 Zandra Bezuidenhout (née Bauermeister) is op 15 Junie 1945 in die Strand, Wes-Kaap, gebore, waar sy ook haar kinder- en jeugjare deurbring. Sy is ’n leerder aan die Laerskool Hendrik Louw wanneer haar eerste gediggie, “O skone lente!”, in Die Jongspan verskyn. In 1962 matrikuleer sy aan die Hoërskool Hottentots-Holland, waarna sy in 1965 ’n B.A.-graad met Afrikaans-Nederlands en Engels as hoofvakke aan die Universiteit Stellenbosch behaal. In haar finale jaar was sy lid van prof. DJ Opperman se letterkunde-laboratorium. Ná die verwerwing van ’n Hoër Onderwysdiploma aan UNISA in 1978 gee sy etlike jare onderwys, maar word uiteindelik ’n vryskut-taalpraktisyn. Bezuidenhout sit later haar letterkundestudies in Afrikaans-Nederlands aan die US voort en behaal in 1993 die honneursgraad cum laude. Daarna voltooi sy in 1995 die Nederlandse komponent van haar magistergraad aan die Rijksuniversiteit van Leiden. Die studie word aan die US onder leiding van prof. Lina Spies aangevul met ’n skripsie oor die laatwerk van Elisabeth Eybers. In 1995 verwerf sy die MA-graad cum laude. Ter voorbereiding van haar doktorale proefskrif bring sy twee navorsingsperiodes in Nederland deur. Met ’n sosio-literêre studie oor die eietydse poësie van vroue in die Afrikaanse, Vlaamse en Nederlandse taalgebiede verwerf sy in 2006 die DLitt-graad aan die US, met prof. Dorothea van Zyl as promotor. Tydens haar nagraadse studiejare werk sy as tutor en assistent aan die US se departement Afrikaans en Nederlands, en as navorsingsassistent en vertaler aan die fakulteit Opvoedkunde. Sedert sy in 1994 ernstig begin dig het, word haar werk in letterkundige vakjoernale en op poësie-webwerwe gepubliseer. In 2000 debuteer sy met ’n solo-digbundel getiteld dansmusieke (Suider Kollege Uitgewers), waarmee sy in 2001 die Ingrid Jonkerprys verower. ’n Tweede bundel, Aardling, verskyn in 2006 by Protea Boekhuis, gevolg deur Derde gety, in 2021 uitgegee deur Human & Rousseau. Verskeie van haar gedigte word in Groot Verseboek (Tafelberg, 2000, 2008) en ander versamelbundels opgeneem, terwyl Engelse vertalings van haar verse in bykomstige publikasies verskyn. Ondertussen publiseer sy literêre kortverhale, artikels en resensies, en word sy ’n medewerker aan die destydse rubriek “Taalskatkis” in Die Burger. As intravertaler was sy betrokke by die Afrikaanse Bybelvertaling van 2020, waarvoor die boeke Spreuke en Judas aan haar toegewys is. Hoewel sy ook algemene Engelse publikasies in Afrikaans vertaal, is sy merendeels verantwoordelik vir die Afrikaanse vertaling van Nederlandse romans, poësie, niefiksie en kinderliteratuur. Hiervoor is ’n werksverblyf in die Amsterdamse en Antwerpse vertalershuise verskeie kere aan haar toegeken. Sy is ook die samesteller en vertaler van ’n tweetalige bloemlesing getiteld Arsenaal van klank met gedigte van die Nederlandse digter Anna Enquist (Protea Boekhuis, 2006). Sy dra ’n hoofstuk oor hierdie digter by in Verbintenis en venster: die Nederlandstalige letterkunde van aanvang tot hede, Deel 2 (Van Coller et al., 2019. Van Schaik). Bezuidenhout tree plaaslik en in die Lae lande op by kunstefeeste en ander literêre geleenthede, en neem deel aan vertalerslypskole. Sy keur en redigeer poësiemanuskripte vir uitgewers, maar sit ondertussen haar vertaalwerk voort. Sy is getroud met Gert Bezuidenhout en die egpaar het drie volwasse kinders. |
MET LEEDWESE
Ek het nie reg gemaak met jou nie Pa
wou nie dat jy by my in-kyk nie
het weggeskram van alle praat
en aan-raak met `n stywe rug vermy
die wig wat tussen ons sou bly
tot met jou sterwe vroeg in Mei
toe jou gesig so naby was
wou ek verduidelik
in die halflig van `n dodekamer
dat ek bang was
dat jy my drif sou ken.
Ek het gesien hoe jy al-wetend kyk
jou oë tergerig as jy my toevallig teëkom
hoe ek in die gang jou blik ontduik
wanneer `n kêrel aanklop voor die dans
jy het geweet hoe ek al vroegaand liggies sweet
en dat die polsing van die trom en basviool
die glytoon van saksofoon
my oor die rand sou stoot
tot in die nag `n warm hand
die bandjies van my flambojante rok
laat glip oor die sonbruin skulp
van skouers en hals
tot alles kartelend oop was
hoe ek en hy uitasem
die ritme van die nag sou ry –
want jy was self `n sater van `n Pa
die tekens het jy immers
op jou vingerpunte saamgedra
voortaal en spel was vir jou mooi
ja jy het geweet
alles was uitgeknip om te verlei
ek het jou skrams gegroet
die geur van Worth-parfuum
het in die gang bly hang
toe jy so skuinskop
in die voordeur agterbly.
Ek het nie reg gemaak nie Pa
omdat jy naby was
en uit dieselfde seebamboes gesny.
© Zandra Bezuidenhout. Mei 2011
*
REISDRONK
Om kwart-oor-ag
`n fluitjie en `n vlag
`n kruppel kondukteur
wat met die wa se eerste ruk
kaartjies met troebel oë knip.
Firgrove Faure flits die borde
Parow Goodwood Mutual Maitland
`n graftegordel vang die vroeë lig
die krematorium sal aanstons rook
fabrieke met gebreekte ruite
brokkel die dag
dan moer die stad jou sag
as treindeure by Woodstock klap
hyskrane kopspeel aan die hawekant
en `n klipkolos se onderbuik
hom aanvlei teen `n sissende perron.
Klein Babel van die Kaap kry lyf
die stasie ruik na kom en gaan
kruiers spreek in tale
smouse en predikers bedien die woord
aan reisdronk passasiers
wat desondanks die spoor kwytraak
voëlvry aanland op die breë weg
beur teen die wind
verby die twaalfuurknal
`n laan van luste vind
skaduryk vir dié wat ingaan
tussen duiwepare in `n tuin.
© Zandra Bezuidenhout. Jan. 2011
*
MEMENTO
Teen laatlig tel iemand skulpe op
herken in perlemoer
die glans van oesters en alikruk
wat aanspoel uit `n voortyd
vol bloublasies en maalgate en wier.
Hoogwater stoot `n amber vrag
tot in die baai se skoot
verby die spleet
waar anemone soos loperige mane
swel agter glas.
In die omslag van die branding
saai ‘n vuurtoring by Simonstad
sy dobberspoor van lig;
kuslangs hou duin op duin
die nagloed vas.
© Zandra Bezuidenhout. Maart 2010
*
SOMERLIEDJIE
proe ek pruime
proe ek Pêrel
droom ek `n oupa
met `n somerhoed
voel ek die middag
sagsuis deur die blare
hoor ek hoe pit na pit
klik teen die bodem
van `n warm blik
© Zandra Bezuidenhout. Feb. 2010
*
WANNEER JY PRAAT
Wanneer jy praat, hoor ek
iets subtieler as jou woorde;
ek hoor die mikrotone
wat bewe tussen sillabes
en die ritmes wat skuil
in skaduwees
tussen jou sinne.
Intiem soos asem
raak jy my aan
wanneer jy praat.
© Zandra Bezuidenhout. Feb.2010
*
FLIKKERGRAM
Weer probeer ek jou skryf
bultige een met die lang wit bene
voor wie ek my klein moes dink.
Al jare swerf jy oor toendras
waar spikkels klank
mekaar met dowe asems roep.
Kom nou, Pa,
laat die poollig jou oopspieël
voor jou ongepoetse kind
tot ys versplinter om die murg
wat ons albei vermoed.
Staan nader, dat ek jou hartlik kan groet.
*
MIDDELWÊRELD
In die legitieme niemandsland
van tussentyds vertoef
leef liminales sans plot en plan
op soek na nuwe narratiewe
en communitas
tot anderkant inisiasie
die drempelwandelaar
hom grensend aankaart:
kreool op ‘n alternatiewe stasie.
© Zandra Bezuidenhout. Julie 2009
*
BRIEF AAN OOSTENDE
Oostende, Oostende!
O wintergloed van gesteelde son
en sagte branding aan die kus;
verslawende loomheid van meeue
en mense met musse,
wandelende bene in rye
al skaduweënde op die promenade.
O lug, o flikkerende dag!
Oostende, in jou naam klink `n gedig
langs die boë en pilare van gaanderye
tussen skimme van vroue met pelse en brille
naas waardige here met wandelstok en hoed
genietende van vis en die vonkel van wyn
in geselskap van digters, musikante en skilders.
O dag van tintelende sfeer
aan ‘n hemelse hawe –
Oostende, Oostende,
gebaai in perlemoerlig van Vlaandere,
ek sien jou nog terug!
© Zandra Bezuidenhout. Junie 2009
*
INTIEM
By ‘n tentoonstelling van Marlene Dumas
Kyk nou intiem: hoe spoel die skaamte
van die half-oop anemonemond
tot in die oog se loperige skulp hoe braamrooi drup
die drif van teenlig om tinte in en uit te sluit
voorspel van tepelblom loop oor in nagloed
van die wond staan transparant en fnuik
die lyn en dubbellyn van skaduwee
pryk pront in verf en ink wat vloei
en loflik klad om die geslag
kyk hoe week die kind se kyk
toe alles wasig was die speelgoedpop van vlees
wat lip en lyf vermoed kurwe en baie bloed
en dood
maar in Dumas: torso van dink
getransformeer tot lyf en labia.
*
INTIEM
Bij een tentoonstelling van Marlene Dumas
Kijk eens intiem: hoe schaamte spoelt
om deze halfgeopende anemonenmond
tot in de loopse schelp van elk oog braamrood
het drift van tegenlicht zich druppelt om tinten in en uit te sluiten
voorspel van tepelbloem loopt over in de nagloed
van de wond staat transparant en fnuikt
de lijn en dubbellijn van schaduwen
prijkt pront in verf en inkt die vloeien
en zich loffelijk kladdend rondom het geslacht
kijk hoe teer het kijken van een kind
toen alles wazig was de speelgoedpop van vlees
die lip en lijf vermoedt rondingen en veel bloed
en dood
maar in Dumas: torso van denken
getransformeerd tot lijf en labia.
© Zandra Bezuidenhout. Afr. & Nederlandse weergawe. Mei 2009.
*
RÊVERIE: MIDI
Veegsels wind wat blaai
in lokke van `n wilger
voel deur die langgras
vou die middag om uitgestrekte bene
van `n stoel en in die wingerd
skroei die somer tot aan die einder
waar in singtaal van sigeuners
stemme styg en draal
maar ingeskemer agter klip en vaalgroen luike
dryf die droom van kronkelmuurtjies, boorde
en `n pad wat swaai na Nîmes, Uzès of Avignon.
Sipresse klad die dag. Skadu’s staan
soos naalde na die noorde
tot vroegaand seelug oor die heuwels
die dagdroom blus.
`n Bries gaan teen die donker lê.
Die toppe van `n rankplant roer
as op `n klein terras by wyn en brood
ons aan mekaar se sagte lag vergaan
aan bonhomie en swaar aromas
lui soos die landskap lui is
hoe sinnelik verloop `n somer
in die hart van die Midi.
© Zandra Bezuidenhout, Maart 2009
*
Summer Holiday
dit was die jaar van Cliff Richard
seven singles jukebox die Beach Boys
en ons Kaliforniese klone almal seventeen
meisies draairoomysies in wit swembroeke
jongmans pronkvoëls op ‘n melkwit strand
bries van Brylcream en kokosolie
skouers dye twaalfuurblink gesmeer
lippe koraal-oranje langs flikkerwaters
dieper in die deining ons twee
wat skommel op ‘n binneband
met druppels son en water in ons wimpers
ons hare plaksels gladde seegras
bruingebrand en lieflik vir mekaar
tot ná die springgety
as in die aand die wind
ons afkoel in die duinesand
Uit: Versindaba 2006. Marlise Joubert (samesteller), Protea Boekhuis, 2006