Versindaba
~ 'n Kollektiewe weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

 

 

Onvas

 

Die mens se oordeelsdaghorlosie tik-

tak die sekondes af tot middernag

en die pitklein, geelbruin by faal; verstik

aan landbougif, ly blomgebrek. Die dag

 

skuif al nader aan ’n kernflater,

fopnuus saai bont paniek. En die mensdier

stroop alles wat leef, gryp grond, tap water;

die ekosfeer steier in die snelvuur.

 

© René Bohnen, 2020

 

 

 

 

 

Five love-poems from N.P. van Wyk Louw’s Tristia and other poems, preludes and fugues 1950–1957 (Human & Rousseau, 1962/1973)

 

 

Becoming nude

 

Down now the dark-red jacket glides,

first from the left and then the right shoulder,

then over the dark head the grey jersey slides

and in their bra the small breasts come alive

 

then her crossed hands shoot up past armpit bushes

quickly crossed, and in an instant drop

the ribbons and the two white nests

while over their dale the tiny twin peaks quiver

 

as she crosses again the arms a-shiver

takes the shoulder knobs, and above the rose-red

nipples and six white bridges of the ribs

the sun-brown of her elbows trembles

 

linen-pieces hang empty on a chair

and barely sway; shoes fall one by one,

with many stirrups the stockings come away

and before me in the light brief you stand

 

then the whole of you emerge, brown with white,

the rounded muscles of the thighs around the black.

 

***

 

He searches for the ideal woman: the “eternal mistress”,

she “who does not want to marry” and become a “dairy”,

she who “will not see the man as

a breakfast-ticket or insurance policy”:

the boy-girl, the girl-boy,

freed of the biological,

with the more-or-less little breasts

depending on what needs to be accentuated:

jock-strap or bra.

He sits and sniffs, now,

mostly, and writes, and rubs sweat across his bald pate;

and his club fills up at twelve o’clock

with old gentlemen each on his own coming to enquire

– with indirect remarks (never questions!) –

whether one of the members has ever caught

the vague indirect mistress entrapped in truth.

 

***

 

Farewell in Brown

 

Now I want to see you in a kind of mediterranean

clarity, one last time: walking in sneakers or string sandals

over a sun-sealed beach;

or up in a warm street where buses struggle uphill,

stop at hotels, wait for lights.

 

Come, I will offer you the last, the

bright shining respect, that

which shines from inns where there is birthing,

shimmers out also from lonely tasks

which in the shrine (help me, St. Joseph!)

of work are being completed:

 

̵  Allow me the word! Oh You, bless the word:

You, before whom as Path-grader

Gabriel with tiny rainbow-feathers

came to lay in your ear the Other Word

for contemplation later. Allow me the word:

 

earthy words (oh Beloved like earth):

allow her, she who never has had rest, now to rest:

(brown as brown people, brown as umbrian

pain-inducing terra-cotta, brown, yes,

like the baked earth from near Siena –)

 

brown skin from a cheap alley – this too may –

of Amsterdam, and the brownness of the world

near the market of this Old Barcelona

where cantaloupes and watermelons

and young constables stare at each other.

 

(Oh “brown”, which You: Lord and God, blessed

in your brown son of a jew who in Galilee

had to walk a footpath, and sat against the mountain

and talked, and in the ship there

from afar could make a great noise heard.)

 

Lovely, small, woman: in the radiant reverence

which I, walking, attentively, offer you: take:

the white water of Tarragona, the naked

and the white of the mediterranean

almost-not-knowing, wind-skew knowing full-well.

 

***

 

We cannot talk: not you with me:

because in my sour love

your words flounder like drowning flies;

I not with you: where I talk

I know that each word of mine

is awaited behind the doors

of your ear, throttled

by your quiet hatred. Not us, neither

psychologists, nor psychiatrists can break

open the salt crust of the desert.

Only a godhead could succour:

make the desert turn green again

which has deposited its arid, parched

verneukpan-like mud in us;

cause water to break out in the dry pan

and wedge crowbars under

my logical intellectuality.

 

***

 

She will never come. Do not listen.

Do not wait. Expect nothing.

Unlearn to expect. Unlearn waiting.

Unlearn listening. Unlearn.

 

• Translated from the Afrikaans by Helize van Vuuren

 

 

More English versions of Afrikaans poems, as translated by Helize van Vuuren, are available at: https://www.academia.edu/37429762/A_Collection_of_Afrikaans_poems_with_English_translations_HvV

_2019.

 

 

 

 

 

Valsbaai

Die geloof aan die onsterflikheid van die kuns is die voltooide waansin

van die persoonlikheidsverafgoding[.] (N.P. van Wyk Louw)

 

“In die baai het die wind gaan lê,”

haal sy, daar op die balkon voor ons slaapkamer, uit die bloute aan.

“Maar niks en niemand bid teen die vrees vir die vrees

soos in daai gedig wat jy so graag van hier

kom opsê nie.” Sy beduie hoog oor my kop heen

waar ek met haar gieter onder in die tuin staan:

Kaappunt se kant toe, lyk dit, dan om en anderkant toe, tot in Hangklip se buurt.

“’n Yslike inham oseaan wat vonkel,” sê sy dan.

“ʼn Kil, stil geskitter. Reusediadeem halfedelsteen.”

 

Sy kyk my nou vol trane aan;

dan weer op. “Gister het die boeing ’n streep skuimwit verdriet

deur al wat ultra-, al wat akwamaryn wou wees, getrek –

ons laaste kind en dié se gade in die buik.

En nou kom lê die wind behaagsiek in die baai vandag.”

Sy kyk en kyk. “Vir wat? Op wie en wag?

Hier gaan g’n kleinding se wysvinger oop-

gebuig en, handjie en al,” sy maak dit na, “só gestuur

kan word om uit te wys: Die Strand hier voor, daar Gordonsbaai, en Romanpunt

om, of oorkant toe, die verte in: die boggels Swartkopberg by Simonstad nie.

Die ou plekname nie. Of hom of haar vertel word hoe die voëls hier,

hoe die struike wat jy natgooi daar genaamd …”. Eers as sy gesnuit,

die snesie in haar hand gefrommel het, kom die “is nie.”

“Wie gee van anderland af om, wie,

oor juis ’n suikervoël by die voedfles se tuit

aan daardie olienhouttak? Oor sporrie, en lanternheide? Wáár gaan

geskiedenis wat hulle traak die kinders voor die voete lê

soos hier, op die Kaapse Vlakte, in die Boland en gans die Kaap van Storms rond?

Waar ’n land soos dié wat – hoe nou weer? – ’n mens kan haat en liefhê

net soos jy kan gru van jou terwyl jy van jouself durf hou?”

Sy snik, laat met ʼn afweergebaar die woorde opgedam bly in my mond.

“Wáár moet die kleingoed waarop ons hoop, heen as hulle kreef wil vang

in rotspoele, daglank langs die baai, soos die seuns in daai gedig van jou?”

 

Ék keer nou: Dis ’n gedig van Van Wyk Louw

en nie dieselfde een van hom as die ander twee van netnou nie,

en daardie baai van hom die lê …

Sy knip met ʼn gesnuit en -snuif my feiteprotessie kort.

 

Verlate, die tuin waarin ek staan.

“Voertsek jy en jou gedigte,” kom dit kort voor lank.

“Vir wie gaan jy dit nog kan leer, hè?

Vir wie gaan jy dit langer opsê?”

Haar oë soek boontoe: ’n Vliegtuig grom, maar sonder dampstreep trek.

“Verniet die versgedoente. Woordgetower ofte not:

Dis hol. Eggogrotte. Egokluise. Vort,

sê ek! En voertsek hierdie land

wat so sy kinders dryf tot emigreer!

Wat mens jou nageslagte laat ontbeer.

Ék voel hol. My kinders voel my keer op keer wéér uit die buik

geskeur.”

 

©Bernard Odendaal 2020

 

 

 

Klipwerk. ’n Tweede keur     die katstert en die angelier verlede jaar was die kind nog hier die swart rapuis en die besembos hoe ‘t jy my dan nou gelos   *   die geel-perské en die langelyspeer ai hoe ‘t ek gistraand regeer die hout is op en die katel is koud Maandag is die hart weer oud   *   Jafta, Josef en September, wie was by die vat Oktobermaand is nagmaal wie was by die vat watter man moet die trouwyn koop watter man moet die kind laat doop wie was by die vat slaat die prop in, slaat die prop in wie was by die vat Kat se blad   *   moenie krap waar die vlooi byt krap is vrywe, vrywe slyt   *   Verdriet is my voornaam en Trou is my van maar hierdie kind gaan Welgesind en Traak-my-tog-nie hiet   *   my voete loop na Monteku maar ek gaan Woester toe lê lê in die wingerd, kind want ek kom Woester toe   *   skraler as ’n riet o, o skraler as ’n riet die bloubos het die goue pit en ek het die verdriet   *   die sindeling die kom so reier-reier-langbeen aan. Is dit dalk weer Oupa Jonas? Sie-en-ga dit is sy naam.   Oorkant agter die skut-kraal was dit glo weer sulke tyd nee a, jakkals, ou-kalant, los vanjaar se lamsvleis uit   *   ek dra die blou steen in my hand hy vat my hart na anderland   *   die jil-patat is warm, maar ek wéns dit was koud die padda wil nie kwaak nie die padda kry te koud   toemaak onder die velkombers die jinne sal kom kyk só lyk die blou bul láát die kinders kyk   *   kyk die fieteljienies alkant toe trap hy bo in die mied se blom onder in die mied se kom   *   o jou lekker-loop sies, jou losbeen-ram. Oupa Skilpad kom maar weer op gister aan   *   meisie meisie meisiekind die botterboom is glad en glip die turksnaald blom al weer só sy blou slaan in die klip in   *   die soel kind en die rooi granaat rinkhalskraai sy stap kordaat!   die aarde is so uit die smaak dis hartseer en die wit-oog-maak   *   jangroentjie brand die middag hy maak die kafhok groen wêreld wêreld wêreld wyd die kind sy wou dit doen

Steinwerk. Eine zweite Auswahl     die nelke und der fingerhut sie war mir letztes jahr noch gut der ginster und der wegerich warum lässt du mich jetzt im stich   *   rot ist die kirsche, der pfirsisch war gelb gestern abend regiert‘ ich die welt das holz ist alle, das bett ist kalt Montag ist das herz wieder alt   *   Jafta, Josef und September, wer war schon beim fass abendmahl ist im Oktober wer war schon beim fass welcher mann muss den trauwein kaufen welcher mann lässt das kind dann taufen wer war schon beim fass hau den spund rein, hau den spund rein wer war schon beim fass weise Nas   *   kratz nicht wo der floh dich beißt kratzen ist reibung, reibung verschleißt   *   Gram ist mein name und Treue mein stand doch dieses kind wird Wohlgesinnt und Schert-mich-nicht genannt   *   mein fußwerk geht nach Montagu doch ich auf Wuster zu leg dich in den wingert, kind ich komm auf Wuster zu   *   so rank und schlank und schmal o, so rank und schlank und schmal der blaubusch hat den goldenen kern und ich die herzensqual   *   da kommt die alte kutte wieder storch-im-salat hier angerannt. Ist das etwa Opa Jonas? Pfui-und-bah wird er genannt.   Drüben hinterm kraal, angeblich, war es wieder mal so weit ab, schakal, du alter gauner, lass dem jungen lammfleisch zeit   *   ich trag den blaustein in der hand er führt mein herz nach anderland   *   die süßkartoffel ist heiß, doch ich wünschte sie wäre kalt der frosch will nicht quaken dem frosch ist zu kalt   deck dich mit der decke zu das luder kommt zum gucken so sieht der blaue bulle aus lass die kinder gucken   *   schau die firlefänzchen er tritt nach allen seiten oben auf die diemendecke unten in das diemenbecken   *   o du luder-bock pfui, du liederjan. Opa Schildkröt kommt schon wieder gestern an   *   mädel mädel mädelskind der butterbaum glitscht glatt und fein das helmkraut blüht schon wieder so sein blau schlägt ins gestein   *   das dunkle kind der rote granat ringeltäubchen marschiert sie gewagt!   die erde ist so seicht und schal augen-rollen herzensqual   *   der grünling brennt den mittag er macht den schober grün welten welten welten weit sie wollt, sie wollte ihn

 

Vertaal deur Robert Schall

© Robert Schall 2020

 

 

Klipwerk. ’n Eerste keur   dat akkers op die sinkdak val en vye op die ringmuur breek * terpentyn terpentyn onder sy stert onder sy stert kyk hoe sit ou Koos vanmôre hand in die sy op die trippel-perd * keer ‘ie ding keer ‘ie ding o boeties keer ‘ie ding moenie laat hy hierheen kom boeties keer die ding   daar is seep aan die onderkant kyk hy kom kyk hy kom daar is seep aan ‘ie onderkant kyk hy kom, kom, kom   hoor ‘an net die volk lawaai sit in die drif en gly op die draai o o o o mense keer die ding * die middag voel na warm as die voetpad en die klipsweet die sit aan jou voetsool vas * luwerk, luwerk, luwerk gooi hom veer-waai, breek sy vlerk. Skop dan, kolhaas, in jou bloed! Ek vat jou wit kwas vir my hoed * bitter alwee in my bek duiwelsdrek ek wens hy’t nuwejaar gevrek   jy gaan by die mol sit! spit hom, spit! jou helsteen, jou karbonkelpit * my peits se naam is Rooi Sambal hy krul om annerland skrop die hings se lieste vat hom met jou hand * Padda en ou Jan-Fiskaal gaan die bokke veil Padda het manel aan en Jan-Fiskaal dra Sondag keil * op elke bakent sit vanaand ‘n hamerkop die Ou met die duk ding hou die kleingoed dop   vóór die môre-ster wys gaan ‘n kleinding vrek moenie laat die kinders skree daar’s bies aan sy bek * die wind se onderkant is wit want waar hy op die koring sit daar maak hy die hele wêreld wit * die aardryk is vandag puur blou dis bosduifblou en erdeblou en rand-om kleinkat-oog se blou * die haan se kop is af, o! die haan se oog is vaal steek ‘n doring deur die oog Satang kan dit uit-haal * mens, as jy die wysbrouers so eenkant, eenkant lig, dan maak ek rooikeel vir die glas. Die wêreld is maar soos hy is. * hy kou die vuur en die blink in sy bek sy nek is tot by sy stert gerek   hy klou aan die aarde handskoenvas die swart en die wit en die klipsweetgras   sy pens in die nag maak spikkel-wit raai raai wat is dit

Steinwerk. Eine erste Auswahl   dass eicheln auf das blechdach fallen und feigen auf dem ringwall brechen * terpentin terpentin unter den schwanz unter den schwanz schau wie sitzt er heute morgen hoch zu ross, schau es trippelt und tanzt * stoppt das ding stoppt das ding o kinder stoppt das ding lasst ihn bloß nicht hierhin kommen kinder stoppt das ding   seife an der unterseite guckt er kommt guckt er kommt seife an der unterseite guckt er kommt, kommt, kommt   hört nur, hört die meute kreischen sitzt in der trift und schlittert in den schleifen o o o o leute stoppt das ding * der mittag ist wie asche, heiß der fußpfad und der klippschweiß sind in deinen fuß geschweißt * lerche, lerche, lerche triff sie dass die fetzen fliegen. Hase, zuck in deinem blut! Ich steck dein schwänzchen an den hut * bitterwurz in meinem maul teufelsdreck wär er neujahr doch verreckt   du wirst ins nächste loch gesteckt! scharre, scharr ihn ein! du eitersack, du höllenstein * mein riemen heißt der Rote Brand er ringelt sich um anderland schrubb dem hengst die leisten nimm ihn bei der hand * Frosch und Jan-Fiskal versteigern vieh und gut Frosch trägt Sonntag seinen frack und Jan-Fiskal zylinderhut * heut abend setzt auf jeden pfahl ein hammerkopf sich drauf der Bursche mit dem dicken ding passt auf die kleinen auf   bevor der morgenstern sich zeigt geht ein kleines ein biestmilch ist an seinem maul lass die kinder bloß nicht schrein * das unterteil vom wind ist weiß denn wo er auf dem weizen sitzt macht er die ganze gegend weiß * das erdreich ist heut lauter blau so taubenblau und erdeblau und rand-um kätzchen-augen blau * der kopf vom hahn ist ab, o! sein auge ist jetzt graus steck einen dorn ins auge Satan zieht ihn raus * mensch, wenn du die braue so links nach oben ziehst, dann nehm ich mir das glas zur brust. Die welt ist halt so wie sie ist. * er kaut in seinem maul das feuer und den glanz sein nacken streckt sich bis zum schwanz   er haftet an der erde mit eiserner kraft am schwarz und am weiß und am klippschweißgras   weiß-getüpfelt wölbt sich sein bauch in der nacht rat‘, rat‘ was ist denn das

 

© Robert Schall 2020

 

Origin Stellenbosch

Er is de Rust en Vrede geheten plaas.

Er is het zwembad,
van de tuin de navel vol wijn
die de ijskoude oceaan
achter de violette bergen
weerkaatst.

Er is het obligate minimale van cicaden,
en soms een flard serenade
voor duif.

Er is de lijst van de deur
om het Hollandse interieur
met van de moeder de vrouw
de psalmen, de naaidoos, de tafelmanieren.

Er is het oneindige blauw
dat mijn pik en mijn ik heeft gekrompen
en nu purper geworden is in mijn glas.

Er is Van Wyk Louw:
‘Kweek ’n slaaplose agterdog
teen alle stelsels wat die spanning
en tragiek van die heelal wil oplos.’

Er is dat doodmenselijke terugverlangen
naar jou.

 

© Benno Barnard (uit: Het tongbotje, Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2006)

 

 

taal ontmaskert

 

wat denkt de man aan een tafeltje als hij

een glas bier drinkt wanneer hij om

zich heen kijkt en het glas op het viltje zet

 

ziet hij stamgasten en passanten hoort hij

ze praten interpreteert hij hun lichaamstaal

hun gebaren en de kleding die ze dragen

 

wat zegt de man aan het tafeltje als hij

wordt aangesproken heeft hij een antwoord

paraat op moeilijke vragen van een vrouw

 

die komt aangeschoven en heeft nagedacht

over de absurditeit van het leven dat een mens

als los zand door de vingers glijdt

 

heeft de man een optie haar te ontwijken

in een overvol café waar hij zichzelf deze

vraag dagelijks stelt en zit om de krant te lezen?

 

*

 

hij kan haar antwoorden dat er woorden zijn

om deze problemen te benoemen maar hij

trekt ze niet voorgaats en zwijgt in alle talen

 

verborgen achter een masker dat sympathie verraadt

wenkt hij de bediening voor nog een bier en voor

haar een wijn

 

de man aan het tafeltje zal zich voorstellen

als van wyk louw haar naam zal hij omschrijven

in een taal die daarvoor de mooiste woorden kent!

 

© Gerard Scharn 2020

 

Verbeelde antwoord van Galileo Galilei – afgelei uit briewe aan hom deur die oudste van sy twee buite-egtelike dogters Virginia en Livia van die klooster San Matteo in Arcentri

Ek sal die wil self en die denk
                                      weer rein maak en twee vlamme op U altaar
  – Die inkwisiteur in “Die hond van God” (NP van Wyk Louw)

 

My geliefde dogter Virginia
(vergun jou vader gebruik van dié naam
ter ere van my suster, te vroeg ontslaap,
en natuurlik van jou, haar naamgenoot,
voordat jy in San Matteo opgeneem is
om as Maria Celeste die sluier te aanvaar)

Vergewe my my in gebreke bly
om flink op elke brief te reageer.
Ek het aan veel verwagtinge nie voldoen nie
waarvan die grootste seker is: die teleskoop.

Vir jou word ene uit die voet uit saamgestel
met pynlike presisie, ek beloof, sodat jy
met jou eie oë kan sien
en jy kan weet:
jy sal weet
soos die hemele sal jy weet
geen moedswil is hier ter sprake nie.

Jy sal weet
hoe swaar die las van afstand weeg. Waarom
jou vader nie mat kan raak nie van lense slyp:
sodat ander reisigers, ook julle, jy en jong Livia
in julle selle,
’n glimp van die heelal kan kry.

Ek self het nodig
om deur die dons steeds helderder te sien
hoe vaar ons stabiele ster, ons son, se wilde lote,
hoe uitdagend Venus en Jupiter se mane
eeue se skimmel van hul skuur, hoe soveel satelliete
aandag opeis in hul wentelbane. Kykers sal kan insien
gange word nie uitgelê deur ’n astrant verbeelding nie
maar net karteer deur dienaars soos Copernicus –
’n naam waarvan die noem ’n rooi planeet
laat flikker.

Ek vind myself soms verlore, kind,
in al die dinge, soos bose geeste in die lug.
Maar dan weet ek weer: Dis hemelliggame
wat onstuitbaar kom           en vlug.

Ek mag nie voel ek’s deur hulle in die steek gelaat
noudat die toorn opgewek is in heilige kantore
en ek betrek by die vrug van goed en kwaad,
my met woorde moet verweer, simbole,
terwyl in die stram asuur my bondgenote, my getuies
terugkrimp voor die inkwisisies wat hier wag.

Nee, vergewe my!
Bloot die gedagte sondig. Dis laster
van een van die minstes, wat liefs net moes arbei
in sy mak wiskunde en wingerd
verwyder van die vierskaar oor ou Copernicus.

Sondiger as dié
woeker jou deurlugtige sire, speur hy onbehoorlik lomp
die hemel in, staar hy al skerper op die maaksel
van die werklik Deurlugtige wat alle eer verdien
maar in sy skepsel ook die drang geënt het
om van ’n eenvoorploeg en perd,
halsstarrig gemen soos hy, die muilband soos ’n swaard,
oor halfmane stof aan sy skoene heen op te kyk     te wil gaan
waar hoër, kouer paaie lê.

En dan: geboorte
van ’n nuwe vrees. Vir die botsings wanneer paaie kruis.
Sy dogters, in hul eie bane, is opgerig om bruid te wees
by die bestemde Wederkoms. Onverdrote, onverskrokke
stuit niks hul in hul omgee nie, triomfeer hul menslikheid
te midde van boodskappe uit die hospitale, selfs oor lazaretto’s,
dat die kruipende Groot Pes skynbaar vlerke kry.

Dis bloed van sy bloed
wat pols in dié heel-alligheid. Nie die swye van die magtiges
baar, met die vrees saam, donker twyfel nie – eerder die vrae
woordeloos in hom gelaat deur hulle, sy dogtersusters,
eens vrymoedig onder sy dak: Waarom die huisaltaar
van hul kinderdae verraai? Die antwoord uitgestel vir later
terwyl die Bruidegom nog talm en hy hulle kan meevoer
op sy onbegane bane. Waarom die wankel in sy hande
met die fynvat vir die wentelinge? Hemel, die trauma
van ’n kosmos aansteeklik nader bring!

Dankie, geliefde kind,
dat jy my nie knoop, nie afbreek nie. Dankie dat jy verstaan
so ingeboet in sterrestelsels kan ek nie buk nie: ek
’n wingerdstok, onopgelei, teen rank en reik verknot!
In ruil vir leef
in julle warmte sal ek met vreugde aanhou produseer
vir jou en klein Livia – vrugte van hoër gehalte
sodat ook ek met my behoeftes baat kan vind
by wat jy in die klooster se apteek berei:
die pasteie, die konserf – o, die marmelade uit die sitrus! –
die marsepein: versoeking vir my eersgeboortereg!
En dan, uit sobere besorgdheid: die aalwynremedies
met roosekstrak om die bitter te versag; die suur
van rabarber verdoesel, maar veselryk behou
vir die opelyf.

Wees, kind, nie verderaan bekommerd nie oor my:
Ek sal die klere wat jou liewe hand herstel
met eer kan dra, ook na die Vatikaan.
Sou my boek se lot die vuur wees, maak dit nog lig;
sou een teleskoop nog staan – mag hy vlamwerper
word wat, met die blouduiwels weggebrand, sal wys
dié ou tuinier se oë bly elders, gevestig op sy weet
terwyl hy hier genoop is om kop in te trek
omdat hy, glo, aan die wêreld se selfgekluisterdes
knolle vir sonsittersitroene sou verkoop.

 

© Pirow Bekker 2020