
aan plomp skape wat soos in Bach
se skaapkoraal rustig wei

in heuwels gras. Die veld is egalig groen
en wuif gifgeel plate
voorjaarblomme. Alles dui,
bo alle twyfel, op ʼn uitermate

goeie jaar. By die afklim vir ʼn foto
van dié idilliese toneel lyk
gras geler, minder geil,
meer pollerig en oorbewei, blyk

skape vrotpoterig kruppel
met klitsgras vasgewoel in wol;
lê half verskuil in gras die halfgevrete
karkas van ʼn skaap, vol

vretende organismes. Hand oor die neus
vlieg ek om, hoor ʼn gesis
en trap ʼn adder wat verraderlik bruin
in die voetpad pof net-net mis.

 

Foto:
Van Warmelo-versameling
http://hdl.handle.net/10210/1752

Elwe & Selwe – En kuier kán die spulletjie!

Louis Esterhuizen gesels met Melt Myburgh, Woordfees se Woordkunsprojekbestuurder

Melt Myburgh Melt Myburgh woon op Stellenbosch en werk by Woordfees as Woordkunsprojekbestuurder. Hy het langs die Oranjerivier op Karos naby Upington grootgeword. Nadat hy in 1992 ‘n M.A.-graad in Afrikaans en Nederlands aan die Universiteit van Stellenbosch verwerf het, was hy vir 15 jaar lank onderwyser in Afrikaans en Engels in skole regoor die land. Van sy gedigte is in Nuwe Stemme 2 opgeneem. Hy skryf gereeld vir Rapport se boekeblad.   Sy debuurbundel, Oewerbestaan, het verlede jaar by Protea Boekhuis verskyn.

Melt, ten eerste veels geluk met ʼn uiters indrukwekkende program. Met die eerste deurkyk wil dit voorkom asof dié program meer omvangryk is en selfs nog meer verskeidenheid bied as wat dit in die verlede was. Is dit so?

Baie dankie, Louis. Die program is inderdaad omvangryker as verlede jaar omdat soveel nuwe uitgewers en belangegroepe met aanbiedings aangesluit het by die Woordfees. Om eerlik te wees, ons wou ʼn kleiner formaat aan feesgangers bied, maar die energie wat die Woordfees oor die afgelope paar jaar laat versnel het, is duidelik nog nie uitgewoed nie.

Hierdie is reeds die tweede Woordfees-program waarby jy betrokke is as Woordkunsprojekbestuurder. In welke mate voldoen vanjaar se fees aan die persoonlike doelwitte wat jy daarvoor in die vooruitsig gestel het?

My persoonlike doelwitte stem ooreen met die Woordfees sʼn; juis daarom bly my werk my passie. Ons streef daarna om ʼn platform vir woordkunstenaars te skep sodat die breë publiek kennis kan neem van hul werk en dit geniet. Vir my is dit belangrik dat skrywers en kunstenaars op ʼn fees soos hierdie geakkommodeer word met die respek wat hulle verdien. Daarom lê veral die profielaanbiedings, waar skrywers gehuldig word vir hul bydraes tot ons letterkunde, my na aan die hart.

Melt, ons fokus is uiteraard die teenwoordigheid van digkuns op die program. In dié opsig is daar die spesiale verering van TT Cloete wat vanjaar nie net 86 word nie, maar ons ook met ʼn magtige bundel, Onversadig, verras. Vertel ons ietsie meer oor dié spesifieke item wat op 9 Maart om 19:00 in die Sasol Kunsmuseum plaasvind?

Ons is baie gelukkig om vir TT Cloete in hierdie senior lewensjaar van hom vir die eerste keer by die Woordfees te ontvang. By die profielaanbieding lewer Joan Hambidge ʼn oorsig oor Cloete se bydrae tot die Afrikaanse letterkunde. Heilna du Plooy praat oor Cloete as mens. André Strijdom het pragtige toonsettings van Cloete se verse gemaak en die sopraan Elizabeth Frandsen sal hiervan sing by die geleentheid. En natuurlik lewer Cloete ʼn wederwoord.

Vir my was dit tot dusver ʼn inspirerende ervaring om met Cloete te skakel om alles gereël te kry.

Nog ʼn besonderse item is die gesprek wat die twee Marais’s, Danie en Loftus, tydens ʼn noenmaal op 8 Maart by De Vette Mossel gaan voer oor die indringende vraag “Hoe vry is die vrye vers?” Wat vermoed jy kan ons van dié gesprek te wagte wees?

Danie en Loftus het ingestem om vanjaar se LitNet-skryfskool, wat moontlik gemaak word deur Sanlam, aan te bied. Tussen die skryfskool-sessies word daar by De Vette Mossel oor middagete gesprek gevoer oor die onderwerp “Hoe vry is die vrye vers?” Ek vermoed dit gaan ʼn baie interessante gesprek wees. Die kwessie van die praatvers, waaroor daar gereeld hier op Versindaba rede gevoer word, sal sekerlik aangeroer word.

Hopelik stik voorstanders van tradisionele vormvaste konstruksies darem nie in die heerlike seekosgeregte wat De Vette Mossel voorsit nie.

ʼn Groot verrassing op die program vanjaar, is die teenwoordigheid van Antwerpen se voormalige stadsdigter, Joke van Leeuwen. Waarom het julle juis op haar besluit en hoe moeilik (of maklik) was die onderhandelinge om haar in te voer Stellenbosch toe vir dié geleentheid?

Die Woordfees is baie bevoorreg om ʼn vennootskap te hê met organisasies wat skrywers uit die Lae Lande sekondeer vir optrede tydens die fees in Stellenbosch. Danksy die ondersteuning van die Nederlandse Taalunie, bemiddel deur die Kaapse Forum, kan ons vir Joke, ʼn uitstekende voordragkunstenaar, akkommodeer in die volgende program-items: Poësie: vyf van die beste op 10 Maart om 19:00 in die Sasol Kunsmuseum, Soete Groete op 11 Maart om 19:00 in die Bilton Wynlandgoed en by die Neerlandistiekdag op 12 Maart vanaf 09:00 tot 14:00 in die Lettere-gebou se Lokaal 693. 

Dorothea van Zyl het al ʼn optrede van Joke in Nederland meegemaak, en was baie beïndruk met haar. Die korrespondensie tussen die Woordfeeskantoor en Joke was tot dusver joviaal: in terme van toeganklikheid en professionaliteit is sy ʼn engel.

Wat ons die afgelope tyd opval, is dat Nederlandse skrywers ons al hoe meer kontak en aandui dat hulle graag by die Woordfees sou wou optree.

Soos altyd bied die Woordfees ook heelwat vir die jonger, meer avontuurlustige poësieliefhebber. Watter items het julle juis met hierdie oogmerk by die program ingesluit?

Dit is altyd heerlik om debuutdigters by die Woordfees te akkommodeer. Vanjaar bring NB-Uitgewers vir Martina Klopper (Nadoodse ondersoek) en Andries Samuel (wanpraktyk). Hulle tree op 8 Maart om 18:00 in die Erfurthuis in gesprek met Joan Hambidge.

Oopmond, onder leiding van Ronel Nel, is ook weer op die program. Dié gewilde aanbieding het verlede jaar sy Woordfeesdebuut gemaak. Ek dink die name wat deelnemende digters toe-eien, sê alles oor die gewildheid van dié tradisionele geveg tussen vers-makers: D.J. Stotterman (Andries Bezuidenhout), Breyten Lykverdag, (Niel van Deventer), Joe Moer! (Jo Prins), Ingrid Dronker (Ronel Nel) en NP van Lykskou (Danie Marais). Hulle is op 10 Maart te sien in die nuwe Dorpstraat Teater net buite Stellenbosch.

Die Adam Tas Studentevereniging sorg vir ʼn heerlike opskop by Aan de Braak Teater op 11 Maart om 20:15 met Drink, dig, kuier! Hulle maak spesifiek voorsiening vir studentedigters. En soos jy weet, Louis, is hier baie talent onder die Maties. En kuier kán die spulletjie!

En natuurlik is daar ook heelwat items vir die meer besadigdes onder ons; soos byvoorbeeld Skemerverse (13 Maart, Botaniese Tuin, 18:00) waarmee die fees tradisioneel afsluit. Watter soortgelyke items is daar om na uit te sien?

Skemerverse, wat vanjaar spog met digters soos Gert Vlok Nel, Ronel Nel, Andries Bezuidenhout, Robert Bolton, Johan Myburg, Jo Prins en Ronelda Kamfer, verkoop gewoonlik vroeg-vroeg uit.

Ek is baie opgewonde oor Engelse digters wat onder Leon de Kock se vlerk saamtrek. Hulle word ondersteun deur ProQuest, ʼn maatskappy wat digitale inligtingstelsels verskaf aan opvoedkundige instellings. Op 11 Maart om 17:00 lees Finuala Dowling, Sindiwe Magona, Ari Sitas, Marí Peté en Karin Schimke saam met Leon uit hul werk voor in die Boektent. Die Woordfees verwelkom digters en skrywers in tale waarmee Afrikaans ʼn historiese en geografiese verwantskap deel.

Een van die hoogtepunte op die poësieprogram is Poësie: vyf van die beste op 10 Maart in die Sasol Kunsmuseum. Hier word feesgangers getrakteer op verskuns uit die boonste rakke met T.T. Cloete, Petra Müller, Lina Spies, Danie Marais en Joke van Leeuwen.

Op die NB-program kan ons luister na Mari Grobler oor haar nuwe bundel, Toe dit nog vroeg was (8 Maart om 11:00) en Joan Hambidge oor Visums by verstek (10 Maart om 14:00). Tom Gouws en Marthinus Beukes voer op 12 Maart daar in jou en Marlise se Protea-boekwinkel die woord oor Gouws se Ligloop.

Liefhebbers van die klassieke vers-kuns kan op 12 Maart gaan luister na die US Departement Antieke Studie se aanbieding van ʼn dramatiese voorlesing uit die werk van die Romeinse liefdesdigter Catullus. Ek haat en ek het lief beloof om iets besonders te wees.

Ek is baie bly dat ons die bekendstelling van Adinda Vermaak en Pieter Strauss se Rymreise kan akkommodeer. Dié bloemlesing vir laerskoolleerders word deur Nasou Via Afrika bekend gestel tydens ʼn pragtige geleentheid in die US Kunsgalery op Vrydag 11 Maart om 19:00. Alida Bothma se illustrasies, wat in die bundel opgeneem is, word ook daar uitgestal.

Die ATKV se multimedia-tentoonstelling Skilder met woorde II, waarin gedigte met skilderye en ʼn klankbaan vermeng word, is ʼn ervaring wat nie misgeloop moet word nie. Sewe digters se werk is hierin opgeneem en die tentoonstelling is van 4 tot 13 Maart te sien in die Sasol Kunsmuseum.

Melt, persoonlik vind ek die items wat by die kategorie “Woordmusiek” aangetref word, besonder opwindend; veral omrede so baie van hierdie musiekitems in kombinasie met toonsettings van gedigte en/of voorlesing geskied. Watter van hierdie sou jy as moontlike hoogtepunte uitsonder?

Om iets uit te sonder is mos soos om ʼn oupa te dwing om tussen sy kleinkinders te kies. Ek dink egter Boegoe vannie liefde, Witlig en Vergesigte Vermeerder in Vers en Fuga is bo-aan my lysie. Die poësie van Hans du Plessis, Petra Müller en Tom Gouws word in dié pragproduksies omtower tot multimedia-ontploffings van woord, beeld en klank.

Ten slotte – ek vermoed dat daar met die saamstel van so ʼn omvattende program altyd items is wat vir watter rede ook al, nie geakkommodeer kan word nie. Items wat jy besonder graag sou wou betrek, maar helaas nie kon nie. Is ek verkeerd hierin of is daar inderdaad items buite rekening gelaat waaroor jy spyt is?

Ja, daar is items wat nie op die fees geakkommodeer kon word nie omdat daar eenvoudig nie plek op ʼn omvattende program is nie. Of soms is kunstenaars nie beskikbaar nie. Ek mis byvoorbeeld die ASV se bydraes vanjaar. Dit breek altyd mens se hart as iemand weggewys moet word. Maar daar is altyd ander geleenthede waar mens weer kan inhaal, soos met Versindaba later vanjaar.

Baie dankie vir hierdie gesprek, Melt. Mag vanjaar se fees vir jou nie net ʼn kroonfees wees nie, maar ook ʼn persoonlike vreugde.

Baie dankie, Louis; ek hoop woordliefhebbers geniet die fees net soveel soos verlede jaar. By wyse van toegif volg Zandra Bezuidenhout se feesgedig, “Elwe & Selwe” hieronder.

 

Elwe & Selwe

 

Op hierdie Woordfees gaan ons delwe

na die vele elwe en die selwe.

Deur woorde, kuns en die musiek

lig ons die sluiers oor geheime,

en reis ons met die oog en oor

langs al die wonderlike weë

wat die sinne en die hart bekoor.

 

Eintlik is ons almal elwe,

elkeen anders, elk uniek,

party met een, party met baie selwe.

Die Woordfees wil die pad plavei

vir jou en my om saam te dans

langs duisend kronkels van genot,

waar elf en self, vermom as kunstenaars,

kom goël en smokkel met die kop.

 

Elke asem, elke elf en self,

kan deelhê aan die spel van twintig-elf.

Die taal se pyl en boog, so word vertel,

is droom en fantasie se metgesel.

Maak dus jou koker vol;

kom jag die storie-bokkies sonder tal.

Ja, ‘n fees wat op die spoor van woorde loop

maak die poorte na ‘n sprokieswêreld oop!

 

(c) Zandra Bezuidenhout

 

 

Dit is met bruisende (en dankbare) vreugde wat ons vanoggend die program vir vanjaar se Versindaba kan bekend maak. Dié fees, wat op 27 en 28 November by die Oude Libertas Amfiteater by Stellenbosch gaan plaasvind, volg weer die beproefde formaat van 4 sessies van drie ure elk. Die twee aandsessies fokus oudergewoonte op poësie saam met aanvullende musiekitems, terwyl die twee dagsessies, wat in die Oude Libertas Auditorium sal plaasvind, weer met op paneelbesprekings, lesings en onderhoude konsentreer.

Vanjaar is daar nie minder nie as 17 digters betrokke by die fees; almal digters van wie daar onlangs nuwe bundels verskyn het, of wie se bundels binnekort op die rakke sal wees nie. Die digters ter sprake (in alfabetiese volgorde) is: Pirow Bekker, Breyten Breytenbach, Johann de Lange, Gilbert Gibson, Joan Hambidge, Daniel Hugo, Antjie Krog, Danie Marais, Loftus Marais, Lucie Möller, Charl-Pierre Naudé, Johannes Prins, Carina Stander, Piet van Rooyen, Jasper van Zyl, Cas Vos en Jelleke Wierenga. Ongelukkig sal Breyten Breytenbach en Gilbert Gibson nie persoonlik teenwoordig kan wees nie; hulle verse sal onderskeidelik deur Stian Bam en Petrus du Preez voorgedra word.

Waar die Versindaba verlede jaar op die poësie as liriek gefokus het, verskuif die fokus vanjaar na die naasbestaan van poësie en die visuele kunste. Ter ondersteuning hiervan sal daar gelyklopend tot die fees ‘n kunsuitstalling in die Oude Libertas Auditorium te sien wees met kunswerke deur digters wat ook skilder. Digters wie se werke uitgestal gaan word, is: Andries Bezuidenhout, Breyten Breytenbach, Christine Barkhuizen le Roux, Sheila Cussons, Heilna du Plooy, Marlise Joubert, Charl-Pierre Naudé, Rosa Smit, Carina Stander en Ilse van Staden. Die kurator vir dié uitstalling is Johan Myburg. Hierdie besonderse uitstalling open amptelik op Vrydag, 27 November, om 17:00.

Items wat die wisselwerking tussen poësie en die visuele kunste verder belig, is die paneelbespreking Met woord & kwas, waaraan Johan Myburg, Carina Stander en Charl-Pierre Naudé onder voorsitterskap van Ampie Coetzee deelneem, asook Philip de Vos en Tertia Visser-Downie se uitvoering van Modest Moessorgski se Prente by ‘n uitstalling, en die spesiale voordragprogram Geskilderde woorde deur die bekende woordkunstenaars Nic de Jager en Antoinette Kellerman.

‘n Besonderse hoogtepunt tydens die fees gaan Antjie Krog se deelname wees. Saam met haar aanbieding is daar twee musiek-uitvoerings van toonsettings van haar gedigte deur Niel van der Watt, naamlik Die Lady Anne Liedboek, met Renette Bouwer as solis en Elna van der Merwe as begeleier, en die uitvoering van sewe koorstukke deur die Scola Cantorum Kamerkoor onder leiding van Rudolf de Beer. Nog musiekitems wat die aandag gaan trek, is beslis David Kramer se optrede waarmee die Versindaba afskop, asook Laurinda Hofmeyr se toonsettings van gedigte deur Breyten Breytenbach se gedigte waarmee die fees weer afsluit. Tussendeur is daar ook nog Luna Paige se uitvoering van Sappho-gedigte wat deur haar getoonset is.

Inderdaad ‘n fees om oor opgewonde te raak. Altans, so hoop ons. Volg gerus die skakel op die tuisblad vir die volledige program en begin solank planne maak om teenwoordig te wees … Dit gaan immers ‘n grote wees, dié ene. En moenie vergeet om hier te gaan kyk wie almal hierdie besonderse geleentheid met hul finansiële ondersteuning moontlik maak nie. Dankie, dankie, dankie.

***

En die MAN Booker-prys? Nou ja, sy was die beroepswenners se gunsteling, sy was die lesers se gunsteling en gisteraand was sy ook die vyf beoordelaars se gunsteling: Hilary Mantel met haar lywige Tudor-sage, Wolf Hall. “Our decision was based on the sheer bigness of the book, the boldness of its narrative and scene-setting, the gleam that there is in its detail,” het Jim Naughtie, sameroeper van die paneel beoordelaars gisteraand tydens die prysoorhandiging gesê. En Hilary Mantel se reaksie?  “If winning the Booker Prize was like being in a train crash, at this moment I am happily flying through the air.” Die prysgeld beloop £50,000, gepaardgaande natuurlik met ‘n massiewe sprong in boekverkope wêreldwyd. Lees The Guardian se volledige berig hier.

Ten slotte vestig ek graag jou aandag op Desmond Painter se nuwe blog-inskrywing wat ‘n verdere reaksie is op die kwessie van poësie vs politiek; die gedig van WH Auden wat Desmond ter illustrasie aanhaal, is eweneens ‘n móét lees.

Geniet dit en hê ‘n jubilante dag hier in die middel van die week.

Mooi bly.

LE