Versindaba
~ 'n Kollektiewe weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

in memoriam: Strooi

sonder die veld se geur
van wit lelies in ‘n vuis
of die trae note van gesang en gebed
sonder ‘n graf of ‘n woord van eerbetoon
sterf hy op die vaal handdoek
op ‘n skoongeskropte tafel
eerloos
en ek onthou Lucebert:
alles van waarde is weerloos

sonder ‘n sug en sonder protes
sterf hy stil en donker

terwyl die bloed oor die lip

bly stoot
terwyl die pyn die gapende wond verlaat
en elke pupil al groter rek
om verlossing in te laat
terwyl my kind se hand
die troetelkop bly troos bly troos
en ek onthou Lucebert:
alles van waarde is weerloos

sonder dat hy weet dat ons hom groet
word sy lyfie riemslap onder die naald
lê die swart pels in ‘n boog gestol
half verleë die wit sokkies
van sy pote oor mekaar gevou
die bors se wit ster
gevlek en rou
en ek onthou van Lucebert

so moes ek hom verlaat
sonder ‘n lied of die veld se geur
en ek onthou terwyl ek huil
teësinnig teen die misreën op die ruit
my vingers om die stuur geklem en koud
dat ook hy, ja tog,
soos ‘n mens van waarde was
‘n keelronde warmte kon gee
met kromgeskuur teen jou kuit
weerloos in sy dierlikheid
en onvoorwaardelik elke dag
veertien jaar lank
getrou op ons tuiskoms kon wag

 

(Uit: Lyfsange, Marlise Joubert. Protea Boekhuis, 2001)

twee vroue

 

die vrou sit gestrand in haar vel

arms bene voetjies netjies bymekaar

 

ingesout op vier-en-neëntig jaar

is die hart nog fiks genoeg om lig

te gee aan ’n donker kontinent

 

die dogter praat ’n bospad oop

vertel van katte en ’n reis na engeland

hoe groot haar kleinseuns word

 

die vrou staar weggekeer, glimlag

en vra sag: wie is jy nou weer?

 

op ’n hoogte parkeer die dogter haar kar

en kyk na die dun naelstring van die see

 

die son sak en breek ’n bloedlyn af

spatsels vlam, weerkaats momenteel

verdonker vinnig as sy huiswaarts keer

 

 

(Uit: grondwater, marlise joubert.  Protea Boekhuis, 2019)

 

 

Die glasblaser

Voor ’n hoogoond staan hy, bring

die blaaspyp se mondstuk stadig na sy lippe –

speel met ’n oeroue geduld die eerste note

van ’n melodie sonder klank. In die oond vonk

 

’n sterrestelsel uiteen en kyk hy op, gewaar hy

die heelal van lank gelede: die trae lig

van ’n ander leeftyd wat nou neerslag vind

in ’n hulsel sonder vorm.

 

Hy weet hierdie is tyd se geskenk, die lig

wat smelt om stilte op te vang as iets

breekbaar, dog leeg.

 

Soos ’n gedig, die refrein

sonder geluid

 

of beweging. Tydsaam draai hy

die glastrompet

om en om, blaas, draai. Om en om, tuit –

die wêreld gaan hom verby,

blaas, asof

hy nog daar is.

 

[Uit: Louis Esterhuizen. Die gladde stiltes in glas. Protea Boekhuis, 2020]

 

Heilna du Plooy. “Ná-gepraat” en “Onbeperk ingeperk”. N.P. van Wyk Louw 50.

 

Seesuite

2020

 

Ná-gepraat

Vir/na N.P. van Wyk Louw

 

ons’t weggegaan en ons bewoon
’n windvervulde huis reg langs die see

ons vensters kyk nou elke dag

met wye oë na oop-eindigheid:

 

deurskynend, alles onder hierdie son,

al ons liefdes en letsels ylheid en lig

in saffier en diep toermalyn

in akwamaryn en groen mosagaat

die vlekke en strepe bollende skuim

soos moeite, verdriet wit uitgemeet

teen die swart en blou skaduwee

van elke naggrou stormsee:

 

die see is water en wind en water

en wind en wind

en elke dag voer ons die meeue

weer en weer krummels teen die wind

 

 

Reënboog

 

Ons is nog steeds verwonderd en bykans

oorbluf  dat  oNs Bly op hierdie plek

waar die reËn en stapels wOlke speel in

’n arEna van wind en vog en sOnlig totdat

Raaiselagtige boë kleurvol gloei teen die luG:

 

weer en weer as ons ’n reënboog sien is ons

hartgrondiglik teen onbehaaglikheid verskans.

 

 

Golf

(overgesetsynde ’n wanhopige akademiese gedig oor die see)

 

Ek wil so graag ’n gedig skryf oor die see wat meer is as die blote woorde

wat die see beskryf want die see se oorweldigende aanwesigheid

vereis veel meer as die noukeurigste referensialiteit

en my klein belewenis van hierdie grootsheid

met al die metafore wat ek ken en uitdink

is ontoereikend vir ’n transformasie

’n oopeindige representasie

in adekwate akkoorde

vir die majesteit

van die see.

Die see.

 

 

Onbeperk ingeperk

 

In die angstige tyd – verskraal, verkap, afgeskaal –

is alles kosbaar van tydelikheid.

 

In die louter niks van tyd – onsigbaar, onhoorbaar –

om ons, in die om-vattende afwesigheid

 

is ons, soos ’n slak sonder skulp op die strand,

nogtans deurskynend bewus van ontvanklikheid:

 

daar is soveel lig in die lug rondom ons

en deurentyd is ons in geluid ingesluit:

 

in formasie vlieg honderd flaminke uit oor die see,

asof saamgeweef sweef meer as ’n duisend klein spreeus,

duik, vou en flap soos ’n gespikkelde soepel stuk lap,

en voor die son sak steek spierwit egrette teen die rooi af;

 

die see lispel en sis en borrel klein golfies

glad oor sy lip as die wind nog bly lê; met storm

en volmaan stoot kragtige deinings op uit ver dieptes

en berge van water stort donderend oor, die see is die see.

 

Alles te hoor en te sien gaan dadelik verby;

alles vergaan en ons klou om ’n vonk

te behou van wat vlietend vergly.

 

Die niks wat tyd is, is immers uiteindelik alles;

omdat ons hou en kan vashou is ons

in tyd niks en nogtans uiteindelik alles.

 

© Heilna du Plooy, 2020

 

 

 

ALTER EGO

Die trappe na die solder kan my nou nog verruk.
Waar rakke raaisels uit kindsdae span en die smal,
helder luik aan die ver ent se guillotine soms val
dat vere uit die skemer sak, en die skrik

als ’n oomblik laat skarrel, het ek weer
gestaan: geboë. Ou deure waardeur niemand stap
en verroeste rame wat nie sluit of klap nie
het eenkant gelê, kettings, reistasse wat verweer

in die geheue. Van nêrens het ’n bries gepluk
deur ’n jeugboek. By ’n vuurhoutjie se flenterlig
staar ’n skadu-gesig, vol skynroet, armoedig

na my terug uit ’n óú spieël, halfvergete.
‘Die solder spook,’ het Ma gesê. Ek moes so terugkeer
na onder, ’n half-swarte, vanuit die gewete.

[Uit: Charl-Pierre Naudé. Die nomadiese oomblik. Kaapstad: Tafelberg, 1995]

 

 

[Opname: Poetry International, Rotterdam 2000]

 

Hiermee word ‘n nuwe afdeling op Versindaba bekendgestel, naamlik Stemgrepe. Gepubliseerde digters is welkom om stemgrepe in te stuur om hier geplaas te word. Die gedig moet deur die digter self voorgelees word en die aantal stemgrepe is beperk tot een per gepubliseerde bundel. Die opnames sal apart in ‘n blog verskyn en die skakel sal hier in die Inhoud gelys word. Let wel, dat jou stemgreep nie meer as 2MB mag wees nie. Digters kan hulle gedigte opneem op ‘n selfoon se “stemopnemer” of  met ‘n toestel wat die lêer as ‘n “MP4″/”M4A” kan stoor. Windows se “stemopnemer” (“Voice recoder”) doen dit outomaties. Digters word dan ook vriendelik versoek om die volle bibliografiese besonderhede van die gedig te verskaf, byvoorbeeld “Marlise Joubert. ‘Groei’. Uit: Bladspieël. Kaapstad: Human & Rousseau, 2015.” (Webmeester)

Stuur jou bydraes na Alwyn Roux by erouxap@unisa.ac.za.

Inhoud

Alfabeties volgens voornaam:

A

Alfred Schaffer. ik had de auto langs de weg geparkeerd. Uit: N.P. van Wyk Louw 50.

 

C

Charl-Pierre Naudé. “Alter ego”. Uit: Die nomadiese oomblik. Kaapstad: Tafelberg, 1995.

 

D

E

F

G

Gerard Scharn. “Taal ontmaskerd”. N.P. van Wyk Louw 50.

 

H

Hans du Plessis. “Psalm 121”. Uit: In die skylte van die Jirre. Lapa, 2008.

Heilna du Plooy. “Ná-gepraat” en “Onbeperk ingeperk”. N.P. van Wyk Louw 50.

Helize van Vuuren. “Greeting in Brown”& “She will never come”. N.P van Wyk Louw-vers deur Heilize van Vuuren.

 

I, J

Joan Hambidge. “Ignatia bid vir orde”. Uit: Nomadiese sterre, Onvoltooid. N.P. van Wyk Louw 50.

Joan Hambidge. “N.P. van Wyk Louw (1906 – 1970)”. Uit: Lykdigte, Tafelberg, 2000; herdig: 2020.

 

L

Louis Esterhuizen. “Die glasblaser”. Die gladde stiltes in glas, Protea Boekhuis, 2020.

Louis Esterhuizen. “Tweeluik”. Uit: N.P. van Wyk Louw 50.

Lynthia Julius. “Namakwalanddorp: someraand”. Uit die kroes, Kwela, 2020.

 

M

Marlise Joubert. “Groet”. Uit: Splintervlerk. Protea Boekhuis, 2011.

Marlise Joubert. “Twee vroue”. Uit: grondwater.  Protea Boekhuis, 2019.

Marlise Joubert. “In memoriam: Strooi”. Uit: Lysange. Protea Boekhuis, 20

N

O

P Q

R

René Bohnen. Onvas. Uit: N.P. van Wyk Louw 50.

 

S

T U

V

W

XYZ

 

 

 

 

 

 

 

 

ik had de auto langs de weg geparkeerd

“hoe slaat U en slaat U op my deure”

(“paniese angs”, n.p. van wyk louw)

 

net was ik ingestapt om te vertrekken, eindelijk

na veel gedoe, toen ik vanuit mijn ooghoek

in de achteruitkijkspiegel zag hoe ik kwam aangerend.

of ik kon meerijden, ik moest dezelfde richting op.

in geen velden of wegen herkende ik mij, het late

daglicht schminkte mijn gezicht bloedrood

want het was hartje winter in drieankerbaai.

ik had iets willen zeggen, nu en dan keek ik opzij

en zag mij star het raam uit kijken of verkrampt

achter het stuur, mijn grote witte ogen

op de weg gericht die zich leek uit te strekken

als aanzwellende muziek, de handrem los, de autodeuren

op het kinderslot, die gure snelheid tot ik weer

tot stilstand was gekomen en bleef zitten

waar ik naast mij zat.

 

© Alfred Schaffer, 2020