Versindaba
~ 'n Kollektiewe weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

[1955]

ek onthou ma staan

met haar vingers in die meel

sy kyk op en staar deur die vensteroog

daar oorkant, sê sy, woon ’n mal vrou

ek onthou ek kyk en kyk en kyk

maar ek sien geen mal vrou nie

daar is niks nie, ma, sê ek toe

ma spoel haar hande af

en sit die slap deeg in die oond

kind, die vrou bly op daai kaal erf

tussen die bosse en lang grasse

jy mag nie soontoe gaan nie, sê ma

ek onthou dat ek bang was

maar ek wou gaan kyk

en ek gaan soek skelm aaneen

tussen lang grasse na die vrou

ek kom af op ’n hopie vuil

goiingsak en verroeste eetgerei

’n tentjie van plastiek en stokkieshout

ek vertel vir ma ek het die mal vrou

se plek gekry, maar die arme mens

is oral nêrens te sien nie

ma staan met haar oë pieringgroot

met haar hande op haar heupe

dis mos nie onse soort mense nie

en jy was stout gewees, sê sy

die vrou is ook nie meer daar nie

ma sny dik snye brood en troos:

hou op met huil, pa sê die polieste

het haar gevang en toegesluit

is sy dood? vra ek haar

ma antwoord nie

sy skep konfyt op dik snye brood

(© mj 2019)

Vir steg in, En enda väldig sal,

tyst och tom, där golvets yta låg

(“Palastet”, Tomas Tranströmer)

Ons stap in. ’n Yslike groot saal,

stil en leeg, waar die vloeroppervlak

uitstrek soos ’n verlate skaatsbaan.

Al die deure is toe. Die lug is grys.

Skilderye teen die mure. Ons sien tonele,

leweloos saamgedring: skilde, weegskale

visse, vegtende gestaltes in ’n

doofstom wêreld aan die anderkant.

’n Beeld is geplaas in die leegte:

eensaam in die middel van die saal ’n perd,

maar eers merk ons hom nie op nie

want ons is oorweldig deur al die leegheid.

Sagter as asemhaling in ’n dop

is geluide en stemme hoorbaar uit die stad

malend in die verlate ruimte,

murmelend en soekend na mag.

Ook iets anders. Iets duisters

verskyn op die drempels van ons vyf

sintuie sonder om daar oor te gaan.

Sand loop in al die stil glase.

Dit het tyd geword om te roer. Ons loop

na die perd. Hy is yslik,

swart soos yster. ’n Beeld van mag self

wat oorgebly het toe die vorste weggegaan het.

Die perd sê: “Ek is die Enigste.

Die leegte wat op my gery het, het ek afgegooi.

Dit is my stal. Ek groei stadig.

En ek eet die stilte hierbinne.”

Hierdie gedig bestaan hoofsaaklik uit aangepaste aanhalings uit verskeie van Tomas Tranströmer se gedigte en een uit ’n gedig van Van Wyk Louw.

Ek het verdiep geraak

in die boek met gedigte.

Op die voorblad

is die gesig van die digter.

Ek het gevoel hoe ek insak,

dieper, tot by die eerste gedig.

In die nag.

Die motor se kopligte

laat huise verskrik opkyk.

Nog dieper: Dit is ’n groot leë saal.

In die middel staan ’n perd.

Sy hoewe stommel

op die mosaïekvloer.

Dieper en dieper.

Die pil los op in die glas water,

vou oop soos ’n valskerm

wat boontoe val, dieper.

Die klavier staan in die lig

wat skeef uit die lamp val

en neurie sag vir homself.

Dit kan nogal

’n Schubert-melodie wees.

Dieper die nag in

waar die sneeu aanhoudend val

soos ’n knaende gewete.

’n Uil vlieg geluidloos

oor die donker stilte

van die woud.

Ek volg die uil,

dieper die verlate landskap in,

tot by die reënkoue see

wat die geankerde skepe

ligweg aan die slaap probeer sus.

Ek dink ek het iemand

by ’n deur sien inloop,

daar was vir ’n oomblik lig

agter die deur

voor dit weer toegemaak is.

Ek dink dit is ek.

Entering Lecompte

Naast een waterzuiveringsinstallatie koop ik een papegaai van een Armeense landmeter

Precies een film of een stripverhaal

De transactie gebeurt zonder woorden, nochtans hou ik van de Armeense taal

De papegaai is verfomfaaid en zegt slechts twee dingen:

‘Ik zou wel elke dag een minderjarige fagottist kunnen vermoorden!’

En: ‘Entering Lecompte. Betreed op eigen risico.’

Ik neem de trein naar Brugge, aangezien ik daar woon

Vier joviale vrachtwagenchauffeurs spreken over sluizen om voetbalhooligans

Gescheiden te houden, ik hou van vrachtwagenchauffeurs en voetbalhooligans

Vandaag hou ik van iedereen, zelfs van mezelf

Ik knipoog naar mijn reflectie in de treinruit, dan kijk ik naar de tuintjes

Mooi, dapper, knullig, zielig, verbijsterend, deprimerend, surrealistisch, om hoorndol van te worden.

Als ik zeg dat niemand mij begrijpt, klink ik dan puberaal?

Het is nochtans zo; niemand begrijpt mij en niemand wenst mij dood

Iedereen negeert mij en iedereen is een gladde gelukkige appel etende makelaar

Ik zeg tegen mijn reflectie: ‘Vlug, zeg iets! Troost mij! Desnoods met een banale zegswijze!’

Maar mijn reflectie kent geen banale zegswijzen.

De verfomfaaide papegaai zegt: ‘Entering Lecompte. Betreed op eigen risico.’

Op het verkeerde moment, de conducteur kijkt me afkeurend aan

Overdag is hij proper, maar ’s nachts verkracht hij analfabetische jongenshoeren

En hypochondrische goudsmeden, hoe zou je zelf zijn?!

Zelf zou ik zo niet zijn; ik zou ’s nachts haiku’s schrijven naast een drankzuchtige zadelmaker.

Nu komen we aan in Brugge, de papegaai maakt zichzelf blind met een vlerk

Ik stap gezwind naar het huis van de oude kruisboogschutter

We zijn verweven en het is ziekelijk

De oude kruisboogschutter maakt een omelet voor mij

De lelijkste omelet van Europa, ik krijg ook wijn (op het etiket staat een arrogante bultrug).

De oude kruisboogschutter ontfermt zich over de papegaai

Hij schaft woorden af, en nu zegt de papegaai enkel: ‘Entering Lecompte.’

Dat is mooi, de oude kruisboogschutter tracht me te penetreren

Maar hij is te oud en zijn huisarts is te laf om hem degelijke erectiepillen voor te schrijven

Ik lik de penis van de oude kruisboogschutter en denk aan Jan van Eyck

Ik ken zijn sterfdatum, dan denk ik aan mijn vader en wens ik hem een zachte dood.

Een badkuip bijvoorbeeld, een banale hartaanval

Een kwartier voordien zat hij nog voor de televisie te lachen met Groucho Marx

Dat hebben we (hadden we) dan toch gemeen: we houden (we hielden) beiden

Van The Marx Brothers

De oude kruisboogschutter zegt: ‘Ik zie je graag, ik geloof dat het een mirakel is.’

© Delphine Lecompte 2019

Voor die kerk van Msida, Malta

Brul verby julle jaagduiwels,

want die lewe is kort

en swenk onverhoeds

soos die draaie om

die baai van Msida.

En wat baat dan

die vrou in haar nis?

’n Armade van weelderige jagte

wieg gelate voor anker.

Die maat is Meditereense,

die bries nog somers en lig.

Maar wat ’n kraaines

is hierdie marina nie.

’n Ware doolhof

van takelwerk, maspale

en benoude kanale.

En watter skipper het

nog tyd vir opkyk en staar

na die vrou omhoog

reeds eeue lank daar in klip?

Omring deur versteende duiwe,

staan sy bo die kerkdeur

met ope arms steeds op wag:

die boegbeeld van ’n skip

lankal hier gestrand.

Geseënd is die armes van Msida.

Geseënd is die reeds geseëndes.

Geloof troef selfs die dood,

want kyk, ’n klipduif kon sowaar

uit haar stralekrans ontsnap:

’n gekoer, ’n gefladder

vér daar bo

op haar swaar-bemiste hand.

© Hennie Nortjé 

 Oktober 2019

’n Ode vir Kodi Lee

“America’s Got Talent,” September 2019

Vir nege maande het jy gespartel

in jou ma se broei-oond.

Toe maak jy jou verskyning

en jy lyk so anders as ander.

Met vae vrae is jou ma na die internis.

Sy verdoemende uitspraak was:

“Die kind is ongeneesbaar: ’n outis.”

Toe weet jou ma: jy is ’n misbaksel.

Dié broodjie het nie gerys nie.

“Waarom, Here, moet ek die hel

en bitter van my eersteling smaak?”

Jou ooglede het jou oë gesluier,

lig het ligweg by jou verbygegaan,

jou tong het woordlomp gestruikel.

“Wat gaan van my word?

Ek het aan alles ’n tekort.

As volslae outis strompel ek

van afgrond tot afgrond.”

Soos Paramenides¹ vra ek die godin

om haar leisels in toom te hou

en my syns- en sinvraag te beantwoord:

“Waarom in hemelsnaam is ek gekies

om in die sonwa na die godepaleis te reis?

Ek vrees die Onsienlike sal my verjaag.

Kan ek nie op aarde ’n ligstraal opvang nie?”

In Kodi se stikdonker het die Onsienlike

Hom oor die dwalende seuntjie ontferm

en aan hom die gawe gegee om note

te hoor en met sy klankryke stem te sing.

Op die dag van die groot kompetisie

het Kodi ma-vas onbeholpe rondgewaggel

maar toe wonderbaarlik ’n melodie gespeel

en soos ’n engel gesing, die skare was

asemsnakkend en trane het gestroom.

’n Tydlose oomblik van verwondering.

Kodi ry in die stralende sonwa;

die skare juig – hy is die algehele wenner.

Hy is: Bridge over troubled waters.²

¹ Parmenides (rondom 500 v.C) was een van die denkers van die vroeë Griekse filosofie. Slegs die eerste deel van sy wysgerige leerdig bestaan nog. Dit begin mitologies: die filosoof klim in ’n wa wat deur ses merries getrek word. Hulle begelei hom na die god van die Reg.

2 Die lirieke van “Bridge over troubled waters” is deur Paul Simon geskryf.

© Cas Vos. Oktober 2019

Ik wil alle zoogdieren doorgronden, behalve de bedeesde zeepzieder

De bedeesde zeepzieder probeert in de zoo een neushoorn te doorgronden

Maar het blijkt onmogelijk, daarna probeert hij het met een wasbeer

Dat is simpel; de wasbeer bestaat voor veertig procent uit melancholie

En voor zestig procent uit baldadigheid, de bedeesde zeepzieder zegt tegen de wasbeer:

‘Ik heb je doorgrond, moeilijk was het niet, nu ga ik naar huis, ik moet voor mijn moeder koken.’

De moeder van de bedeesde zeepzieder woont naast de bedeesde zeepzieder

Ze heeft Parkinson, maar is nog steeds elegant

Ze was een koorddanseres van lage komaf, toen trouwde ze met een barse graaf

En moest ze het circusleven opgeven, de bedeesde zeepzieder werd geboren

En hij was een godsgeschenk, maar de barse graaf zag het anders;

Hij sloeg moeder en zoon met roeispanen en natte sandalen, elke dag van 23u tot middernacht.

De bedeesde zeepzieder schilt aardappelen en denkt aan mijn devotie voor hem

Half wrevelig, half geflatteerd

Hij zegt tegen de laatste nog ongeschilde aardappel: ‘Delphine, wat moet ik met haar aanvangen?!

Moet ik haar verkrachten? Zwartmaken? Strelen? Uit mijn leven bannen? Haar drugs geven?

Haar verkopen aan een Armeense landmeter? Op haar buik kakken? Haar kaalscheren?’

De kameleon van de bedeesde zeepzieder geeuwt atavistisch

En neemt de kleur aan van de roestbruine winterjas die ik hier een maand geleden achterliet

Opzettelijk, om terug te kunnen keren

Maar ik keerde nog niet terug; ik raakte plots overmand door verlegenheid

En het gaat maar niet voorbij, nu gooit de bedeesde zeepzieder de aardappelen in een kasserol

Gevuld met water, kasserol op het fornuis en wachten maar.

Nu even naar mij: ik eet een suikerwafel in een decadente hotelkamer

De voormalige vrachtwagenchauffeur zit verlegen op het bed

Hij is verlegen omdat ik met grote lust naar zijn penis kijk

Ik ben de eerste vrouw die van zijn penis een cultus heeft gemaakt

Ik kniel voor hem en pijp hem lacherig, orale seks heeft toch altijd iets weg van slapstick.

Dan wordt mijn vagina gelikt, zo fijn vind ik dat niet

Ik denk aan mijn gedichten die door kleine vieze mannetjes worden gelezen

De meesten zijn touwslagers, maar ik heb ook een lezer die scheepshersteller is

Ik doe alsof ik klaarkom en eet nog een suikerwafel

Sinds ik de voormalige vrachtwagenchauffeur ken zien mijn nagelriemen er zoveel mooier uit.

Terug naar de bedeesde zeepzieder: hij lepelt puree

In de mond van zijn moeder, hij is ontroerd

De kleine tanden van zijn verschrompelende moeder ontroeren hem

En mijn achtergelaten jas ontroert hem ook een beetje.

© Delphine Lecompte 2019

Loflied voor de tragische alpaca

Op de drempel van het zonnebankcentrum waar vorige week

Twee argeloze bobijnsters werden gewurgd denk ik aan de tragische alpaca

Ze heeft geen tong en kan haar jong bijgevolg niet schoonlikken

Bovendien doet ze alsof ze een herkauwer is, maar niemand trapt erin

Ik voel me verwant met de alpaca, zowel met de vrouwelijke als met de mannelijke alpaca.

Wacht, ik heb me vergist

De alpaca heeft wel een tong, maar ze kan haar tong niet uitsteken

Ik steek mijn tong uit naar twee passerende makelaars

De lange oogt Spaans en eet een appel, de korte praat driftig over teleurstellende pralines

Van de Aldi, ik ken die pralines en zo slecht zijn die niet

De makelaars negeren mij, ik word vaak genegeerd door makelaars en ander gespuis.

Ik drink een fles rode wijn en eet een zak paprikachips

Ik tracht altijd gelijkaardige kleuren te eten en te drinken

Je kan dit een neurose noemen, je kan zoveel

Een ordinaire touwslager vraagt of ik mijn ziel aan hem wil verkopen

Ik antwoord ietwat bitsig (en waarheidsgetrouw): ‘Ik wacht op een knappere duivel.’

Een doordeweekse baggeraar tilt me op en draagt me naar zijn huis

Hij verkracht me tussen posters van arenden en bierreclames

Zijn huisdier is een angstige parkiet, Béla Lugosi genaamd

Hoe pretentieus, en verschrikkelijk onnodig

De penis van de baggeraar lijkt op een uit de hand gelopen zeevruchtenpizza.

Nu neem ik een douche en denk ik opnieuw aan de tragische alpaca

Die haar jong koste wat kost wil schoonlikken, maar de tong werkt niet mee

Na de douchebeurt pijp ik de baggeraar zonder morren

Het is mijn initiatief en niemand heeft er zaken mee

Béla Lugosi kwettert incoherent, de baggeraar zegt: ‘Negeer hem, hij is dement.’

Ik verlaat het huis van de baggeraar en betreed de supermarkt

Ik koop tien kuipjes smeerkaas en twaalf voorverpakte broden

Ik deel het voedsel uit, maar niemand noemt me Jezus

Of zelfs maar iets in die richting

Ondank is ’s werelds loon, zoals ze in de Saffierstraat zeggen.

Zes jaar en vierentwintig dagen geleden was ik voor het laatst gelukkig

Ik zat in een reuzenrad in de buurt van Moskou, en een bloedmooie alchemistische trompettist

Knipoogde naar mij, een beetje later sprong hij naar beneden

Ik keek mijn ogen uit en riep: ‘Waarom heb je dat gedaan??

Ik wilde mijn ziel aan je verkopen! Mijn ziel!!’

Sindsdien is het bergaf gegaan met mij, and that’s God’s honest truth.

© Delphine Lecompte 2019