Versindaba
~ 'n Weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

Ek en my vriende het die afgelope ruk vreeslik gal gebraak rondom bottels wyn oor die onwilligheid van die meeste van ons medestudente om oor warm onderwerpe te debatteer. Dink byvoorbeeld aan studente se onwilligheid om oor rasseverhoudings in vakke soos Engels, Geskiedenis en Sosiologie te praat. Hierdie onwilligheid gaan dikwels met apatie en onkundigheid gepaard, alhoewel sommige studente ook geïrriteerd is met die wyse waarop hulle gedwing word om op ’n hiper-teoretiese manier oor onderwerpe soos ras, gender en klas te besin. Ek het self ook al op hierdie einste blog beswaar hierteen gemaak. Verder dien ons komplekse onlangse geskiedenis dikwels as ’n buffer vir die openbare bespreking van kontroversiële onderwerpe omdat apartheid ’n stilblykultuur (veral onder Afrikaanssprekendes) gekweek het.

Een van my vriende, Lweendo Hamukoma, deel my irritasie met die dikwels abstrakte hantering van ras as een of ander binêre Derrideaanse hiërargie en daarom het ek die storie wat sy my nou die dag in die trein op pad Kalkbaai toe vertel het aangrypend gevind. Sy was in ’n sosiologieklas op Rhodes waar die studente gevra is om persoonlike verhale oor rasseverhoudings met mekaar te deel. Lweendo vertel toe dat ’n Indiërmeisie gepraat het oor die swart vriendin met wie sy ’n koshuiskamer gedeel het. Die swart vriendin het die Indiërmeisie glo gevra om haar hare te kam, en die Indiërmeisie het vertel hoe sy, borsel in die hand, skielik besef het dat sy nog nooit aan ’n swart persoon se hare gevat het nie. Sy het ook onthou hoe haar ma haar altyd gewaarsku het oor hoe vuil swartmense se hare is, maar sy het haarself reggeruk en haar herinner dat sy lief is vir haar vriendin en versigtig haar hare begin kam. Later het sy die Jik onder die wasbak opgespoor en gehuil terwyl sy haar hande herhaaldelik met die Jik gewas het.

Ek en Lweendo praat toe oor die wydverspreide en diverse probleme wat steeds rondom rasseverhoudings bestaan en dat hierdie probleme aangevuur word omdat ons óf daaroor stilbly (dis mos makliker om te swyg as om jou eie vooroordele en onkundigheid bloot te lê), óf omdat ons dit in terme van dooie denkers se abstraksies probeer uitpluis. Wat ons nodig het, is ’n publieke platform waar studente vry en veilig voel om hul diepste vooroordele (of dit nou oor ras, gender, godsdiens of seksualiteit gaan) met hul medestudente te deel en openlik daaroor te gesels.

Lweendo se storie het my en Gina King (’n meestersgraadstudent in Geskiedenis) aangepor om met ’n weeklange, kampuswye veldtog vorendag te kom wat presies ten doel het om so ’n publieke platform te skep. Die voorgestelde week staan as MOJO-week bekend (’n akroniem vir Maak Oop Jou Oë) en ons beoog om die week aan die begin van volgende jaar te laat plaasvind. (Die onlangse afskaling van JOOL het ’n gunstige gaping geskep vir die implementering van MOJO-week en ons het reeds met verskeie studenteliggame besprekings gevoer en hul ondersteuning ontvang.)

MOJO se logo

Bykans twintig jaar na die eerste demokratiese verkiesing is dit hoog tyd om ons rol as studente in die nuwe Suid-Afrika te herevalueer. Die reënboognasie is toe nié so veelkleurig soos wat ons gehoop het nie en ons sit met ‘n hele reeks probleme wat ons sélf sal moet tekkel. Hierom is dit noodsaaklik om ’n kultuur van kritiese denke, sosiale bewustheid en verdraagsaamheid onder jong Suid-Afrikaners te kweek. Ons ontstellende gebrek aan belangstelling in die huidige politieke en sosiale klimaat noodsaak die mobilisering van studente sodat ons in kontemporêre kwessies kan engage.

Die doel van MOJO-week sal nie wees om studente in een of ander ideologiese rigting te dwing nie en ons het geen spesifieke agenda nie. Die idee is eerder om ’n kritiese bewustheid onder studente te kweek en geleenthede te skep waar ons kan leer om onsself beter te verstaan omdat ons die komplekse reeks emosies, ideale en opinies wat ons hier laat beland het, grondig bevraagteken het. Hopelik kan hierdie week ook dien as ’n katalisator vir die skep van ’n kampuskultuur wat verdraagsaamheid, aanvaarding en die waardering van verskille as ideale voorhou.

Daar is verskeie voorbeelde van onlangse kampusgebeure wat verraai dat Stellenbosch-studente oor die algemeen onverdraagsaam is teenoor diegene wat “afwyk” van die sosiale norm. Dink byvoorbeeld aan die persepsie van interrassige liefdesverhoudings (iets wat ek al aan my eie lyf gevoel het), die kampus se reaksie na Die Matie-studentekoerant se voorblad van twee soenende mans, die taaldebat, die onthutsende vraag oor of daar nog iets soos “Afrikaners” bestaan (’n vraag wat gereeld op musiekverhoë deur jong Afrikaanse musici gevra word), die dwingende gebrek aan omgewingsbewustheid en die verwonge persepsie van vrouestudente en heteronormatiewe manlikheid op kampus.

MOJO beweer nie dat ons hierdie probleme tjoef-tjaf kan oplos nie, maar ons wil die bul by die horings pak en kritiese gesprekvoering inisieer sodat Stellenbosch-studente ’n nuwe kampuskultuur kan skep wat deur oop dialoogvoering gekenmerk word. Die week sal uit vyf daglange onderwerpe bestaan, naamlik identiteit, seks en seksualiteit, ras, die omgewing en gender. Hierdie onderwerpe sal op verskeie manier aangespreek word, insluitende publieke lesings, werkswinkels, filmvertonings en die oprigting van seepkiste op die Rooiplein waar enigiemand sy/haar sê kan sê.

Ja, goed. Van hierdie idees klink dalk so ’n bietjie vergesog en naïef, maar as ons jongelinge nie goed probeer verander nie, wie sal? Ons kan nie meer stilbly en toekyk hoe historiese vooroordele geperpetueer word omdat niemand betekenisvol daaroor gesels nie. Hou asseblief duimvas dat ons die nodige finansiële ondersteuning en infrastruktuur sal bekom om MOJO-week meer as net ’n mooi idee te maak.

RW Wilcocksgebou, Stellenbosch

Nou ja toe. Daar brand my kantoor amper af. Ek werk in die RW Wilcocksgebou in Stellenbosch — nie juis ‘n mooi gebou nie, maar vir sommige mense wat hier lees dalk bekend omdat dit destyds die Departement Afrikaans en Nederlands gehuisves het. Die lesingsale is nog steeds uitgerus met sulke lelike rooi sitplekke van nagebootste leer, maar die Departement Afrikaans en Nederlands is al seker tien, twaalf jaar gelede na die werklik lelike BJ Vorstergebou toe geskuif (Oeps! Ek bedoel die Lettere A-gebou, of so iets — ek praat nog steeds van die BeeJay; ou Vorster verdien die skunnige innuendo en die naam pas boonop by die fakulteit se kwasi-cool pretensies en die wydverspreide voorkoms van paai-politiek…)

Sielkunde het dus ingetrek waar Afrikaans en Nederlands voorheen was, en in daardie gebou (onthou, ou Wilcocks was selfs mos ‘n befaamde sielkundige, en een van die navorsers wat by die Carnegie Commission se verslag oor die armblankevraagstuk betrokke was) het ons lank en gelukkig saam met Geskiedenis en die Internasionale Kantoor gefunksioneer. Tot Vrydag. Die dak en die derde verdieping is totaal verwoes, en ek het nie ‘n idee watter skade daar aan my eie kantoor op die tweede vloer, en aan my boeke en papiere in besonder, aangerig is nie. Ons is nog nie toegelaat om te gaan kyk nie, maar as jy langs die gebou staan kan jy sien my kantoorvensters is baie nat van binne…

Gelukkig het ek my skootrekenaar by my gehad, want anders was ek nou by ‘n sielkundige. Ek wil eerder nie dink aan die verliese wat die historici gely het nie. Ek was ‘n paar dae gelede in Albert Grundlingh se kantoor, en dit was ‘n doolhof van jare se opgegaarde papier, dokumente en boeke. Tragies is deesdae ‘n goedkoop woord, maar nogtans: tragies. En dit het maar ‘n paar minute geneem vir daardie vuur om te vat wat hy wou vat.