Versindaba
~ 'n Kollektiewe weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

Tydens die reis dra ek weer die gestreepte hoed wat ek ‘n vorige keer in die dorpie Victoria Falls langs die Zambezirivier in Zimbabwe gekoop het. Ek het egter die veer van die gewone troupant wat ek naby die granietkoepels en gebalanseerde rotsblokke van die Matoboheuwels opgetel het, uitgehaal. Ek is immers op pad na Botswana, ‘n ander land met ander ervarings wat ek wil vashou!

Pontdrif

Ons het die grens by Pontdrif in die regterkantste onderste hoek van Botswana oorgesteek. Die eerste twee dae was ons in die Tuliblok langs die Limpoporivier en het daarna met die Toyota Hilux deur die mopanieveld noord met die teerpad deur Selebi-Phikwe, Francistown en Nata gery. Daarna het ons die “Mpandamatenga” (oftewel die optel-en-dra-pad, ook die Hunter’s Road genoem) gevolg, die ou transportroete al langs die grens met Zimbabwe, deur ‘n konsessiegebied.

Hierdie pad is vol geskiedenis, want die ontdekkingsreisiger David Livingstone, die jagters James Chapman en Frederick Courtney Selous en die avonturier en kunstenaar Thomas Baines se spore lê hier. By die panne op die roete sien ek yslike hardekoolbome.

Vyf dae ná ons by Pontdrif deur is, kom ons by die dorp Mpandamatenga aan. Nou hoef ons nie kort-kort ‘n GPS-lesing te neem om seker te maak waar ons ons bevind nie. By die Shell-vulstasie oorkant die graansilo’s (hier word nie net met wild en beeste geboer nie) staan daar dié Saterdagmiddag heelwat plaasbakkies en 4×4’s by die winkel ‘n entjie van die vulstasie af.

“Die Bokke speel teen die Aussies op Ellispark,” sê André. “Hier word vanmiddag groot rugby gekyk. Probeer om vir ons biltong in die hande te kry terwyl ek ons voertuig volmaak en die bande laat pomp.” 

“En St Louis-bier, natuurlik!” voeg ek by. Met hierdie bier van Botswana het ons al in Francistown kennisgemaak.

Op die eerste sanderige deel van die Mpandamatenga het ek gehelp om die bande vir die duur van honderd tellings te laat afblaas. Rolf het André se “honderd tellings” as soveel sekondes verstaan en die regtervoorwiel was daarna effens pap. Daar is egter nie ‘n pomp by die vulstasie nie; die bietjie gekerfde biltong in die plastieksakkie waaraan die kort, bruingebrande verkoper met kouse op sy enkels staan en druk-druk, kos 18 pula en los ek liewer.

Van Mpandamatenga volg ons ‘n 100 kilometer teerpad tot by Kasane, die Chobedistrik se bedrywige administratiewe sentrum op die oewer van die boomryke Choberivier. 

*

Voor ons by die Chobe Safari Lodge digby die Chobe National Park met sy baie olifante, leeus (wat saamspan om olifante te vang), lechwes, puku’s en ander ryke natuurlewe gaan afsaal, ry ons van Kasane na Kazungula, die klein grensdorpie in die noordooste by die grenspos tussen Botswana en Zambië en die samevloeiing van die Chobe- en Zambezirivier.        

Dit is vroegmiddag en die Afrika-son bak. André parkeer die Hilux op die parkeerterrein in ‘n koeltekolletjie en sluit. Ons gaan reguit na die doeanekantore om te hoor of ons na die samevloeiing kan gaan kyk. Toevallig is een van die vroulike beamptes buite op die stoep.

“Dumela, Mma,” groet André op die joviale manier waaraan ek gewoond is.

“Dumela, Rra,” antwoord die vrou.

“O kae?”

“Ke teng.”

“Good!”

Om mense in Botswane in Setswana, die nasionale taal, te groet, word as ‘n besondere vorm van beleefdheid beskou. André doen dit elke keer wanneer hy iemand teëkom. Die gesprek self gaan daarna in Engels voort, maar aan die einde word die persoon weer in Setswana gegroet: “Sala sentle.”

*

André wil by die doeanebeampte weet of ons oor die brug mag stap tot waar die pont vasmeer. Sy antwoord saaklik, maar het nie beswaar nie. Sy vra ook nie dat ons ons paspoorte daar los soos ek in een van die reisgidse gelees het ‘n mens moet doen nie. Ons begin dadelik flink aanstryk. Groepe voetgangers kom van voor af by ons verbygestap.

Chobe rivier

Dan lê die breë, skitterende watervlak voor my. Hier vloei die Chobe- en Zambezirivier saam, en ek sien vir die eerste keer hoe groot die riviere is. Dit is ‘n mooi gesig, en met die pont wat pas vasgemeer het, herinner dit aan tonele aan die begin van die vorige eeu. Lank sal dit nie meer so lyk nie, want ‘n groot brug gaan binnekort gebou word. In die middel van die rivier is Konkumba-eiland, waar vier lande bymekaarkom: Botswana, Namibië, Zambië en Zimbabwe. Die grens tussen Botswana en Zambië hou ‘n wêreldrekord: die 700 meter maak dit die kortste internasionale grens.

By die pont is dit die ene bedrywigheid, want die passasiers en voertuie word aan wal gebring. ‘n Entjie van die pont af, op die oewer, staan die volgende op ‘n bordjie: Keep Kazungula Ferry Clean. Behalwe die mense op die pont is daar ook ‘n sedanmotor, twee 4×4’s en ‘n vragmotor. Op die kajuit van die pontbestuurder staan: Chobe Drift.

Sodra die vrag afgelaai is, begin mense opklim om na Kazungula aan die Zambiese kant te gaan. Baie is voetgangers met inkopies (veral sakkies aartappels). Van die vroue dra bont capulanas, wat uit die Ooste kom. Is die witvrou tussen hulle die voetganger wat die “Mpandamatenga”-roete aangepak het van wie ‘n beampte by die Veterinary Control Point noord van Nata ons vroeër vertel het? Nee, besef ek later, die vrou wat die roete te voet afgelê het, was sekerlik die wêreldberoemde Brits-gebore stapper Ffyona Campbell wat daaroor in On foot through Africa (1994) skryf. Campbell noem hierdie plek waar die vier lande bymekaarkom “one of the great natural wonders of the world”.

Ek staan onder ‘n appelblaar en maak aantekeninge in my notaboekie. Van die groot worsboom of “mzungula” waaraan Kazungula sy naam te danke het en wat hier by die samevloeiing op Mparia-eiland gestaan het, was reeds enkele jare gelede nie meer ‘n teken nie. Die boom het bekend geword nadat David Livingstone in sy dagboek beskryf het hoe hy vier dae voor hy die Victoria-waterval op 16 November 1855 stroomaf in die Zambezi ontdek het, hier uitgespan het. Livingstone skryf in Missionary travels and researches in South Africa (1857) die waterval “had never been seen before by European eyes, but scenes so lovely must have been gazed upon by angels in their flight”.

Ek brand om die toneel voor my af te neem, maar was huiwerig om my kamera saam te bring. André haas hom intussen terug na die Hilux wat alleen (sonder ‘n Suid-Afrikaanse motorwag!) op die parkeerterrein agtergebly het. Rolf is gou op ‘n drafstap voor my uit om André te probeer inhaal. Dit is warm, maar ek het gelukkig my hoed op. 

*

Laat die middag kom ons uiteindelik by ons kampplek by die Chobe Safari Lodge aan. Ons kies ‘n staanplek teenaan die rivier waar ons onmiddellik begin regmaak vir die nag. Agter ons is twee pare by ‘n motorwoonwa met ‘n Gauteng-registrasienommer. Hulle slaan ons doen en late van hul kampstoele af gade. ‘n Man staan later van sy stoel af op en praat met ons van ‘n afstand af.

“Julle moet soos ons reis. Dit neem ons twee minute en vyf en dertig sekondes om kamp op te slaan,” spog hy openlik terwyl Rolf André help om sy daktent op te slaan.

“Het julle gehoor die Bokke het verloor?” gaan hy voort.

Daar is ‘n doodse, byna geskokte stilte. 

“Nee …,” sê André uiteindelik.

“Dertig – agtien.”

“Moenie hom glo nie,” sê die man wat agter hom bly sit. “Hy is ‘n professionele leuenaar. Die Bokke het gewen.”

Ons maak kennis en vind uit die “professionele leuenaar” is dr. Eugène Joubert, wat die eerste doktorsgraad in natuurlewebestuur aan die Universiteit van Pretoria verwerf het en lank in Saoedi-Arabië aan die World Conservation Union verbonde was. Hy is ook die skrywer van die belangrike On the clover trail: The plight of the world’s rhinos (1996).

“Ek is na Eugène Marais vernoem, maar ek was lank in die buiteland. Vir party mense is dit vreemd dat Jan Smuts nou O.R. Tambo International is. Ek moet nog daaraan gewoond raak dat Palmietfontein Jan Smuts geword het!” spot hy.

*

Later die aand sit ons op die dek van die rivierkroeg met drankies en kyk saam met ander buitelanders oor die Chobe uit. Teen twee houtpilare is die afstande na die verskillende bestemmings op plankies met pyle op aangedui:

Moremi 270 km →

South Gate 257 km →

Gaborone 934 km →

Savuti 161 km →

← Lusaka 510 km

Chobe

Kort voordat die son ondergaan, kom verskillende groottes rivierbote met toeriste van oral af om voor ons op die rivier te wag om die toneel op film vas te lê. Ek probeer om die sonsondergang in my notaboekie te beskryf, maar ‘n mens moet ‘n waterverfkunstenaar of soiets wees om die kleure name te kan gee. “Voor die son ondergaan, is hy dieprooi: ‘n stamvrug op die horison,” skryf ek na ‘n rukkie.

Oorkant die rivier loop ‘n trop olifante op ‘n eiland en dit val my op hoe baie wildemakoue daar in die oewergras wei. Selfs waar ek staan, kan ek deur my verkyker sien dat dit ‘n swerm van honderde moet wees. Talle van ons watervoëls (byvoorbeeld van die Nylsvley in die Waterberg) kom hier oorwinter. Aan weerskante van die rivier groei papirus en ‘n voël vlieg met ‘n uitgestrekte nek na sy slaapplek.

“Ek gaan môre vir my hoed ‘n wildemakouveer probeer kry wanneer ons met die rivierboot tussen die eilande vaar,” sê ek vir Rolf. Hy hoor my nie eens nie; die perfekte foto wat hy van die sonsondergang oor die Chobe wil neem, neem al sy aandag in beslag.