Posts Tagged ‘Karoo’Andries Bezuidenhout. David Kramer oor die fracking-besigheidFriday, May 6th, 2011Gaan loer gerus hier in. David Kramer praat oor die Karoo, wat dit vir hom beteken, en fracking. Mooi beelde van die landskap. Kyk sommer ook na ‘n video vir “Onnerwater“!
Holst in die KarooFriday, May 15th, 2009Holst in die Karoo Daniel Hugo
In Johann de Lange se bundel Die algebra van nood (Human & Rousseau, 2009) staan die volgende gedig:
Bloem in die Karoo
Alles is oud en klaar, byna eentonig grandioos. Verby die treinvenster vaar vlaktes twaalfuur-oseaan.
’n Bruin lei waarop bruin gode die kode van die heelal skryf. Onkenbaar & tóg bekend, kompleet of ek dit van iewers wil onthou.
Verby die blou blos dóér ver van dagbreek of die fyn ideogram van ’n woestynroos, word ’n binnelandskap openbaar, ’n voorgeboortelike of nadoodse domein,
’n heimwee sewe-agstes hemel wat die Hollandse duine verdwerg, & van die Alpe ’n mooi poskaart maak. Dié onmeetlikheid laat wat wuft is val,
& maak ’n groter aanspraak op die gees. Die lang lae berge rys uit kaal vlaktes klip omhoog asof die eeue sigbaar asemhaal.
Die Nederlandse digter J.C. Bloem het Suid-Afrika in 1948 vir langer as vyf maande besoek. Hy het die literêre geselskap van N.P. van Wyk Louw, W.E.G. Louw, Jan Greshoff, D.J. Opperman, Elisabeth Eybers en Uys Krige terdeë geniet, maar het hom min gesteur aan die Suid-Afrikaanse landskap en natuurlewe. J.C. Steyn vertel in sy biografie N.P. van Wyk Louw – ’n Lewensverhaal (Deel I, p. 472) hoedat Bloem diep dankbaar geantwoord het: “Goddank, daar hoef ik dan ten minste niet heen,” toe Greshoff hom meedeel dat die Krugerwildtuin in die somer weens gevaar van malaria gesluit is. Dit is dus onwaarskynlik dat Bloem hom so liries oor die Karoo sou uitlaat, soos in die gedig hierbo. Die titel moes in werklikheid gewees het “Holst in die Karoo”. Die digter Adriaan Roland Holst was in 1946 en 1947 vir agt maande in Suid-Afrika. Dié hele geskiedenis is ook te lees in N.P. van Wyk Louw – ’n Lewensverhaal (Deel I, pp. 450-456). Holst het op 3 Augustus 1946 met die skip die Oranjefontein uit die oorlogsgeruïneerde Nederland in Kaapstad aangekom, waar hy onder andere deur N.P. van Wyk Louw verwelkom is. Hy het die land deurreis en in Johannesburg, Pretoria, Potchefstroom, Pietermaritzburg, Grahamstad, Wellington, Stellenbosch en Kaapstad lesings gehou en Afrikaanse skrywers ontmoet. Holst was betower deur die Karoo. Steyn vertel dat dié “prins van die Nederlandse digters” op Saterdag 31 Augustus 1946 met die trein op reis was in die omgewing van Beaufort-Wes en toe die volgende aan Van Wyk Louw oor die landskap geskryf het:
Het verraste mij, geloof ik, omdat het was of ik het mij herinnerde. En hoe komt dat? vraag ik mij af. Het waren vooral de gedeelten waarin uit die leege vlakte de lange, lage bergen omhoogkomen als ademhalingen, die eeuwen geleden in werden gehouden. Het is alles zoo oud en zoo helder. De grandiose eentonigheid ervan heeft, vanuit de trein, verwantschap met de eentonigheid van de zee om een schip. Ik wist niet, dat een landschap zoo helder en open, zoo geheimsinnig kon zijn. En dat verklaart, misschien, dat vreemde gevoel van mij dit te herinneren. Want in deze heldere en onmetelijke eentonigheid is alles wat ‘pittoresk’ is eenvoudig weggelaten, en daardoor wordt het naar zijn wezen een interieur landschap, iets als een domein van voor de geboorte, of van na den dood. Als ik hier geboren was, zou ik er overal het heimwee van mij in omdragen. De grootschheid van de kusten van het schiereiland of van het Zwitsersche hooggebergte, wordt, hierbij vergeleken, bijna van de tweede rang, plaatjesachtig. Op deze eersterangswijze kan, geloof ik, een landschap alleen grootsch zijn als het voor 7/8 hemel is. Ik denk ook even aan de Hollandsche duinen, maar de Karroo is minder intiem, en doet daarom een volstrekter beroep op geest en ziel.
Daardie sin “Als ik hier geboren was, zou ik er overal het heimwee van mij in omdragen” moes vir Van Wyk Louw – ’n Karoo-boorling – aan die hart gegryp het. Dit was inderwaarheid ’n voorspelling. Toe Louw gedurende die vyftigerjare in Amsterdam woon en werk, skryf hy uit heimwee talle gedigte oor die wêreld van sy jeug, onder meer “Beeld van ’n jeug: duif en perd” en “Klipwerk” uit Nuwe verse (1954), en “Karoo-dorp: someraand” uit Tristia (1962). Maar terug by Johann de Lange se gedig met die foutiewe titel. Hy slaag daarin om Holst se ietwat wydlopende prosa te kondenseer tot ’n gedig van 20 kort reëls waarin hy op ’n merkwaardige wyse die essensie van wat Holst sê, weergee. De Lange voeg wel nuwe elemente by. Die beeldspraak van die volgende reëls is nie by Holst terug te vind nie:
’n Bruin lei waarop bruin gode die kode van die heelal skryf.
en:
Verby die blou blos dóér-ver van dagbreek of die fyn ideogram van ’n woestynroos.
In die eerste strofe herskryf De Lange dié sin van Holst: “De grandiose eentonigheid ervan heeft, vanuit de trein, verwantschap met de eentonigheid van de zee om een schip”
as:
Verby die treinvenster vaar vlaktes twaalfuur-oseaan.
Hierdie twee reëls is die enigste wat my hinder in die gedig. In terme van die beeldspraak is dit nie die vlakte wat “vaar” nie, maar die trein. Verder: Wat is ’n “twaalfuur-oseaan” en hoe klop dit met die dagbreek van strofe 3? (Nee, daar is tóg nog iets in die gedig wat my pla. Die woestynrose wat ek ken, kom in die Namib voor – nie in die Karoo nie.) Andersins is dit ’n bewonderenswaardige vers waarin Johann de Lange die volgende uitspraak van N.P. van Wyk Louw (in “Ars poetica” uit Tristia) demonstreer:
Uit die gevormde literatuur is nooit weer poësie te maak nie, uit die ongevormde wél.
Adriaan Roland Holst se brief aan Van Wyk Louw geld sekerlik as “ongevormde literatuur” waaruit De Lange sy poësie kon maak.
Bronne
De Lange, Johann. 2009. Die algebra van nood. Kaapstad: Human & Rousseau Louw, N.P. van Wyk Louw. 1962. Tristia. Kaapstad: Human & Rousseau. Steyn, J.C. 1998. Van Wyk Louw – ’n Lewensverhaal. Kaapstad: Tafelberg
|
|
