Versindaba
~ 'n Kollektiewe weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

’n Digter in Antwerpen – Leonard Nolens, vertaal deur Daniel Hugo

Resensent: Heilna du Plooy

Potchefstroom

Junie 2015

Omslag

I

Een van die bekendste uitsprake oor die vertaling van poësie is gemaak deur Robert Frost: “Poetry is what gets lost in translation” . Die volledige uitspraak van Frost, wat kom uit Conversations on the Craft of Poetry (1959) klink so: “I could define poetry this way: it is that which is lost out of both prose and verse in translation”. Die langer uitspraak verskuif die fokus van die poësie as genre, na die poëtiese of digterlike aard wat alle goeie en ernstige skryfwerk kenmerk. Ek vermoed dit gaan vir Frost eerder om daardie onbeskryfbare en onbenoembare en onverklaarbare kwaliteit wat ’n prosaskrywer of digter in ’n goeie literêre teks kan bereik of regkry of skep of per ongeluk raakskryf, waardeur die woorde en sinne en die teks self gesamentlik meer beteken as die somtotaal van hulle semantiese waardes.

Om gedigte te vertaal, is dan sekerlik ook die mees veeleisende vorm van vertaling omdat die poësie taal in sy mees gekonsentreerde en mees komplekse vorme en moontlikhede gebruik en ontgin. Mens kan jou voorstel dat die vertaler, wanneer hy die werk van ’n digter lees wat hom buitengewoon sterk aanspreek, dit graag wil deel met ander. Of dalk gebeur dit dat die uitwerking van die oorspronklike gedigte die leser (die potensiële vertaler) dwing of verlei om dit ook in sy of haar eie taal (of juis in ’n ander taal) te wil oorsit. Daarmee word nie net die gedigte toeganklik gemaak vir anderstalige lesers nie, maar die grense van die ander taal (doeltaal) word ook poëties getoets en selfs verskuif. Afgesien van die behoefte om die skoonheid en die tematiese diepgang en insig met ander lesers te deel, kan die aanleiding tot die vertaling ook prakties gemotiveer wees, om die gedigte te gebruik in navorsing in ’n ander taal, om ’n prominente digter bekend te stel aan ’n groter gehoor, ter wille van bemarkbaarheid, om bande te smee met ander tale en die digters van ander tale. So kan mens voortgaan. Maar die vertaling van letterkundige werk en veral die poësie is so oud soos die berge en dit bly een van die belangrikste maniere om mense se verwysingsvelde te vergroot, om kennis en insig oor te dra – kortom om mense met ’n wyer blik na hulle eie leefwêreld te laat kyk.

Dit neem nie weg dat die vertaling van spesifiek die poësie tegelykertyd doenbaar en nie doenbaar is nie. In alles wat daaroor geskryf word deur vertaalkundiges en letterkundiges kom al die probleemareas telkens weer onder bespreking. Die vertaler moet deurlopend onderskei tussen taalkenmerke en tekskenmerke om te besluit wat gewoon talig in die ander taal oorgeskryf kan word en watter vooropstellings en beklemtonings daar in die brontaalteks is wat doelbewus betekenisdraend is en wat dus ook as vervreemdende taalgebruik in die nuwe taal weergegee moet word. Daar moet besluite geneem word oor getrouheid aan die bronteks in terme van eksotiese inhoud en lokale kleur of toeganklikheid in die doelteks. Op ’n bepaalde manier is die debat tussen ekwivalente, dinamies-ekwivalente en funksionalistiese benaderings tot vertaling,  die verantwoordelikheid teenoor  óf die bronteks of die doelteks, die afweeg van balanse tussen die digter se (vermoedelike) intensie, die vertaler se eie poëtiese aanvoeling en vermoë en die potensiële leespubliek deurentyd op die spel by literêre vertaling. Dit kan nie anders nie, al is dit byna op ’n onderbewuste vlak omdat die oppervlak van die proses oorheers word deur die literêr-tegniese aspekte van die oorsettingsproses.

Die vertaler kry ’n goeie gedig met bedagte en unieke inhoud en tematiek om te vertaal. Die komplisering van inhoud, taal en tegniek om betekenis teleskoperend te laat uitwaaier, is reeds gedoen deur die digter. Die woorde, struktuur, ritme, klank, metaforiek en die samehang tussen alles, maak elke klein onderdeel van die gedig se inhoud meerwaardig. Dit dra veel meer as wat gewone taalkennis en woordeboekbetekenisse kan bevat. Die hele poëtiese proses moet dus in ander woorde in ’n ander taal her-gebeur.

Waarby ek wil uitkom, is dat die vertaling van poësie nie net ver-taal kan wees nie. Die vertaler van verse moet ’n baie goeie leser wees en hy moet sy eie lesing en interpretasie van die gedig voor hom, sy eie verwysingsveld en sy eie poëtiese aanvoeling deurentyd bewustelik verwerk in die vertaalproses omdat hy besig is met ’n poëtiese gesprek tussen twee tekste, ’n bestaande en ’n potensiële een, in twee tale. Die taak van die versvertaler word dus bykomend tot en geïntegreerd met die taalomsetting, ook ’n taak van herdigting, omdigting, herskrywing. Dit hang egter daarvan af of die vertaler gewoon die gedigte in ’n ander taal omsit en daarmee tevrede is en of hy werklik (en dalk selfs nuwe) poësie in die doeltaal wil maak (sonder om plagiaat te pleeg). Sommige vertalers sal hulleself ten doel stel om die bronteks te transformeer in die nuwe taal, om van die bestaande gedig ’n nuwe versie in ’n ander taal te maak, ’n vers met dieselfde inhoud maar as ’n nuwe gedig wat as gedig op sy eie kan bestaan. Vanselfsprekend lê al hierdie moontlikhede op ’n glyskaal, die benadering sowel as die praktiese uitvoering van die vertaalwerk, en juis die glyskaal is wel ’n gepaste metafoor want poësievertaling beteken onvermydelik dat die vertaler hom begewe op ’n glibberige en onvaste terrein.

II

Daniel Hugo se keuse om die werk van Leonard Nolens te vertaal, is goed te verstane. Nolens is ’n gevestigde, produktiewe en hoog aangeskrewe digter in die Vlaamse en ook in die wyer Nederlandstalige literatuur. Hy het altesaam al 32 bundels en outobiografiese tekste gepubliseer (insluitend versamelbundels) en het daarvoor al 12 literêre pryse ontvang, waaronder die prestigieuse VSB Poëzieprijs in 2012.  Hy is nie baie bekend in Suid-Afrika nie maar na sy bywoning van die Woordfees in Stellenbosch sal meer mense van sy werk kennis geneem het. Mens kan egter wonder of die feesgangers besef het hoe uitsonderlik dit was dat Nolens op die fees verskyn het. Want Nolens  is ’n eenling, ’n eensaamling, ’n afstandelike, ’n waarnemer. In sy eie woorde in ’n outobiografiese stuk sê hy: “Ik leef als een schaaldier, besloten in mezelf. En toch is heel de oceaan daar doorheengegaan”.

Daar is ook inderdaad in sy werk ’n ongrypbaarheid, ’n ontwykendheid wat poëties baie boeiend, maar tog moeilik te begryp is en vanselfsprekend dus baie moeilik te vertaal is. Hy pas byvoorbeeld nie regtig in ’n spesifieke stroming nie al vertoon sy werk in die bemoeienis met die relatiwiteit van alle dinge postmodernistiese trekke. Hy is ’n eiesoortige en unieke digter, een wat beskryf kan word as ’n “paradigmadigter ” – iemand wat in ‘n sekere sin ‘n stroming op sigself is, wat sy eie paradigma skep, terwyl hy tog deel uitmaak van die digtersgenerasie waartoe hy histories behoort. Sy problematiek kom voort uit die klimaat wat ervaar is deur digters in die Lae Lande sedert 1945. Hy glo egter wel dat hy as toegewyde digter juis vanweë sy onttrokkenheid deel kan wees van die gemeenskap omdat sy afstand hom in staat stel om goed te kan waarneem.  Die generasie na-oorlogse digters sien hulleself en hulle werk as niksseggend in die wyer gemeenskap en aanvaar dat hulle nie berge kan versit met hulle skryfwerk nie. Dit is immers die aard van die tyd, dat niks werklik uitsluitend of absoluut  belangrik is of kan wees nie.

Ek het in 2008 ’n onderhoud met Nolens gevoer in Antwerpen as deel van ’n navorsingsprojek waaraan ek gewerk het oor narratiwiteit in liriese poësie. Ek het die afspraak via sy vrou gereël aangesien hy nie juis met telefone of selfs e-pos werk nie. Die gesprek het plaasgevind in sy “kantoor” in ’n appartement in ’n woonbuurt wat nie in hulle eie woonhuis is nie. Hy gaan dus elke oggend na sy kantoor toe om te skryf. Die kantoor bestaan uit ’n klein sitvertrek, ’n kombuisie en ’n werkkamer/skryfkamer/studeerkamer. Die werkkamer is kraaknetjies, die boeke elkeen op hulle plek in die rakke, die lessenaar leeg en skoon, met net ’n pen (’n vulpen), papier en ’n klein lang dun glasie vol sjerrie langs hom. Hy is gewis nie ’n man van baie woorde nie, maar die onderhoud het wel aangenaam verloop. Hy het direk aan die begin gesê dat hy elke dag daar kom werk en dat hy nie ’n “baan” kan hê nie. “Ik kan het niet”, was sy woorde. Om ’n gewone daaglikse beroep te volg, is vir hom iets buite sy vermoë en hy het ook vertel dat hy bly is dat dit vir hom moontlik was om so ’n lewensstyl te kon hê omdat hy uit ’n welgestelde familie kom. Ook dat hy dit waardeer dat hy daarin ondersteun word deur sy vrou aan wie hy deurlopend in sy verse sy toegeneëntheid bely.

Wat my egter gans verslae gelaat het, was dat die venster van die werkkamer uitkyk, eintlik direk vaskyk teen die wit muur van die gebou langsaan. Daar is net ’n klein stegie tussen die venster en die plat, gans witte muur. En ek kon nie help om te dink dat ’n Suid-Afrikaanse digter dit gewis nie sal kan regkry nie. Om sonder enige blik op ’n landskap, stadskap, dorpskap, straatskap, bergskap, seeskap of watter soort –skap ookal kreatief te wees, lyk vir my na iets onmoontliks vir mense uit ons sondeurdrenkte buitelug beduiwelde Afrika. Ander skrywers en digters kan dalk van my verskil, maar ek het ’n vermoede ons is mense van uitsigte, ons wil fisies ingeskuif wees in dinge buite onsself, hetsy natuur of gemeenskap.

Die merkwaardige is egter dat Nolens vanuit hierdie afgeslotenheid oor baie jare heen aktief aan die skryf bly. Hy skryf oor die wyer problematiek van die mens in sy tyd; as waarnemer, byna as kluisenaar, beskou en bedink hy die werklikheid en sien hoe relatief alles is. Tog kry hierdie vervloeiende tematiek universaliteit deur middel van die poëtiese vormgewing, die liriese vloei, die statige ritme en bykans inkantatiewe herhalings in die gedigte. Daarin lê ‘n groot paradoks, dat die poësie so ontroerend en meevoerend kan wees omdat die poëtiese segging as sodanig die relatiwiteit van die tematiek oorstyg en die verse universele geldigheid verkry. Inderdaad lewer die skaaldier se gedigte bewys daarvan dat die hele oseaan in en om en deur hom gevloei het.

III

Danie Hugo kies vir sy vertalings van Leonard Nolens se werk, gedigte uit 12 verskillende bundels tussen 1979 en 2011. Die keuse van gedigte is oortuigend en gee werklik ’n goeie oorsig oor die digter se werk. Ten aanvang word daar ’n motto gegee: “Zo sta je dan ten dade opgeschreven en voeg je vakkundig de dood bij het woord”.  Hierin word kerngedagtes van Nolens se oeuvre saamgevat, die handeling en optrede van die individu, die vakkundigheid, die dood en dan veral die woord. Alles word taal en slegs in die taal kom iets tot bestaan. Daarbuite vind Nolens nie veel van waarde nie.

Mens kan nie elke vertaling van Hugo oorweeg en in diepte bespreek nie, maar dit is vir my duidelik dat hy as vertaler kies vir ’n vertaalbenadering wat so na as moontlik aan die bronteks bly. Dit is natuurlik moontlik omdat Afrikaans en Nederlands na aan mekaar is en baie woorde en uitdrukkings bykans moeiteloos van die een taal na die ander oorgehewel kan word. Maar juis in hierdie verwantskap lê groot struikelblokke opgesluit. Die gedigte is ook langs mekaar geplaas sodat die leser sowel die Nederlands as die Afrikaans kan lees.  Ook hierdie praktyk het voordele en nadele vir die vertaler en die leser.  Uiteraard gaan baie lesers die gedigte as tweelinge lees, iets wat ek ook aanvanklik gedoen het. Vir ’n tweede lesing het ek egter die Afrikaanse gedigte alleen gelees om hulle as gedigte, elkeen op sigself, te ervaar.

In sommige gevalle kom daar deur geringe aanpassings pragtige beeldspraak in Afrikaans tot stand: In die gedig “Antwerpen I” beskryf die digter homself as iemand wat alleen is maar inderwaarheid ook deel is van alles ander mense: “Vandag was ek alleen én meer as een”.  Daarna noem hy al die mense op met wie hy kontak gehad het en met wie hy hom geïdentifiseer het, selfs sy eie dronk skaduwee. Hy vertel dan dat “Later het die park op my oë gelê en droom van reën” en dan kom die pragtige beeld waarin sy reise en herinneringe versmelt met wat hy sien in die blare en bome in die park: “Die paaie van dorpe en stede wat ek ken, het mekaar in die/ antieke nerfgeraamte van beukeblare deurkruis, in die obskure glans van/ ’n swaan se swart veer”.

Die vertalings is knap gedoen in die sin dat Hugo die Nederlands baie goed ken en dus gemaklik kan vertaal. Van die gedigte is dan ook net so treffend in die Afrikaans as in die Nederlands en mens leer ken die digter in sy verskillende lewensfases. Afgesien daarvan dat hy dikwels in gedigte sy ouderdom noem, kan die leser deur hierdie seleksie van gedigte ook ’n ontwikkelingsgang by die digter ontdek. Daar is byvoorbeeld eers die jong verliefde wat die geliefde besing en sy afhanklikheid van haar bely soos in die baie mooi vertaalde verse “Skatpligtig” (p. 23) en “Skuldige liefde” (p. 25). Later in “Soewerein” (p. 37) bely die digter sy verbondenheid sowel as die belastheid van die geliefde as hy sê “Ek bly jou noodsaak” en in  “Kier” (p. 39) spreek die digter selfs sy wanhoop uit oor hierdie afhanklikheid aan die geliefde “omdat geen mens my menslike gewig kan dra nie”. Die geliefde word metafoor vir die poësie en die poësie vir die geliefde soos in “Grafskrif” (p. 53) maar later word die verbondenheid ook meer relatief soos in “Binne en buite” (p. 65), “Een soen sal bewys/ Dat ons elkeen op sy eie nog saamreis”. In “Eiland” (p. 67) word die geliefdes beskryf waar hulle hand aan hand loop langs die Schelde. Waar hulle vroeër “met hulle verliefde monde/ inmekaargeskroef nie meer herkenbaar was nie”, loop hulle nou terwyl daar “geen skip [is] wat hulle van dié eiland sal kom haal nie”.

Die ander tema wat  deurgaans voorkom en deur vele variasies en grade ontwikkel, is die spel met verbondenheid en identifikasie enersyds en afsondering en uniekheid andersyds. In “Sosiale betrokkenheid” (p. 63) betoog die digter vir die reg van sy poësie om aan sigself vrae te stel. Hy erken hy is wêreldvreemd maar vra dadelik en herhaaldelik aan “watter wêreld” hy dan nou vreemd sou wees. Hy wil homself handhaaf maar is bewus van sy eie onbelangrikheid en die relatiwiteit van sy bestaan en sy werk. In “Ek” (p. 51) sien hy homself as onvervreembaar deel van die wêreld, “Maar dit is ek. Ek is dit vyf miljard keer./ Die wêreld is altyd vyf miljard keer ek.” Maar daar is ook die deurlopende selfondermyning  soos in “Missenburg” (p. 54) waar die digter in ’n woud, in ’n “onderdak van niks”, deur niks gesteur word nie “[be]halwe soms ekself, as dit sy asem hoor”. Hier verwys die digter na homself as dit en in “Missenburg 2” bevestig hy eers sy aanwesigheid “Ek is deur en deur hier” maar dan gaan hy weg en sê “Wanneer sy dit lees, is ek nie meer hier nie”. Net soos hy sy persoon opskryf én wegskryf, word die poësie as aanwesigheid én afwesigheid uitgebeeld. In “Vaderland” (p. 49) word selfs die ontstaan van die gedigte as sodanig eintlik betwyfel.

In Nolens se werk raak al die temas versmelt, die liefde, die poësie, die digter self, die plekke waar hy lewe, die dinge wat hy doen. Hoe meer mens die gedigte lees, hoe meer vloei die terreine en onderwerpe in mekaar. Die digter self is die saamtrekpunt van sowel bestaan as onsekerheid. In “Vreemde voël” (p. 57) beskryf die digter homself as ’n voël tussen ander stomdronk voëls, maar een wat ’n swart pen uit sy “afwesige” veredos trek en “daarmee kras ek traag en diep my spookverskyning/ Op die mure van my hok”. Die digter bevind homself altyd “elders”:

Ver weg in ’n ander land, daar slaap ’n kind

Gewikkel in die hartslag van sy dooie moeder.

Die man wat ek nie geword het nie, gee sy geboorte af

Aan hom wat langs haar lê. Hy slaan my in die wind.

As mens egter die Afrikaanse gedigte opsigself lees met ’n fynproewende oog (soos my oog ten spyte van myself geleer doen het), is daar tog soms ’n strakheid in die gedigte en daar is selfs woordkeuses en uitdrukkings wat die vraag laat ontstaan waarom daar soms enger en soms vryer vertaal is. Die strakker dele sou kon baat by vryer vertaling en soms is die verbondenheid aan die bronteks hinderlik.

In die gedig “Antwerpen 1” (p.11) kan mens vra waarom die “obscene glanzen” van die swart swaanveer vertaal is met “obskure glans” in Afrikaans. Sekerlik is die assosiasies van obskuur hier aanduidend van iets meer geheimsinnigs as obseen en dit is dus dalk ’n verryking van die gedig. Maar in die vorige gedig, “Donderdagoggend 12 Oktober 1978 om halfsewe in De Pelikaan”, staan daar in die Nederlandse vers “Ik snap niet welke wil en wat voor wiel/ Jullie bezielt om dagelijks die moeilike machines/ Te bedienen met een kinderlijke hand…” . Hierdie uitdrukking is in Afrikaans vertaal “Ek snap nie watter wil en watter wiel/ Julle besiel om daagliks daardie moeilike masjiene/ Met kinderlike hande te bedien…nie”.  Nou besef ek baie goed dat die klankspel in “wil” en “wiel”, “wiel” en “siel” en ook “siel” en “bedien”, die vertaler hier laat besluit het om die uitdrukking na aan die Nederlands te hou, maar mens moet toegee dat op sigself gelees die uitdrukking “watter wil of wiel jou besiel” in Afrikaans regtig nie baie gelukkig of verstaanbaar is nie. Hier is die enger opsie gekies terwyl by “obskuur” die vryer keuse gemaak is.

Die vertaler kies vir die Nederlandse woord “lavelose” in Afrikaans “lawelose” (p. 57) , ’n woord wat ek nie in ’n gewone woordeboek kry nie (dalk in die WAT?). Mens sou kon aflei dat dit verband kan hou met “sonder lawing of lafenis”, maar die Nederlandse woord beteken eintlik  letterlik “stomdronk” en gesien die assosiasie met drank (en juis te veel drank) wat regdeur Nolens se oeuvre en ook in die gekose gedigte voorkom, sou “stomdronk” tog ’n goeie Afirkaanse keuse kon wees. Aan die ander kant gaan die gedig oor voëls wat die digter naderfluit en daarom kon die stom- in stomdronk pla. Of dalk juis ironies treffend wees? Dieselfde geld ’n keuse soos die “stampende” hawe terwyl “polsende” dieselfde ritme het en dalk in Afrikaans meer sprekend sou kon wees om die bedrywigheid in die hawe te beskryf.

Dit gaan nie vir my om kritiek op kleinighede te lewer nie, maar die spel met die woorde in die twee verwante tale maak die keuses nogal opvallend. Terwyl mens die vrae stel, weet jy dat daar waarskynlik nie ’n klinkklare antwoord op is nie omdat die vertaler gewoon ’n keuse maak en dit volgens aanvoeling op ’n bepaalde plek doen. Dalk voel die vertaler soms dat hy juis ’n vreemde woord wil behou om die vervreemdende werking daarvan te bewaar soos (indien wel die geval) in die oorspronklike teks of om juis ’n vernuwende konsep in Afrikaans in te bring.

Ten slotte is dit merkwaardig dat Nolens, hierdie digter van die swewende blik en uitkyk, homself weldeeglik ruimtelik plaas en homself as ’n Antwerpse digter sien. Hy skryf baie oor die stad en in hierdie versameling word baie van die gedigte uit die versamelbundel “Een dichter in Antwerpen en andere gedichten” (2005) opgeneem. Met die beeld van die digter in sy skryfkamer voor die wit oorkantste muur, in die wyer spesifieke ruimtelike plasing van sy stad, Antwerpen, voor my geestesoog is die gedig “Onderhoude 1” (p. 97) uiters insiggewend.

Onderhoude 1

Jy vra my uit oor my visie ná veertig jaar se skryfwerk, my visie!

Beledig jy my of my poësie?

Ek was nog jonk, ’n kind, toe ek by hierdie tafel my plek ingeneem het

Om plek te maak vir wat ek nie weet nie.

My insig is die blinde werk van ’n ouer man met geen ander uitsig

As hierdie landskap nie, ’n tuinmuur van baksteen.

En hoog daarbo die trae streep van ’n straaljagter, stil

Soos ’n lyntjie kokaïen, en ’n krysende wolk

Van meeue, en verder niks meer as blou blou blou die hemel

En die koperdoofpot van die son nie.

Ek is soos altyd met niks vergelykbaar

In hierdie kamer nie, hoe kan ek bestaan?

Te dikwels, te lank, te grondig hier in die donker gesit

Om na die lig te kyk, te lank

Die goue pupil in die vaderlike oog van die son gefikseer

Om dieper, om verder te kan kyk as ek.

De Vlaamse dichter en dagboekschrijver Leonard Nolens (Bree, 11 april 1947) ontvangt dit najaar de Prijs der Nederlandse Letteren. Aan de prijs is een geldbedrag verbonden van 40.000 euro.

Dit maakte de voorzitter van het Comité van Ministers van de Taalunie, de Vlaamse Minister van Onderwijs Pascal Smet woensdagavond bekend in een uitverkochte Bourlaschouwburg in Antwerpen, waar de 65^ste verjaardag van Nolens gevierd werd.  

‘Nolens doet het Nederlands opnieuw zingen’, zo stelt de jury onder voorzitterschap van Herman Pleij. De jury noemt Nolens een ‘uitzonderlijk dichter en zeer begenadigd voorlezer’ en kenmerkt zijn werk als ‘een levenslange worsteling in taal en een zoektocht naar de eigen identiteit en die van de ander’. 

De laureaat werd woensdagochtend overdonderd door het bericht. Hij zat in zijn werkkamer toen minister Smet belde: ‘Het was of de buitenwereld op een onwezenlijke manier binnenkwam’.

Bij de aankondiging in de Bourlaschouwburg zei minister Smet: ‘Leonard Nolens wijdt zich al zijn hele leven aan wat allicht economisch een van de meest nutteloze bezigheden is, en daar heb je in deze tijden uitzonderlijk veel lef voor nodig. Maar zonder taal, gevoed door taalkunstenaars, is er van economie waarschijnlijk helemaal geen sprake’. 

 Nolens heeft sinds zijn debuut in 1969 een indrukwekkend oeuvre opgebouwd. Zijn bundel Liefdes verklaringen (1990) werd in Nederland bekroond met de Jan Campertprijs en in België met de Driejaarlijkse Prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor poëzie. In 1997 kreeg hij de Constantijn Huygensprijs voor zijn gehele oeuvre. In 2008 werd hem de VSB Poëzieprijs toegekend.

De Nederlandse Taalunie kent de Prijs der Nederlandse Letteren om de drie jaar toe aan een auteur van wie het werk een belangrijke plaats inneemt in de Nederlandstalige literatuur. De ene keer overhandigt de Belgische koning de prijs, de andere keer de Nederlandse koningin.

De jury van de Prijs der Nederlandse Letteren 2012 bestaat uit Herman Pleij (voorzitter), emeritus hoogleraar historische Nederlandse letterkunde, Universiteit van Amsterdam; Chandra van Binnendijk, publicist, redacteur in Suriname; Leen van Dijck, directeur Letterenhuis Antwerpen; Iris van Erve, docent Nederlands, hoofdredacteur Passionate Magazine, adviseur Nederlands Letterenfonds; Judit Gera, hoogleraar moderne Nederlandse Letteren aan de Universiteit van Boedapest, literair vertaler; Ruth Joos, radiomaker bij de VRT; Michiel van Kempen, bijzonder hoogleraar West-Indische Letteren Universiteit van Amsterdam; Hans Vandevoorde, docent Nederlandse literatuur Vrije Universiteit Brussel.

Leonard Nolens is sinds de instelling van de Prijs der Nederlandse Letteren in 1956 de twintigste laureaat. De eerdere laureaten waren: Herman Teirlinck (1956), A. Roland Holst (1959), Stijn Streuvels (1962), J.C. Bloem (1965), Gerard Walschap (1968), Simon Vestdijk (1971), Marnix Gijsen (1974), Willem Frederik Hermans (1977), Maurice Gilliams (1980), Lucebert (1983), Hugo Claus (1986), Gerrit Kouwenaar (1989), Christine D’Haen (1992), Harry Mulisch (1995), Paul de Wispelaere (1998), Gerard Reve (2001), Hella S. Haasse (2004),Jeroen Brouwers (2007) en Cees Nooteboom (2009).

Het Comité van Ministers van de Nederlandse Taalunie bestaat uit Pascal Smet, Vlaams minister van Onderwijs, Jeugd, Gelijke Kansen en Brussel (voorzitter); Joke Schauvliege, Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur; Marja van Bijsterveldt-Vliegenthart, Nederlands minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap; Halbe Zijlstra, Nederlands staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

 *

 Woordfees-gas: Wie is Leonard Nolens?

Leonard Nolens is die pseudoniem van die Vlaamse digter en dagboekskrywer, Leon Helena Sylvian Nolens. Hy is op 11 April 1947 in die Belgies-Limburgse dorpie Bree gebore. Na skool het hy aan die Hoger Instituut voor Vertalers en Tolken in Antwerpen gaan studeer.  In 1968 verhuis hy na Antwerpen waar hy as vryskut vertaler begin werk. Vanaf 1969 tot 1973 was hy redakteur van die eksperimentele tydskrif Labris.

Nolens voldoen aan die klassieke beeld van die eensame digter. 40 jaar lank al skuif hy soggens agter sy rekenaar in om te skryf. Hy het nooit ‘n voltydse beroep gehad nie, al wou hy dit graag hê. Skrywerskap was nie vir Nolens ‘n doelbewuste keuse nie, maar eerder ‘n keuse deur eliminasie van ander beroepsmoontlikhede. Hy gewaar by homself ‘n gebrek aan sosiale intelligensie, waarskynlik as gevolg van vereensaming. Hy is sku. Hy praat moeilik oor sy werk, want (soos hy in ‘n onderhoud sê): “je bent eigenlijk je werk”.

In 1969 debuteer Nolens met die digbundel Orpheushanden by Uitgewery Querido. Dit was die eerste van vier-en-twintig digbundels en vyf dagboeke wat oor ‘n tydperk van twee-en-twintig jaar by Querido sou verskyn. Die soliede manier waarop Querido sy skrywers ondersteun, is bewonderingswaardig. In die publikasiewêreld van vandag is dit byna lewensvreemd.

Vir Nolens – en dus ook vir Querido – kom die eerste formele waardering vanuit die breër leserspubliek met sy tiende digbundel. Hy verwerf met Liefdes verklaringen (1990) in Nederland die Jan Campert-prys en in België die Driejaarlikse Staatsprys. Sewe jaar later volg ‘n oeuvreprys, die Constantijn Huygens-prys (1997). ‘n Verdere tien jaar later verwerf hy die grootste poësieprys in die Nederlandse taalgebied vir sy digbundel Bres (2007): die VSB-Poësieprys.

‘n Eersteklas romantiese digter – dit is Nolens. Rym gebruik hy spaarsamig. Sy gedigte is liries en vry van vorm, sonder om ‘n hegte konstruksie in te boet. In 2007 was hy die digter van die Gedichtendag. In aansluiting daarby verskyn Een fractie van een kus met tien van sy gedigte. Hierdie gebruiklike Gedichtendag bundeltjie was egter te klein om Nolens se liefde vir reekse gedigte en siklusse uit te druk.

Die temas in Nolens se werk is so wyd soos die lewe self: liefde, identiteit, vriendskap, ouerskap, die vraende jeug, eensaamheid, afskeid, alkohol, God, geld en daardie droomvrou of -boek. Al hierdie temas vorm saam die konstruksie van ‘n asketiese skrywerslewe. Hy het nooit die gevoel dat hy êrens tuis is nie. “Ik ben niet van deze tijd”, sê Nolens in die reeds genoemde radio onderhoud.

In sy laaste bundel, Zeg aan de kinderen dat wij niet deugen (2011) vertel Nolens dat hy nie ‘n familieman is nie. In die res van die bundel worstel hy met die verhouding tussen sy geskrewe “ik” en sy skrywende “ik”. Hy maak ‘n eerbetoon aan die muse van alle skrywers wat deur die Behoud de Begeerte geïnspireerd is. As voorbeeld hiervan geld miskien die volgende gedig:

Oogopslag

Toen je me vroeg waarom ik van je hou

Heb ik het antwoord veertig jaar verzwegen.

Veertig jaar ben ik bij jou gebleven

Om geen antwoord op je vraag te geven.

Het staat in kringen om ons heen geweven.

Neergeschreven. Vrienden en vreemden weten

Wat ik veertig jaar niet heb begrepen.

Wat ik veertig jaar probeer te lezen

In een oogopslag en zijn vragende blauw.

 (uit: Zeg aan de kinderen dat we niet deugen. Amsterdam, 2011)

In sy eensaamheid rig Nolens hom ook tot ander skrywersvriende soos Gerrit Kouwenaar, Anton Korteweg en Rutger Kopland en ook tot sommiges soos Joseph Brodsky, wat al oorlede is. Dit is almal liefdesverklarings waarin hierdie liriese, skrywende “ik” sy eie posisie teen ander skrywers afweeg. Aanvanklik het SKRYF miskien vir Nolens teen wil en dank ‘n manier van lewe geword. Hy hou dit ‘n lewe lank vol. “Heel ons leven pennen”.

Luister hier na ‘n besondere radiomoment tussen Leonard Nolens en Ruth Joos op die Belgiese Radio1:

http://www.cobra.be/cm/1.992066?view=popupPlayer

http://www.cobra.be/cm/cobra/boek/1.991959

Leonard Nolens lees sy gedig Vermoeidheid voor op Gedichtendag, 29 Januarie 2007:

http://www.youtube.com/watch?v=sYGXJw0HidM

Vir ‘n volledige oorsig oor Nolens se publikasies, besoek die web van Uitgewery Querido:

http://www.querido.nl/web/Auteurs/Auteur/Leonard-Nolens.htm

(deur Carina van der Walt)

Leonard Nolens schrijft zichzelf. Zo zou Zeg aan de kinderen dat wij niet deugen, zijn nieuwste bundel, samengevat kunnen worden. Zo zou zijn hele omvangrijke oeuvre getypeerd kunnen worden. Want daarin zijn autobiografie en wereldse zaken, persoonlijke worstelingen en de tijdgeest op intrigerende wijze ineengestrengeld.

Meteen in de eerste afdeling legt Nolens zijn kaarten op tafel. In het gedicht ‘De krantencommentaren’, klinkt het vermanend:

‘En wees niet bang voor de gedachtegang/ Van je bloedeigen stilte vanmorgen, (…)/ Het hoogstpersoonlijke wordt brandend actueel.’

Blijf dicht bij jezelf, spreekt de dichter zichzelf toe, en sluit het wereldnieuws in kranten en op de radio zoveel mogelijk buiten: ‘Zet je radio, je laptop, je televisie niet aan,/ Maak van je ogen en oren geen ramptoerist.’

Maar met die oproep tot buitensluiting van de wereld, heeft Nolens haar tegelijk het gedicht in gehaald. Waarmee hij zich ook in de aanhoudende discussie over straatrumoer in de poëzie begeeft. Een onderwerp waarover hij zich al vaker uitliet – bijvoorbeeld in het oudere gedicht ‘Engagement’: ‘Wereldvreemd, zeg jij. Maar vreemd aan welke wereld?’

Hij stapt in ‘De krantencommentaren’ vloeiend van binnen naar buiten en terug, in taal althans. Want met de wil tot buitensluiten van krantenkoppen en journaals, is de verleiding om te weten wat er gaande is niet verdwenen. En na de strenge aansporing om ‘de koffiezwarte drukinkt van andermans ellende’ niet te drinken, wordt de krant toch mar gekocht. En via een toespeling op de actuele politieke staat van België, belandt het gedicht uiteindelijk weer bij persoonlijke plaatsen van herinnering.

Het gedicht hangt subtiel van tegenstellingen en samensmeltingen aan elkaar, Nolens zal niet voor niets een woordspelige toespeling op Hegel hebben gemaakt.

Leonard Nolens

Nolens toont hier wat voor een machtige dichter hij is. Eén die het onbuigzame ijzer van de taal, het onwillige materiaal als een smid net zolang hamert en smeed tot het zijn vorm is geworden, tot de zinnen helder zijn, zingen en vonken doet wegschieten. Tot de bezwerende cadans in de regels zit die in Zeg aan de kinderen dat wij niet deugen opnieuw nadrukkelijk voelbaar is. Zoals in de indrukwekkende cyclus ‘Zeg aan de kinderen dat wij niet deugen’, over (falend) ouderschap, het doorgeven van gewoontes, gedachten, gebruiken van generatie op generatie, over onmacht.

Zeg aan de kinderen dat wij niet deugen.

Zeg aan de dochter die danst in haar slaap

Dat een droom van een wals geen beroep is, zeg

Dat het draaiziek omhaal van een driekwartsmaat

Haar voeten verknoeit. Wij leerden haar lopen

Om traag en bedachtzaam ons leven te leiden.

Behalve een scrupuleus en streng getoonzet onderzoek naar wat ouderen aan de kinderen doorgeven, is het een poëticale cyclus, die aanschopt tegen hedendaagse kunstopvattingen.

Maar het bezwerende effect, dat iets wegheeft van de trans van de dansende derwisjen (Nolens gaf een van zijn eerdere bundels de titel Derwisj), is niet in de hele bundel even sterk. Dat kan ook haast niet bij een zo hoge inzet, en zo Spartaanse vorm. Er zijn momenten waarop die steeds herhaalde gebiedende wijs zijn kracht verliest en monotoon wordt. Iets drammerigs krijgt, zoals in de afdeling ‘Devies’ waarin minder pregnant verwoorde echo´s van eerdere bundel verzen klinken.

Dat neemt niet weg dat in Zeg aan de kinderen…in elke komma is voelbaar wat er voor de dichter op het spel staat. Dat schrijven leven is, en omgekeerd. Op het omslag van Zeg aan de kinderen… staat een beeld van een te grote, naakte rondhoofdige oude man. Het hyperrealistische beeld van Ron Mueck komt terug in de reeks ‘Broer’, opgedragen aan een overleden broer. Het is evengoed een beeld voor de dichter die zich blootgeeft, zich bewust dat die verschijning niet altijd even fraai is. Maar wordt de poëzie te zwaar op de hand, dan brengt een ietwat vettige klankherhaling, of een soms haast kinderlijke woordspeling de boel weer in proportie.

Misschien is Nolens’ poëzie wel het beste bewijs dat een dichter de barricaden niet ophoeft, om toch heel erg een dichter van nu te zijn.

Zeg aan de kinderen dat wij niet deugen

1.

Zeg aan de kinderen dat wij niet deugen.

Zeg dat wij kinderen maken ´s nachts

Om ze ´s ochtends zachtmoedig te kraken, zeg

Aan de zoon als hij dwarsligt aan tafel en zingt

Om met liedjes zijn honger te stillen, zeg

Dat wij de muziek uit zijn mond zullen nemen,

Dat wij hem klein zullen krijgen met melk

En slaag, met zuurverdiend brood en examens,

Zeg dat zijn dorst de manieren moet leren

Van ons, een dwergvolk van vaders en moeders.

Wij hebben geen noten op onze zang.

Leonard Nolens – Zeg aan de kinderen dat wij niet deugen. Querido, 114 blz. isbn 9789 021 439 556

Deze recensie verscheen eerder in Trouw.

Omslag

By die Nederlandse uitgewery Meulenhoff het daar onlangs ‘n besonder belangrike bloemlesing, De tegenstrijdige generatie, onder redakteurskap van Yves T’Sjoen verskyn. Wat dié boek interessant maak, is dat T’Sjoen die versplinterde groeperings wat sedert die 1970s in bykans alle digkunste ter wêreld geld, ignoreer en terugval op die haas uitgediende generasie-groepering; sonder om tematiese en stilistiese verskeidenheid in berekening te bring: “In De tegenstrijdige generatie zijn belangrijke Nederlandstalige dichters bijeengebracht die debuteerden in de jaren zeventig. Deze dichters, geboren tussen 1944 en 1954, zijn inmiddels gevestigde namen. Maar voor oeuvrebouwers en geleidelijk tot wasdom gekomen stemmen in het hedendaagse poëzielandschap, bestaat steeds minder kritische (en volgehouden) aandacht. Met deze bloemlezing krijgen deze dichters de plek die ze toekomt.” 

Yves T

In totaal word 16 uiteenlopende digters in hierdie bloemlesing byeengebring, te wete: Robert Anker, Benno Barnard, Huub Beurskens, Frans Budé, Eva Gerlach, Jacob Groot, Luuk Gruwez, Stefan Hertmans, Hester Knibbe, Frank Koenegracht, Anton Korteweg, Wiel Kusters, Leonard Nolens, Willem Jan Otten, Hans Tentije, Miriam Van hee en Ad Zuiderent. 

Volgens die berig by De Contrabas het Yves T’Sjoen hom soos volg hieroor uitgelaat: “[Er was] de vraag onder welke vlag de expositie moest worden gepresenteerd. Er werd eerst gedacht aan ‘Een bescheiden generatie’, maar dat klonk nogal geringschattend, want de dichters die tussen 1968 en 1984 hun eerste stappen op het poëzieforum zetten, zijn allerminst bescheiden te noemen. Ze zijn dan wel geen ‘omroepers van oproer’, hun dichterschap kan beslist niet als low profile worden omschreven. ‘De tegenstrijdige generatie’ leek beter te passen. (…) De gemeenschappelijke karakteristiek die deze dichters verbindt, is dat ze met zijn allen weigeren een generatie te vormen. Het is mijns inziens het begrip ‘generatie’ zelf dat in deze titel geproblematiseerd wordt.”

En waarskynlik is dit die voorlaaste sin hierbo, “(d)e gemeenschappelijke karakteristiek die deze dichters verbindt, is dat ze met zijn allen weigeren een generatie te vormen”, wat ook die problematiek van ons eie groepie tagtigers onderstreep, aangesien hulle hulself ook nog nooit as “groep” beskou of aangebied het nie, en na alle waarskynlikheid as gevolg daarvan ook nie juis prominent in ons eie literêre geskiedskrywing gereflekteer word nie.

Nietemin, ter wille van volledigheid: Yves T’Sjoen se De tegenstrijdige generatie staan tans natuurlik ook in die spervuur vanweë die name wat volgens se benadering wél kwalifiseer, maar nogtans onbreek; digters soos Gerrit Komrij (gebore 1944, debuteer 1968) en Rob Schouten (gebore 1954,  debuteer 1978) word veral voorgehou as beduidende afwesiges.

Vir ‘n omvattende bespreking en beskouing van die digters wat hierin opgeneem is, kan jy gerus Chrétien Breukers se artikel gaan lees. As leestoegif plaas ek graag Luuk Gruwez se gedig “God skryf ‘n brief“, soos dit deur Hennie van Coller in Afrikaans vertaal is, hieronder.

***

Sedert gister het Marlies Taljard ‘n gedig van haar eie geplaas, terwyl Andries Bezuidenhout ‘n stuk oor Paul Celan en sy ikoniese gedig Todesfuge gelewer het.

Hê pret daarmee.

Mooi bly.

LE

God skryf ‘n brief

Ek het dit nie gedoen nie. Dit was iemand anders.

Ek was toe net besig met die miervreter, kopererts,

en al die visse

in die Atlantiese oseaan.

Dit was tog sekerlik nie ek nie.

Ek was nie daar nie, watter dag!

Pas het ek Saturnus en Uranus se mane klaar,

of sowaar, ek moes tyd en taal versin

en titels vir die meeste van my handewerk.

Ek was pootuit, vind nêrens rus,

want slaap was nog nie geskape nie.

My oeuvre het in omvang toegeneem.

Veral die vrou het vreeslik sorg geverg.

Sy moes nog skouers kry en ‘n kapsel,

verliefdheid, mymeringe, moederskap.

En erogene sones waarvan ek weinig weet.

Ek het geen tyd gehad, watter dag!

Daar’s van my verwag deur hulle wat toe nog nie was

dat daar ‘n oerknal sou wees in die heelal.

En dan die regte volgorde, ja dit veral:

die proefbuisbaba en die tandestokkie,

die boorplatform en ook ekself.

Eintlik wou ek net sê, liewe vriend:

dit was beslis iemand van ‘n ander oorde,

‘n konkurrent met meer talent,

wat iets so salig en sagaardigs

geskep het soos die dood.

© Luuk Gruwez (vertaling: HP van Coller, Bandelose gedigte, 2007: Praag Uitgewers)

Leonard Nolens

In ‘n vorige Nuuswekker het ek reeds oor die eksentrisiteite van Leonard Nolens, een van Vlaandere se mees senior digters, berig. Die afgelope weke was Nolens weer voluit in die nuus vanweë sy pasverskene bundel, Zeg aan de kinderen dat wij niet deugen. En so word hy genooi vir ‘n radio-onderhoud met Radio 1 se Ruth Joos; ‘n katastrofiese onderhoud wat soos volg deur De Papieren Man beskryf word: “Een radiomoment voor in de annalen, dat was de algemene teneur. Talloze lange, haast pijnlijke stiltes vielen er tijdens het twintig minuten durende gesprek over Nolens’ nieuwe dichtbundel.”

In reaksie het Nolens sy stiltes toegeskryf aan die feit dat hy nie oor genoegsame ” sociale intelligentie”  beskik om te praat nie. “Ik ben mijn werk, ik ken slechts dat. En ik heb veertig jaar doorgebracht in een kamer. Nochtans had ik graag een beroep gehad. (…) Ik ben in zekere zin niet van deze tijd.”

Omslag

Ruth Joss het eweneens toegegee dat dit ‘n ongewone onderhoud vir die radio was. Tog het sy beklemtoon dat sy nie bereid was om “beheer” te neem en Nolens tot praat aan te por nie, aangesien dit die “integriteit” van die geleentheid tot nadeel sou gewees het: “Ik gruwel ervan mocht men dit gesprek zien als een rariteitenkabinet. Je zit gewoon samen in een artificiële radioruimte met een van de meest integere kunstenaars van Vlaanderen. Dan moet je die in zijn waarde laten en geen showke opvoeren. Ik geloof dat hij het apprecieerde, want ik kreeg achteraf een warme handdruk.”

Nou ja, toe. (Hoor ek iemand die naam Karel Schoeman fluister?) Hoe dit ook al sy: vir jou leesplesier volg die openingsgedig uit Leonard Nolens se nuutste bundel onder aan die Nuuswekker.

***

Sedert gister is Marthinus Beukes se toespraak wat hy tydens die bekendstelling van Cas Vos se Duskant die donker / Before it darkens gelewer het, geplaas.  Ook het ons van Joan Hambidge ‘n nuwe gedig ontvang wat in haar verskamer opgeneem is, terwyl Edwin Fagel ‘n nuwe bydrae tot Wisselkaarten gelewer het.

Mooi bly.

LE

Spartaans

Sluit de ramen.
Vergrendel de voordeur.
Verbrand de krant.

En blijf. Blijf hier. En loop in huis
Je vluchtgedrag, je reislust voor de voeten.
Dat gindse gedoe ruïneert je spartaanse verveling.

Een tafel, een stoel en een bed meubileren perfect
Je hoofd en je hart en je handen, wat zei je?
Waarheen met die lang overdachte verlangens?

Ze gaan als een trein door de kamer,
Ik weet toch waarover ik spreek,
Ik ben drieënzestig.

Maar geeft men zijn ogen de kost
Door het huis en je blik te blinderen
Met nietsdoen?

Werk elke dag een beetje.
Maar bijt je niet vast in het brood
Als het beest in zijn prooi.

Er is honger genoeg om zijn tijd te verdoen.
Heeft iemand, heeft iets ons gevraagd
Een oogst aan te vatten die vaag is en traag

Als het kiemen, het priemen van zaaizaad?
Misschien.
En dat ritme dicteert onze toekomst.

Het gaat nu proberen om eten te maken
Van mij.
Het huis is potdicht en de tafel gedekt.

© Leonard Nolens (Uit: Zeg aan de kinderen dat wij niet deugen, 2011: Querido)

Paul Snoek

Die kortlys vir die Paul Snoek Poëzieprys, wat al om die derde jaar toegeken word, is pas bekend gemaak. Die ses genomineerde digters is: Charles Ducal, Toegedekt met een liedje (Atlas, 2009), Eva Gerlach, Situaties (De Arbeiderspers, 2007), Peter Holvoet-Hanssen, Navagio (Prometheus 2008), Roland Jooris, De contouren van het verstrijken (Querido 2008 – foto), Bart Meuleman, Omdat ik ziek werd (Querido 2008) en Leonard Nolens, Bres (Querido 2007).

Die paneel beoordeelaars bestaan uit Bart Vanegeren, Yves T’Sjoen, Chrétien Breukers en Friedl’ Lesage. Die prys word op 25 April deur die stadsbestuur van Sint-Niklaas aangekondig en die prys geld beloop 4,000 euro.

Vorige wenners van dié gesogte prys is Joost Zwagerman, Peter Verhelst, Stefan Hertmans, Anneke Brassinga en Nachoem Wijnberg.

Wat vir Nuuswekker ‘n besonderse lekkerkry is hieromtrent, is die feit dat die meerderheid van dié betrokkenes nie onbekend vir jou behoort te wees nie: Charles Ducal vanweë sy Gedichtendag-essay en die ligte irritasie daaromtrent, Peter Holvoet-Hanssen, die pasaangestelde stadsdigter van Antwerp en bydraer tot hierdie webblad, Roland Jooris vanweë Yves T’Sjoen, nog ‘n gereelde medewerker, se bespreking van Jooris nuutste digbundel, Leonard Nolens vanweë my eie ongemak met die man se ego en natuurlik Chrétien Breukers, wat een van De Contrabas se vaste redakteurs is.

Nou ja, toe. Laat daar nie gesê word dat ons jou nie ingelig hou nie. Of hoe? Nietemin, vir jou leesplesier plaas ek vanoggend een van my gunstelingedigte deur Paul Snoek: die vyfde gedeelte van sy reeks Maria Magdalena.

***

Vanoggend is daar twee bydraes tot vandeesmaand se Blogfokus in die Brieweboks, en toevallig is albei vanuit die ander halfrond: Marie-Alice Boshoff vertel van ‘n besonderse kunsprojek by die Poëziecentrum in Gent, terwyl Chris Coolsma vanuit Groningen skryf oor Billy Collins se gedig oor die kunsmuseum in Brooklyn. Ook is daar ‘n nuwe gedig deur Joan Hambidge geplaas.

Lekker lees en geniet die dag wat in jou hand gegee is.

Mooi bly.

LE

Gedichten voor Maria Magdaleen, V

Van je eerste tot je laatste lichaam,
liefste, laat mij al de minnaars zijn.
Eerst de jonge danser, zacht en eenzaam,
die je speeksel zoekt en drinkt als wijn.

Later de gevreesde die zijn mieren
jaagt van hoer naar hoer, tot onze schade.
Soms de sterke met verstilde spieren,
hemelsbreed van blijdschap en genade.

Laatst de vader die het zaad zal dragen,
van je vrucht de vruchteloze pijn,
en aan je lichaam zal vragen:
liefste, laat mij de geliefde zijn.

© Paul Snoek (uit:Gedichten voor Maria Magdalena, 1971: Spermalie Uitgewers)

Paul Bogaert

Gister is die wenners van die Herman de Coninck-pryse deur Friedl’ Lesage en sy paneel beoordelaars bekend gemaak. En helaas, Roel Richelieu van Londersele – ons voorkeurkandidaat – het dit toe nié gemaak in die kategorie vir die beste Vlaamse digbundel in 2009 nie. Dié eer het Paul Bogaert te beurt geval vir sy bundel de Slalom soft. Die prysgeld beloop €6,000. Ander genomineerdes, afgesien van bogenoemde twee digters,  was: Eva Cox, Charles Ducall en Leonard Nolens. Die prys vir die beste debutant het gegaan aan Andy Fierens vir sy bundel Groterige smerige vlinder.

Goeie nuus is egter dat Roel Richelieu van Londersele se gedig “Mats” glo loshande die wenner was onder die vyf geselekteerde gedigte uit die bundels van die vyf genomineerdes vir die Herman de Coninck-prys vir beste digbundel. Hierdie gedig sal op ‘n spesiaal-ontwerpte plakkaat aangebring word wat gratis tydens die Gedichtendag-vierings môre versprei sal word.

Die prysuitdeling sal môreaand tydens die slotseremonie in Antwerpen geskied. Al vyf genomineerde digters sal optree, saam met Joke van Leeuwen, uittredende stadsdigter van Antwerpen, en Peter Holvoet-Hanssen as nuutaangestelde stadsdigter van dié stad.

En natuurlik – Roel se kroonvers volg vanoggend hieronder vir jou leesplesier. (Maar ek is seker dat jy dit reeds ken; jy het immers daarvoor gestem, het jy nie?) Nietemin, lees dan sommer ook die onderhoud wat onlangs met dié besonderse digter gevoer is indien jy dit nog nie onder oë gehad het nie.

***

Dan het die jaarlikse Suidoosterfees ook gister ‘n aanvang geneem. Nuuswekker sou baie graag daaroor wou berig het, maar helaas, aangesien daar geen sweempie van poëse op dié uitgebreide program voorkom nie, was dit ietwat onvanpas. Daarom – indien jy graag wil meedoen aan ‘n erg gekommersialiseerde fees wat meer gefokus is op ‘n “bums on seats”-benadering as die bevordering van die letterkunde, kan jy dit gerus bywoon. Die program kan op hul webtuiste bekyk word. En mag ek dit sê? Dankie tog vir Die Woordfees wat ‘n uiters belangrike korrektief op die kommersialisering van feeste is …

***

Op die webblad is daar vanoggend ‘n hele paar lekkerlees items: briewe van Elna Pritchard en Christine Barkhuizen le Roux in die Brieweboks oor ons blogfokus vir Januarie, plus twee nuwe inskrywings deur Andries Bezuidenhout en Ilse van Staden onder die blogs. Op Klikbord is daar ‘n skakel wat jy gerus na LitNet kan volg om ‘n verslag deur Carina van der Walt oor die onlangse Winternachten-fees in Den Haag te lees.

En onthou – die tyd vir bydraes vir hierdie maand se blogfokus raak min. So, stuur gerus daardie brief oor jou bekoring tot poësie en kwalifiseer vir die koopbewys as prys.

Lekker lees aan alles en bly tog aan die regte kant van die pad vandag.

Mooi bly.

LE

Mats

je zadelt mijn rug en sterk
rijden we een nieuwe ochtend in

meesterlijk, vanuit de hoogte, kies je
het golvend landschap voor je dag

jij, de uitvinder van de kleine glimlach
en van de ernst, als je waakt over onze vissen

in bad warmen we samen het water
en geven het aan kapiteins en matrozen

een lied en het schoonschrift word je,
ik de plek om stem en papieren te bewaren

je bent de tekening en het krijt
meer dan ik uit mij verwachtte

mijn voorraad ben je elke dag
je houdt mij op de wereld

© Roel Richelieu Van Londersele (‘Tot zij de wijn is’, p.50)