Philip de Vos. Op die dood van Thomas Linley
Monday, June 28th, 2010
Sien ook:
Dit gebeur op 2 April 1770 by die huis van die digteres Maddalena Morelli wat bekend was onder die skrywersnaam Corilla Olimpica. Vandag is sy vergete, maar Casanova het wel in sy memoirs geskrywe: “Dit word gesê dat as Corilla Olimpica met haar skeel oë na enige man in die geselskap kyk, sal hy sekerlik op haar verlief raak.”
Mozart het alreeds op ouderdom vyf sy eerste musiekstukke geskryf en selfs ’n opera op ouderdom 12.
Thomas Linley daarinteen het sy eerste vertoning op die verhoog as Puck in The Fairy Favour op ouderdom elf gemaak. Op 1768 toe Gainsborough ’n skildery van hom en sy suster Elizabeth. ’n skoonheid en uitstekende sopraan gemaak het, het hy alreeds 6 vioolsonatas geskryf waarvan net een vandag nog bestaan en in Florence het hy, onder die beroemde vioolmeester, Nardini, gestudeer.
Wolfgang Mozart se vriendskap met Thomas Linley het slegs vyf dae geduur en in in hierdie vyf dae het hulle saam musiek gemaak – nie soos seuns nie, maar soos mans, volgens sy vader se beskrywing in een van sy briewe.
Op 7 April het die Mozarts Rome toe vertrek en Thomas het bitter trane geween toe hy van hierdie vroeë afskeid verneem het en op die oggend van hulle vertrek, het hy vir Wolfgang ’n sonnet oorhandig wat hy namens hom die vorige aand deur Corilla Olimpica laat skryf het:
Merkwaardige oomblik, geseënd is die dag:
Ek het jou hoor speel, en het gode aanskou.
Vir my het geluk en die waarheid bly wag.
Toe kom die besef dat ek lief is vir jou.
Die dag was vol blydskap,vol vreugdes en lag.
O, mag ek dié oomblik vir ewig onthou..
Alhoewel die Mozarts van plan was om weereens Florence te besoek, het dit nie gebeur nie en het die twee seuns mekaar nooit weer gesien nie.
Vandag bestaan daar nog net een brief wat Wolfgang op 10 September 1770 aan Thomas geskryf het:
My liewe vriend,
Hier is uiteindelik ’n brief! Ek is wel laat met my antwoord na jou sjarmante brief wat ek in Napels ontvang het, wat ek eers gekry het twee maande nadat jy dit geskryf het … My vader se plan was om na Loreto te reis via Bologna en dan na Milan via Florence. Dan sou ons jou met ’n besoek verras het. Maar daar was ’n ongeluk met die koets. Een van die koetsperde het geval en my vader het sy been só beseer en hierdie ongeluk het ons geforseer om ons reisplanne te verander …
… Hou my in jou vriendskap en glo daarin dat my toegeneentheid vir jou vir ewig sal duur.
Jou liefdevolle vriend
AMADEO WOLFGANG MOZART
Agt jaar na die ontmoeting, op ouderdom 22 verdrink Thomas in die meer by Grimsthorpe Castle en word hy begrawe in die grafkelder van die Hertog van Ancaster in die nabye dorpie Edenham.
En in daardie agt jaar tussen 1770 1n 1778 skryf Mozart onder andere sy vroeë operas, sy Salzburg simfonieë en sy vyf vioolkonserte.
In daardie jare na sy terugkeer uit Italië word Thomas die eerste violis in sy pa (Thomas Linley snr) se orkes en gaan woon hulle later in Londen waar die vader ’n mede-eienaar word van die Drury Lane Teater. En hierdie was ook die tydperk van een van die groot skandale van die laat agtiende eeu met Thomas se suster se wegloophuwelik met die dramaturg Richard Sheridan.
Gainsborough-skildery van Elizabeth en Mary Linley)
In hierdie agt jaar skryf Thomas grootste werke vir koor en orkes. Werke soos sy Lyric Ode on the Fairies, Aerial beings and Witches of Shakespeare. Ook musiek vir The Tempest, drie kantates en sy laaste werk The song of Moses wat ’n jaar voor sy dood geskryf het.
Dan was daar musiek vir The Duenna, ’n opera waaraan hy met sy vader saam gewerk het. Ook 20 vioolkonserte. In ’n teaterbrand, iets wat algemeen was in die agtiende eeu, is negentien van hierdie konserte deur vlamme vernietig en vandag is daar maar ’n enkele vioolkonsert wat oorgebly het.
In Augustus 1778 het Thomas en sy jonger suster Mary Grimsthorpe Castle in Lincolnshire besoek, hy, as violis, en sy as sopraan.
Op 7 Augustus het Thomas en twee jong mansvriende op die meer gaan vaar.
Op die 11de Augustus het die Morning Chronicle in Bath berig “Thomas Linley at the tender age of 22 fell into a lake belonging to his Grace the Duke of Ancaster and was unfortunately drowned: he remained under water full forty minutes, so that every effort made use to restore him to life proved ineffectual.”
Kort daarna is Thomas in die grafkelder van die Hertog van Ancaster in Edenham begrawe
Mary moes na Londen toe reis om die verskriklike nuus aan haar ouers oor te dra. Die skok was so groot dat sy vir weke lank siek was. En die nuus van sy seun se dood was iets waarvan die vader nooit herstel het nie. ’n Paar maande daarna het een van sy leerlinge die volgende geskryf:
Mr. Linley was at the harpsichord during a rehearsal of a play. when Mr. Aicken gave an impressive description of a promising young man, Mr. Linley’s feelings could not be repressed, the tears of mental agony rolled down his cheeks; nor did he weep alone, the cause of his distress was too well known not to obtain the tears of sympathy from many who beheld his flow so fast.”
’n Paar maande daarna is sy agttienjarige seun Samuel wat die hobo bespeel het, aan koors oorlede, maar niks het hom soveel geraak as die dood van sy geliefde, talentvolle seun Thomas nie.
Thomas se dood het ook ander diep aangeraak. Sy suster, Elizabeth, het ’n broer verloor en die volgende reëls neergepen:
ON MY BROTHER’S VIOLIN
Sweet instrument of him for whom I mourn,
Tuneful companion of my Lycid’s hours,
How liest thou now neglected and forlorn.
What skilful hand shall now call forth thy powers?
Ah! none like his can reach those liquid notes,
So soft, so sweet, so eloquently clear,
To live beyond the touch, and gently float
In dying modulations of the ear.
En ’n anonieme persoon het A Monody geskryf – ’n epiese dertien bladsye gedig wat begin met Milton se woorde.
He must not float upon his watery bier
Unwept, and welter in the parching wind
Without the meed of some melodious tear.
Ek haal maar enkele reëls aan uit hierdie gedig van 13 bladsye met sy talle Mitologiese verwysings; na die Muse en eoliese winde, en waternimfe
MONODY
on the Death
of Mr. Linley
Ah me! What means these melancholy strains?
Why thus depressive sounds Apollo’s lyre?
Why from Caliope’s once cheerful brow
Is fled her wonted fire?
Why in that pensive posture does she sit,
Her lute, the source of melody thrown by?
And ev’ry Muse, through sympathetic woe,
Her pleasing talk forego?
Ah why?
…. Say, aged shepherd, say
What dire event has happened since this morn?
… Hast thou not heard? replied the hoary Sage,
Hast thou not heard the tidings Fame has brought
From sea-girt Britain’s shore?
The unsparing Fates cut short his vital thread,
And breathless he now lies on a cold wat’ry bed
In agtiende eeuse Engels word die verdrinking beskrywe toe Thomas met sy vriende op die meer gaan vaar het:
This morn, so Fame reports, the ill-fated youth,
Sported upon the glassy lake which lies
Within the extensive boundaries
of noble Ancaster’s paternal seat,
In a gay boat but ah! how void of truth!
For tho’ she looked so gay, so trim so neat,
Unfaithful to her trust, she yielded soon
to the rough blast of Aelous and e’er noon
Betrayed her treasure to his unseen foe,
In dié gedig is Thomas Linley die jong man wat met sy lier wat die waternimfe met sy spel kombetower.
As the young swain, the cause of our late woe
Skimmed over the lake, in the gay, faithless boat,
A band of beauteous Naiades gathered round
Enraptured by the music of his lyre,
But when they saw his fatal overthrow,
And on the waves his breathless body float,
They ceased their sport, and in their snowy arms
Conveyed him to their marble-paven hall
Beneath the lake; where free from further harms
They gently laid him on a mossy bed,
and with aquatic flowers raised high his languid head.
En na sy verdrinking neem die waternimfe hom na hulle onderwater-ryk en verrys hy in ’n nuwe vorm om steeds die mens met sy musiek te verryk
No less young Linlaeus joy’d to find his fate thus chang’d
Awhile in wonder lost around he gazed;
The fretted crystal roof he viewed amazed,
And o’er each sparkling gem his eyballs ranged.
But when his head he reared,
and saw of lovely nymphs, so fair a herd,
Transported he arose, and snatched his lyre,
which from his grasp no wind nor waves had torn;
Inflamed with all his radiant father’s fire,
And on the wings of fancy, tow’ring borne,
He raised such heavenly sounds as ne’er before …
In 1826 skryf die Engelse tenoor Michael Kelly wat oorpronklik die rol van Don Basilio in Die Huwelik van Figaro gesing het die volgende oor ’n latere ontmoeting met Mozart:
He (Mozart) conversed with me a good time about Thomas Linley, the first Mrs. Sheridan’s brother with whom he was intimate in Florence, and spoke of him with great affection. He said that Linley was a true genius; and he felt that, had he lived he would have been one of the greatesty ornaments of the musical world.
In 1791 het Mozart gesterf en in ’n arm-mansgraf begrawe. Waar, presies, weet niemand meer nie.
In 1909 is die kerker by Edenham, waar Linley begrawe is, oopgemaak en van die oorskot van Thomas Linley, die wonderseun van Bath was daar geen teken nie.
Toe ek in 1990 my novelle TRAZOM oor die Mozart/Linley-vriendskap geskryf het, het ek ’n plaket laat maak vir hierdie byna vergete komponis wat eenkeer saam met Mozart musiek gemaak het en vir vyf dae vriendskap kon ervaar.
