Versindaba
~ 'n Kollektiewe weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

 

 

 

 

Namakwalanddorp: someraand

 

Die laat-middag het Boom geword

vir Anthony wat langsaan staan fluit

en ʼn afvallige godsman kom verby

wat in dronkenskap van God se liefde getuig

en wag-hou vir sy meid wat agter die klipbank pis

 

en die rook uit die plakkerskamp rook

verby by die sjoeriesdam sing

mense in vuil overall-broeke

stappend die appelkoosdjêm-skemer in

 

doer om Tolweg

stuck ʼn boer se bakkie met eelthand-werkers agterop

Oom-Oupa-Teerpad se ou taxi

kom staan, vanself, geroes, voor die smokkeljaart

 

Ant-Doesie-met-die-dooie-kleinkind kom

sit op haar aangeboude huis se stoep

vanaand hoor ons weer hoe sy

die Jirre verwyt en vir Ryan roep

 

© Lynthia Julius (wie se debuutbundel, Uit die kroes, pas by Kwela verskyn het), 2020

 

 

 

 

 

Die probleem met Parys

“die Waarheid is ’n ént oud” (uit: “Meifees in Amsterdam”, N.P. van Wyk Louw)

 

Daar is nie meer ’n Parys in vandag se wêreld nie.

Vir Parys om te bestaan benodig jy ’n middelpunt.

En dís teenstrydig met vryheid van spraak.

 

Daar is geen Parys meer nie,

wel ’n parfuum genaamd Paris –

’n snuifie sonder oorsprong wat halfpad ophou.

Soos die onberigte, gewiglose tragedie

van die rondvlieënde insekte;

of ʼn baie vae, ewigdurend glimlaggende geheuesiekte.

 

Daar is ook geen Berlyn nie.

Die vergelyking wat die proporsies vasgestel het,

is afgebreek.

 

Vort na Amerika, waar

dit E = mc² geword het.

Waar die drywende ² ʼn ballon aan ʼn toutjie

in ʼn sirkuskesie se greep is

voor ʼn see van kinders, wat giggel en lag.

En hoe droefgeestig lyk hy nie!

 

Gehoor wat sê al die Kavafisse?

“Vergaan jy op jou eie dorp, het jy orals vergaan.”

 

Meentdorpies, soos ʼn engeleskaar,

lui die nuwe wêreld in.

En almal heet Parys.

Met skemer val die ogies toe; as die wêreld skuins draai,

soos ʼn Barbie of ʼn winkelpop,

en dáár val die hovaardige plastiekogies weer oop

 

as hul staan raak op die kaggelrak.

Daar is vele klein dorpies genaamd Parys.

 

Nuwe bakterieë-Paryse;

die kolle-van-Dalmasiër-Paryse,

wat paarlustig aanteel.

 

Parys

in die mond van ʼn hakkelaar.

ʼn Karsinoom genaamd Parys.

 

Was jy nog nooit in Parys nie,

weet maar: jy wás.

 

Dis soos met Napoleon

se besettings, kom kyk!

Hoe marsjeer ʼn menigte Paryse

volmaak in pas

gelyktydig verby.

 

 

© Charl-Pierre Naudé, 2020

 

 

 

 

“Grense”, met reg as ’n sleutelgedig van die Dertigerbeweging in Afrikaans te beskou, het in 1935 in N.P. van Wyk Louw se debuutbundel, Alleenspraak, verskyn. Die opname van sy voorlesing van die gedig is een van 30 wat verskyn op ’n laserskyf getiteld N.P. van Wyk Louw – gedigte. Geen inligting word op die CD-omslag of die CD verskaf aangaande ’n samesteller of uitgewer daarvan nie. Op die CD verskyn wel die volgende kode: K5F05F1085312. Waarskynlik is die album met voorlesings saamgestel uit klankopnames in die SAUK-argief.

 

Klik hieronder om die voorlesing te hoor.

 

 

 

 

 

 

Narreskip

 

Dalk omdat ek ink het en ʼn vel oop papier

skryf ek op wat gebeur, hou ek as onverkose

skriba boek van dié tog, van wat ek dínk gebeur

aan boord van dié skuit sonder bevare matrose

of kaptein. Boggel gekeer op die spul passasiers

aan ’t slampamper, blog ek van die agterstewe,

gʼn duit begaan oor waarheid óf oor bog, óf oor

die log en donker, bot verdriet van hierdie lewe.

 

© Johan Myburg, 2020

 

Met “Die hart op die fees” (Gestaltes en diere) in gedagte

 

 

 

‘In de trein naar het diepe Kaapstad’ De maiden trip van Vlaams literair ambassadeur Karel Jonckheere in Zuid-Afrika

 

“Toen de ambtenaar Jonckheere op 31 maart 1948 vanuit Antwerpen naar het zuiden trok, met het schip de Mar del Plata van de Compagnie Maritime Belge eerst naar Kongo en later naar Zuid-Afrika, stond de dienstreis in het teken van de verspreiding en bekendmaking van de literatuur uit Vlaanderen. Hijzelf heeft daar uitvoerig over bericht, onder meer in een reisdagboek dat in feuilletons in Het Laatste Nieuws is verschenen, later gebundeld in Kongo zonder buks of boy (1957). Na zeventien dagen varen kwam Jonckheere aan in Matadi aan de Kongorivier. Enkele weken later reisde hij door naar Zuid-Afrika. Sinds 1946 bestond een officiële culturele samenwerking tussen België en Zuid-Afrika. Het was Jonckheere en andere ambtenaren er vooral om te doen ‘het overzeese belang van de Nederlandse moedertaal’ onder de aandacht te brengen.”

“Jonckheere reisde met de trein van Johannesburg naar Kaapstad, waar hij in het station werd opgewacht door J. Greshoff, J.C. Bloem en N.P. van Wyk Louw. Daar, op het perron in de Kaap, had dus de eerste ontmoeting plaats met de Zuid-Afrikaanse Dertiger N.P. van Wyk-Louw, ‘de onomstreden leidersfiguur in de nieuwe Afrikaanse literatuur’. Het zou achteraf beschouwd een betekenisvolle ontmoeting zijn, die nog jaren sporen zou trekken door beider levens.”

Ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van N.P. van Wyk Louws overlijden diepte ik een artikel op dat in de Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren is opgenomen. In jaargang 7 (2007-2008) van Zacht Lawijd. Literair-historisch tijdschrift is de bijdrage ‘“In de trein naar het diepe Kaapstad’. De maiden trip van Vlaams literair ambassadeur Karel Jonckheere in Zuid-Afrika’ gepubliceerd. De tekst handelt over de contacten van de Vlaamse schrijver-ambtenaar Karel Jonckheere (adviseur voor de letteren, ministerie van Nationale Opvoeding en Cultuur) in Zuid-Afrika, in het bijzonder de vriendschapsrelaties met N.P. van Wyk Louw, W.E.G. (Gladstone) Louw en Jan Greshoff. Jonckheere verbleef in de periode mei-augustus 1948 in de Kaap, een markant jaar in de naoorlogse geschiedenis van Zuid-Afrika.

In de uitgave zijn brieven van Louw en foto’s met Jonckheere, Greshoff en Louw opgenomen. Later is de gewijzigde tekst gebundeld in Over grenzen/Oor grense. Een vergelijkende studie van Nederlandse, Vlaamse en Afrikaanse poëzie/’n Vergelykende studie van Nederlandse, Vlaamse en Afrikaanse poësie (Ronel Foster, Yves T’Sjoen & Thomas Vaessens (red.), Acco, Leuven/Den Haag, 2009).

In het Letterenhuis (Antwerpen) wordt de literaire nalatenschap van Karel Jonckheere geconserveerd. Het archief bevat brieven van D.J. Opperman en N.P. van Wyk Louw, alsook waardevolle documenten betreffende het periodiek Standpunte. De tegencorrespondentie wordt bewaard in het J.S. Gerickearchief (Universiteit Stellenbosch). Het merendeel van de overgeleverde brieven in de Universiteitsbibliotheek Stellenbosch betreft de correspondentie tussen Greshoff en de Zuid-Afrikaanse Standpunte-redacteurs. Annemiek Recourt heeft de documenten bestudeerd en verwerkt in haar biografie over Jan Greshoff (Moralist van de ontrouw. Jan Greshoff (1888-1971), Van Oorschot, Amsterdam, 2018).

De tekst is een eerbetoon aan de dichter en academicus N.P. van Wyk Louw, leerstoelbekleder Zuid-Afrikaanse literatuur, geschiedenis en cultuur van de Universiteit van Amsterdam (1948-1958).

 

https://www.dbnl.org/tekst/_zl_001200701_01/_zl_001200701_01_0034.php

 

 

 

Kleiner wonen

Na lectuur van het gedicht “Karoo-dorp: Someraand” van N.P. van Wyk Louw

 

Kruip nooit je huis uit om de wereld te zien. Doe je het toch,

besnuffel hem eerst schichtig als een hond. Vind je hem aardig,

verlies dan toch de hemel hoog daarboven niet uit het oog: hoe die

niet hemelser is dan deze boven je kleine dorp, je kleine kop,

 

je zuigende klei. Ja, overal dreigt op een sukkel van een dag

de val. Straks ligt daar, wreed en onoverwinnelijk, de herinnering.

En zo ligt daar de gevallene: koppig om wat komt, niet meer bereid

te verrijzen, hoe weids het uitzicht zeker ogenblik ook was

 

vanaf een duin waar hij in stralend licht heeft gestaan, kijkend en kijkend:

of uit diepten soms geen schip opdook, tegen verzanden bestand.

O, heb er dan vrede mee dat je steeds kleiner gaat wonen, dat je

krimpt terwijl je staat te staren. En dat je ziel alleen maar dekking

 

zoekt in de spatie tussen je te grote kleren en je verslensend vel,

waar je oudste verzen wonen. Kruip nooit je huis uit,

zelfs niet om te gluren, zelfs niet op bevel. Want iemand toch

moet achterblijven om afscheid te nemen van wie vertrekken zal.

 

© Luuk Gruwez, 2020

 

Van N.P. van Wyk Louw se “Karoo-dorp: Someraand” wat, blykens die subtitel by “Kleiner wonen”, Luuk Gruwez geïnspireer het tot bostaande gedig (soos ook die bydrae van Thomas Deacon wat vroeër in hierdie huldigingsreeks verskyn het), het ons nie ’n selfvoorleesopname nie. Op die klankgreep wat volg, is egter te hoor hoe Louw ’n ander vers van hom lees wat met sy grootwordwêreld te doen het: “Nog een maal wil ek”, die openingsgedig van sy 1954-bundel Nuwe verse.

 

 

Die opname is een van 30 wat verskyn op ’n laserskyf getiteld N.P. van Wyk Louw – gedigte. Geen inligting word op die CD-omslag of die CD verskaf aangaande ’n samesteller of uitgewer daarvan nie. Op die CD verskyn wel die volgende kode: K5F05F1085312. Waarskynlik is die album met voorlesings saamgestel uit klankopnames in die SAUK-argief.

 

 

“Die wind in die baai het gaan lê” is een van talle gedigte uit N.P. van Wyk Louw se laaste digbundel, Tristia (1962), wat in ’n mens se kop bly maal nadat jy dit die eerste keer gelees of voorgedra gehoor het.

 

’n Opname van Louw wat self die gedig lees, het saam met 29 ander voorlesings verskyn op ’n laserskyf getiteld N.P. van Wyk Louw – gedigte. Geen inligting word op die CD-omslag of die CD verskaf aangaande ’n samesteller of uitgewer daarvan nie. Op die CD verskyn wel die volgende kode: K5F05F1085312. Waarskynlik is die album saamgestel uit klankopnames in die SAUK-argief.

 

Klik hieronder om die voorlesing van “Die wind in die baai het gaan lê” te hoor.

 

 

 

Die gedig is getoonset deur Wilhelm Joubert, en deur Johan Engelbrecht vertolk in die 1995-produksie “Groot, groter: N.P. van Wyk Louw”. Klik op die volgende internetskakel om die betrokke lieduitvoering te sien: https://www.youtube.com/watch?v=yFkMbUIQ1ls.

 

 

 

 

Hier kan geluister word na ’n voorlesing deur Van Wyk Louw self van sy wydbekende gedig “Die beiteltjie”. Die opname het saam met selfvoorlesings van 29 ander gedigte van hom verskyn op ’n laserskyf getiteld N.P. van Wyk Louw – gedigte. Geen inligting word op die CD-omslag of die CD verskaf aangaande ’n samesteller of uitgewer daarvan nie. Op die CD verskyn wel die volgende kode: K5F05F1085312. Waarskynlik is die album met voorlesings saamgestel uit klankopnames in die SAUK-argief.

 

Klik hier om die voorlesing te hoor.

 

 

“Die beiteltjie” het in 1954 in Louw se bundel “Nuwe verse” verskyn. ’n Toonsetting daarvan, deur Herman van den Berg en wat opgeneem is sy 2002-album “Proe die aarde”, is op YouTube te beluister by die volgende skakel: https://www.youtube.com/watch?v=sv7BCqxtnvU