Versindaba
~ 'n Kollektiewe weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

0:50 Sondagoggend, 20 Junie 2010. Pas terug van die musiek-gedigte gig by Steak & Ale in Bothalaan, Lyttelton. Wasem voor my mond, so koud is die woonstel. Hopelik skop die verwarmer vinnig in.

Die gig is deur Andries de Beer – ook bekend as Abjater Ronkedoor – aanmekaargesit, met hulp van Yabadaka Shamah. Abjater skryf self gedigte en het saam met sy medewerker Anna Coke opgetree. Die twee het om die beurt kort verse gelees. Hulle skryf oor hedendaagse kwessies, speel met woorde, vang jou onkant deur gedigte kort af te knip en in die lug laat hang.

Abjater Ronkedoor

Yabadaka Shamah het die beroemde gedig “My ousie is ʼn blom” geskryf, waarna daardie versamelbundel vernoem is. In die dag bestuur hy taxi. In die aand skryf hy gedigte en maak musiek. Hy speel die baskitaar en tree saam met ʼn paar van die bands op.

Yabadaka sê ʼn zebra sonder wit strepe is ʼn swart donkie en ʼn zebra sonder swart strepe is ʼn wit donkie. In ʼn onderhoud met die joernalis Fred de Vries vertel Yabadaka van soortgelyke geleenthede, vroeër in die destydse Up the Creek in Sunnyside. Dit was ook voorlesings deur opkomende Afrikaanse digters. Hy het deur Leti Kleyn daarby betrokke geraak, maar die voorlesings het doodgeloop toe die bywoning daarvan taan. Hy vermoed dit het te make met die toenemende gewildheid by swart poësieliefhebbers.

Yabadaka Shamah

ʼn Paar dae gelede is ek gevra om die digters en musikante by die Steak & Ale-voorlesing voor te stel, seremoniemeester te speel. Kabous Verwoed het nie daarvoor kans gesien nie. Dis ʼn moerse uitputtende job, veral omdat ek bitter min van die mense ken. Ek lees Mongane Serote se gedig oor die dry white season voor:

it is a dry white season brother,
only the trees know the pain as they still stand erect
dry like steel, their branches dry like wire,
indeed, it is a dry white season
but seasons come to pass.

Dalk was dit ʼn té morbiede wyse om die aand te begin. Tog is daar soveel hoop in die gedig, veral as dit so koud is – ʼn droë Hoëveldkoue. Ek wens dit was somer.

Abjater se program is propvol en veeltalig – meestal Afrikaanse kunstenaars, maar ook mense wat in Engels, Sotho en Tsonga sing en skryf.

Oscar Benjamin, woonagtig in Yeoville, Johannesburg, dra van sy gedigte voor. Dit handel meestal oor xenofobie. Hy sê sy gedigte maak hom seer. ʼn Mens kan dit sien as hy dit voordra. Hy reël elke Woensdag om 18:00 poësiesessies by Joint Car Wash in Yeoville. 

Die meeste Afrikaanse digters verduidelik nie in Engels waaroor hul gedigte handel nie. Neem mense dan net aan dat almal in die land Afrikaans kan praat? As Kingman Usana op die verhoog klim om te sing, praat hy net Zoeloe. Ek wonder waaroor sy songs gaan. Dis folk, melodieus, mooi. Master B sing Tsonga. Hy spreek die gehoor ook uitsluitlik in Tsonga aan.

As almal tog maar net op Engels wil verduidelik waaroor die musiek en gedigte handel.

ʼn Hoogtepunt is Piet Botha en Jacob Wulana, van Tidal Waves, wat saam sing en kitaar speel. Die mense kom uit die rookwalms in die Steak & Ale se kroeg om te hoor wat hulle doen.

Piet Botha

Jacob Wulana

Ook Gareth Wilson, van Southern Gypsey Queen, wat saam met Andre Kriel van Black Cat Bones speel, bekoor die gehoor.

Die plan is blykbaar om volgende ʼn draai in Atteridgeville of Mamelodi met die program te gaan gooi. Ek hoop maar dit werk uit, word iets meer standhoudend as die kortstondige slukkies “versoening” rondom sokker- en rugbygames.

Hier kom die verwarmer se hittegolwe nou by my bene uit. 01:10. Ek scan gou die prentjies wat ek in my notaboek sit en teken het. Rowwe sketse, dalk eerder indrukke, karikature. Mense kon nie lank op die verhoog bly sit nie – vol program. Ek dink ek kon tog iets van Ronel Nel in die prent vang, al het sy verkoue gehad:

Ronel Nel

Verwysings

Onderhoud met Yabadaka Shama: Fred de Vries. From Abdullah to Zille: The Fred de Vries Interviews (Wits University Press, 2008), pp. 296-202.

“For Don M – Banned” deur Mongane Serote uit Tim Couzens en Essop Patel (reds.) The Return of the Amasi Bird: Black South African Poetry 1891-1981 (Ravan, 1982), p. 241.

Dis darem baie makliker om oor verval te skryf as nuwe infrastruktuur. En stories oor misdaad verkoop koerante soveel beter as goeie nuus oor die nuwe pad, trein, of die lofts in die middestad.

Saterdag ry ek deur Potchefstroom toe. Niel van Deventer, een van die digters in Nuwe Stemme 4, het ʼn geleentheid gereël vir hom, Kabous Verwoed, Wyn Roux (van Potchefstroom) en ek om ons gedigte voor te lees en ʼn paar deuntjies te brom.

Dís hoe ek toe Saterdagaand in die plek beland waar ek die laaste gedig in my bundel Retoer geskryf het; die River Café. Die kroegstoel waar ek gesit en skryf het, het ʼn uitsig op die wal van Potchefstroom se dam. Ek het sowat vier jaar gelede verder aan die gedig geskaaf tydens ʼn maandlange verblyf langs die Swanrivier in Perth. Dit gaan só:

DAM

Hier is ʼn dam
met ʼn grondwal –
sommer ʼn doodgewone, stowwerige
wal met sulke vaal wintergras,
jy weet.
Ook ʼn roeiboot
en ʼn motorboot
en verbleikte boeie
om astrante propellers en spane
van vislyne af weg te hou.
Hier kamp bont tente
en Jurgenskaravane
soos dit by ʼn staatsdiensoord
met mure wat afdop hoort.
Ver op die horison,
agter grasvelde en bloekombome,
staan kragdrade uit die weermag
van ʼn ander tyd met voete
wat in gelid roes.

Hoe lank
kan so ʼn grondwal bly staan?
wonder ek nou.
Hoe lank
kan klotsende water
nog aan hierdie verskansing
kabbel en knibbel?
Hoe lank
voor die damwal breek –
die tente opgevou word,
die woonwaens finaal op bakstene gaan staan,
die rondawels se nokke knak
en die hekwag vir die laaste keer
sy kasregister sluit, die kwitansieboek bêre
en ʼn ouer landskap terugkeer?

Vir eers
ry hier nog kinders
met sonstrepe in blonde hare
en polsende arms en musiek
wat by motors se vensters uithang.
Vir eers
verken onseker hande
nog tepels onder bloekombome.
Hoor jy die wind in die blare,
hoor jy die sonbesies in die gras?
Dis sulke
bekende geluide,
jy weet.
Deur blare maak die son
halfmane op ʼn skraal rug –
ʼn melkweg saam met sproete
en puisies op ʼn bleek vel.
Dit verbeel ek my nou,
want dit was lank gelede.
Ek staan nou buite
in die son. Met oë
op skrefies – deur ʼn donkerbril
kan ek nie meer sien nie,
nie meer wat in die skaduwee gebeur nie.
Om te kan lewe,
om te kan ontsnap,
om vir ʼn oomblik van alles te kan vergeet
en jou ore na binne te keer –
tuite hoor slegs die gesuis
van bloed deur are langs die brein,
die ritme van lewe
wat deur buise pols.
Om vir ʼn oomblik
my oë weer toe te knyp
en net      daar     te wees
in die skadu van bloekoms,
die reuk van varsgesnyde gras,
water wat op teer verdamp,
mense wat lag, ʼn motorboot se neurie
ver op die dam.

Sal daar waarskuwings wees?
Sal sirenes loei, benoude stemme
oor die radio mense vra om

asseblief
te
ontruim?

Of gaan ons bloot opstaan,
eendag miskien verbyry
en besef dat daar nou omgekeerde bote
tussen droë riete lê,
of dat die lelietrappers en die lepelaars
nou weg is?

Ek gaan sit weer op die kroegstoel met die uitsig oor die damwal. Met my vorige besoek het ek gesien daar word met stene en sement gewerskaf, maar ek was onder die indruk dat die bou-aktiwiteit iets met ʼn afgryslike Toskaanse kompleks te doen het en dat die laaste dae van die River Café se uitsig op die dam aangebreek het.

Dis toe nou nie die geval nie. Die grondwal is met ʼn pragtige nuwe konstruksie van klip en beton vervang. Francois, wat saam met sy vrou Marna die River Café besit, sê daar is nou selfs meer watervoëls.

Soms is dit lekker om jou eie woorde te moet sluk, ʼn bietjie soos die Jägermeissters wat ons laat die aand by die kroegtoonbank afgewurg het.

Die opkomende digter en lid van die band Radio Suid-Afrika, Niel van Deventer, het ʼn program met poësie en musiek saamgestel wat eerskomende Saterdagaand (16 Januarie) by Steak & Ale in Bothalaan, Lyttelton, plaasvind.

Die volgende digters en musikante tree op: Andries Bezuidenhout, Rian Malan, Kabous Verwoed, Riku Lätti, John-Henry Opperman, Niel van Deventer, Karlien van der Merwe, Pieter de Jager (van die Tuin Dwergies), Melanie van As en Francois Brill.

Kom ons hoop Kabous is nie weer hierdie keer in ʼn motorongeluk betrokke nie en is in staat om op te daag vir die geleentheid.

Sien julle daar!

Lasith Malinga

Goed, laat ek dit nou maar vanoggend erken. Naas my passie vir die poësie is ‘n vergelykbare passie wat ek het, krieket. So sit ek verlede Vrydagaand en kyk na die wedstryd tussen Engeland en Sri Lanka. Meteens vra die kommentator ‘n vraag wat my laat regop sit: is Engeland ‘n span wat óór-afgerig word, want hoekom het hulle nie die unieke, eiesoortige spelers wat spanne soos Sri Lanka en Pakistan byvoorbeeld het nie? Ek meen, spelers soos Lasith Malinga, Muttiah Muralitharan en Ajantha Mendis voldoen hoegenaamd nie aan die norm vir “algemeen beskaafde krieketspelers” nie. Hul styl en aanslag is só willewragtig uniek dat geen afrigtershandleiding hul manier van doen sal aanbeveel nie. En tog – hulle is wedstrydwenners.

Vergewe my dus as ek vanoggend duiwelsadvokaat speel, maar die vraag kom onwillekeurig by my op: Waar is óns Malinga’s in die digkuns?! Is ons digkuns nie dalk self besig om soos die Engelse span oor-afgerig te word nie? Die een na die ander bundel verskyn met “veilige, super-afgeronde poësie”, maar waar is die Gert Vlok Nels en Breyten Breytenbachs van ons digkuns? Goed, Loftus Marais en Ronelda Kamfer is seer sekerlik opwindende debute, júís met bogenoemde in ag geneem, maar waar is digters soos Toast Coetzer, Erns Grundling, Annie Klopper en Tertius Kapp? Stel hulle gewoon nie belang nie, of kan hulle nie uitgewers vind nie? O, ja, en dan is daar nog iemand soos Kabous Verwoed ook … Wanneer gaan hulle ‘n bundel aanmekaar sit en die hele boksemdais op sy kop draai?

En sal ons keurders / resensente / uitgewers in staat wees om dié super-ónafgerigte digters te hanteer?! Of wat praat ek alles? Ons het immers almal en alle style nodig, is dit nie? (Terloops, indien dit jou interesseer: Engeland het met sy konvensionele, verbeeldinglose spelers die wedstryd teen Sri Lanka met 6 paaltjies gewen en daarna, in ‘n wedstryd Sondag, ons eie veelgeroemde Protea-span uitgeskakel. Boonop wil dit lyk asof Sri Lanka óók nie die uitdunrondtes gaan oorleef nie … Mmm, is daar dalk ‘n les hierin opgesluit vir ons? Ai, ai. Maar ek moet darem sê dat die kolfblad en atmosferiese toestande – lees: keurders / resensente / uitgewers – die Engelse span sowel Vrydag as Sondag bevoordeel het.)

Nietemin, vir jou leesprikkel vanoggend, die volgende gedig deur The Buckfever Underground, alias “Toast Coetzer se band”. Besluit self of dit die ware jakob is en of dit straks net prentendeer tot gedig wees. (Gaan lees gerus ook die onderhoud wat met hom gevoer is op LitNet.)

***

Ten slotte, ons het ‘n huldeblyk van Joan Hambidge ontvang na aanleiding van I.L. de Villiers se afsterwe die afgelope naweek. Gaan lees hierdie roerende besinning oor die gestorwe digter as vriend en die poëtiese krag wat hy was. Die huldeblyk is hier in die Brieweboks geplaas.

Geniet alles wat nuut is op die webblad vandag. En onthou: koes vir die opslagballe en speel tog (altyd) met ‘n reguit kolf.

Mooi bly.

LE

“Die Woord”

(deur The Buckfever Underground)

elke woord uit sy mond loop vanself oor die grond elke woord is ‘n magneet wat die waansin kom opvreet elke woord is ‘n wapen warm teen jou sy elke woord trek water uit die diepste grond elke woord skep lug soos voëls wat vlug met kenne in die lug elke woord is ‘n wurm wat stil verorber aan elke blaar wat val soos ‘n druppel bloed

elke woord uit sy mond loop vanself oor die grond uit die tong van ‘n mespunt kom moord uit die oorde van die hemel kom die vrugte van die hel en die plukkers is die punte wat verlief is op kommas die glans van die woord is die ronding van ‘n koeël die loodboot wat seil soos ‘n brief op die see jy’t jou lewe se tyd om in blind te verdwaal die gif in jou wond is skaars ‘n kwaal want die woord kom genees al die siektes van die vlees die woord is die agteros wat verbrand die kraal en speke steek deur die koppe van die kinders ‘n foon wat lui is blomme in jou ore elke sin wat klap is ‘n vars pan vol goud elke sprong van jou lippe is plesier in die klippe die kapkapkap van die lepels en die vurke en die messe en die borde wat skree koopkoopkoop

elke woord draai die rat in jou oog net stywer die drukgang word nouer en nie wyer nie elke woord is die kraak in die rand van jou kop die woord vir weeskind die gom wat vassit die spyker wat buig die pos in die pakkie met die rekkie om elke woord is ‘n sambreel wat oopvou en vertel elke storie uit die maag is ‘n slang wat vervel elke woord dra die grein van die eeue oue pyn die sement en die stene die stof en die puin die uitbasuin die binnehou die inkerker die uitblaker die woord haal die hoek uit sy mond en steek dit in die grond die woord staan halflyf in die water en roep om hulp

die woord was buite toe die wind gaan lê het toe die mis verdwyn het toe die nag verseker ‘n warm dag beloof het elke woord gooi duim in die uitgewiste pad van die vulkane se strepe oor die stomme leë landskap wat traanbevlek en oorbewei teen die kosmos se roetine wil stry

elke woord se hande ruik na die olie van die pistool onder die kussing daar gebêre vir wanneer die waansin te veel raak en die boewe en die vrese en die aansteeklike siektes met gemak deur die tralies voor die venster invloei soos die son in die oggend wanneer voëls teen die dak kom krap

elke woord is ‘n pot met kos in ‘n skerm aan’t kook, elke woord is geraam in ys elke woord herlaai koeëls by die huis elke woord is ‘n wekroep om terug te baklei elke woord is ‘n pleister vir die steekwond in die hart wat bly bloei want die bloed is te dun om rowe te maak elke woord is ‘n tafelgebed in ‘n huis van winter weemoed en worshonde skeur jou in twee vanaand maar die rivier vloei aaneen is jy ook so alleen as jy sê “ek”?

(c) Toast Coetzer / Buckfever Underground

Steak & Ale, Lyttelton

Op sy blog-inskrywing verlede Vrydag vertel Andries Bezuidenhout van ‘n wonderlike geleentheid môre-aand, 11 Junie, by die Steak & Ale in Lyttelton. ‘n Hele span digters en musikante gaan naamlik die koue aanvat en daarvan iets plesierigs maak. Die digters wat gaan optree, is: HJ Pieterse, Johannes Prins, Ronel Nel, René Bohnen, Braam Smit, Niel van Deventer en Kabous Verwoed (wat gedigte lees op die maat van musiek deur Dawie de Jager) en (dalk) Martjie Bosman. Die musikante is Andries Bezuidenhout, Brixton Barnard, Riku Lätti en Jon-Henry Opperman van Klopjag. Wat ‘n program! En dit alles net vir R60, met kaas en wyn ingesluit. (Kyk hier vir al die inligting.)

Terloops, ons sien uit na jou verslag hieroor, Andries, want hierdie ene gaan ‘n gróóte wees; inderdaad, ‘n bloubulgeleentheid soos min. Sterkte vir julle almal, en ja – ons beny julle dié vreugde; veral om Die Hertog weer in aksie te kan sien! Ai, ai, ai. (As lusmaker kan julle solank Carina Stander se skitterende artikel, Die Heelalburg van Hertog Bloubaard, hier lees.)

Mooi bly.

LE

Gautengers, kom tog Donderdagaand, 11 Junie Steak & Ale toe! Ek hou van hierdie kroeg en restaurant in Lyttelton deels omdat dit so ‘n onpretensieuse venue is. Dis in Bothalaan langs ‘n treinspoor. Toe Koos du Plessis nog gelewe het, het hy daar uitgehang, alhoewel die plek toe ‘n ander naam gehad het. Dis in ‘n tipiese voorstedelike winkelsentrum met ‘n swop shop en ‘n apteek. Agter die verhoog is ‘n groot skildery van James Phillips en teen die een muur is ‘n opgestopte koedoekop. Die plek binne het egter ongelooflike akoestiek, deels weens die grasdak bo die kroeg, en ‘n killer ingeboude klankstelsel.

Die foto hier bo is daar geneem tydens ‘n tribute show aan Johnny Cash. Van links na regs is Piet Botha, Kapelaan Pat Plank, Paul Riekert en Jim Neversink. Maar dit was ‘n vorige geleentheid. Kom geniet hierdie Donderdagaand ‘n aand met Afrikaanse gedigte en musiek om die koue uit die winter te haal. Die eerste 50 mense wat bespreek kry gratis ‘n CD – “in die begin was die woord”, met gedigte en musiek van mense soos Gert Vlok Nel, Charl-Pierre Naude, Ronel Nel, Danie Marais, Paul Riekert, Henning Pieterse en Riku Lätti.

Digters wat van hul gedigte gaan voorlees is HJ Pieterse, Johannes Prins, Ronel Nel, René Bohnen, Braam Smit, Niel van Deventer en Kabous Verwoed (wat gedigte lees op die maat van musiek deur Dawie de Jager). Ek probeer nog om vir Martjie Bosman te oortuig om ook te kom. Die musikante vir die aand is ek, Brixton Barnard, Riku Lätti en Jon-Henry Opperman van Klopjag.

Almal hier ken vir Hennig Pieterse, so dis nie nodig om hom voor te stel nie. Ek is veral opgewonde omdat beide hy en Riku daar gaan wees. Riku het baie mooi toonsettings van Henning se gedigte gedoen.

Jo Prins was verantwoordelik vir “Leketaal”, ‘n gewilde rubriek oor digkuns in By, en is in die Nuwe Stemme-reeks gepubliseer. Ons kan uitsien na sy debuutbundel wat later hierdie jaar gepubliseer word.

Kabous Verwoed is onder andere bekend vir sy CD “Beenkamers en Gange”, waarop hy gedigte saam met musiek voorlees. Hy en Dawie de Jager het al meer as 50 keer reg oor die land saam opgetree en in die proses hulle verhoog gedeel met mense soos Bacchus Nel, Gert Vlok Nel, Riku Latti en Albert de Vos.

Ronel Nel se gedigte is in verskeie versamelbundels gepubliseer en haar debuutbundel “[en die here het foto’s geneem oor vanderbijlpark]” het in 2002 by Protea Boekhuis verskyn. Sy is ook verantwoordelik vir die saamstel van die CD “In die begin was die woord”, wat digkuns en musiek kombineer.

René Bohnen debuteer in 2000 met die bundel “Spoorsny” (finalis vir Ingrid Jonker-prys in 2001). Haar gedigte word ook in verskeie bundels en opgeneem asook in Ian Raper se CD-verse “Klikspinger”. Haar werk figureer ook op die Nasionale Kunstefees in Oudtshoorn (Haikoes – gebede vir die landskap, die landskapkunstenaar Strijdom van der Merwe se installasie) wat later in ‘n feesbundel verskyn.

Braam Smit is ‘n digter van Pretoria wat self betrokke is by die organisering van geleenthede waartydens gedigte voorgelees word, gereeld ook in kombinasie met musiek. Van sy gedigte is gepubliseer in versamelbundels in Suid-Afrika en Nederland.

Niel van Deventer het in 2006 as musikant begin naam maak as die frontman van die Afrikaanse folk-rock groep Radio Suid Afrika. Hulle musiek het veral vanweë sy sterk lirieke hard geslaan en weldra het hy ook as skrywer en digter die oog gevang.

Oor die musikante net die volgende: Brixton Barnard is ook bekend as Drikus van die voormalige Brixton Moord & Roof Orkes. Saam met Esmé Evakwaad, sy partner in crime in die duo Trike, het hy al ‘n hele paar CD’s vrygestel. Hy is op die oomblik besig om aan ‘n solo-CD te werk. Riku is al ‘n gevestigde naam in die Suid-Afrikaanse musiekbedryf. Hy is ook besig om gehore in Nederland en België met sy musiek te bekoor. Sy eerste trippel-CD, “Tussen Kontinente”, is pas uitgereik. Dis ook Riku se verjaarsdag! Jon-Henry Opperman is natuurlik die front man van die immer gewilde Klopjag kom doen ‘n paar solo-tunes.

Datum: 11 Junie 2009; Tyd: 19h00 vir 19h30; Toegang: R60 per persoon, sluit kaas en wyn in. Wyne geborg deur Vrede en Lust wyne. Tafelbesprekings: (012) 664 5155

Aanwysings hier.