Zo nu en dan vlechten de geschiedenis van de muziek en van de poëzie zich tijdelijk ineen doordat een componist en een dichter elkaar vinden, of op afstand inspireren. Tot het mooiste dat Robert Schumann schreef, behoren de liederen op teksten van Heinrich Heine, in ‘Dichterliebe’ bijvoorbeeld. Aan de combinatie van het genie van de gebroeders Gershwin danken we onvergankelijke standards. En aan de regen van vonken die oversloeg tussen Benjamin Britten en William Auden danken we onder andere de briljante Cabaret Songs. Op een van mijn meest geliefde cd’s zingt Jill Gomez de Funeral blues – beroemd geworden door de film Four Weddings and a Funeral – maar ook het gitzwarte Johnny en de steeds doller voortrazende Calypso. Het mooiste vind ik echter ‘O tell me the truth about love’. De verbeeldingskracht van Auden is daarin op volle toeren geraakt. De vergelijkingen worden steeds origineler naarmate het lied vordert en heb je eenmaal de muziek gehoord, dan blijft dit lied je bij. Jill Gomez maakt er het theaterlied van dat het is, ze smeekt steeds wanhopiger om een antwoord op haar vraag. (Unicorn-Kanchana Records, DKP(CD)9138.)
Op een dag hadden we een lied nodig bij een bruiloft en dat was aanleiding om een vertaling te proberen. Ik kende dit lied heel goed, omdat ik mijn dochter mocht begeleiden bij haar eindexamen conservatorium. Het was me alleen daarom al dierbaar geworden. Een vertaling zou me nog dichter bij de kern van dat briljante gedicht brengen. Het resultaat valt hierna te lezen. Voor de gelegenheid speelt de zoektocht naar de betekenis van liefde zich af in de stad waar ik werk: Groningen. Pas later ontdekte ik dat Willem Wilmink het lied ook vertaalde. Het zou interessant zijn om beide vertalingen naast elkaar te plaatsen, maar ik wil er geen wedstrijd van maken.
Voor de Afrikaanse lezers eerst een korte toelichting en wat topografische uitleg. Ik heb daarvoor advies ingewonnen bij Afrikaanssprekendes. Een lemma in van Dale is een woord met woordverklaring in het bekendste woordenboek van de Nederlandse taal. Zoek onder ‘ liefde’ en je vindt in van Dale de omschrijving. Auden is leuker om te lezen. Een elzenprop is de vrucht van de els (een boom die veel in moerassen in de Lage Landen voorkomt). Vaak betekent in het Nederlands dikwels. Schrijden is lopen als een koningin. Birkenstocks zijn foeilelijke gezondheidssandalen, die in 2009 waanzinnig in de mode waren in Europa. Gakken is een onomatopee voor het geluid van ganzen. Iedereen die wel eens een hoen (kip) heeft gehoord, zal begrijpen wat tòòòòk betekent. Een sprei is een sierkomber op ‘n bed. Dikwijls wit en gehaakt. Sommige vrouwen dragen een sprei om hun schouders. Reet is ‘n plat woord voor achterwerk. In je blote reet lopen betekent kaal loop. Het Nieuwscafé is een populair café voor de jeugd, in het centrum van Groningen. De Wolthoorn is een van de favoriete cafés van Driek van Wissen, Jean Pierre Rawie en een gemengd publiek van kunstenaars en universiteitsmedewerkers. Noordpolderzijl is een geliefde plek met een café onder de reusachtige dijk van de Waddenzee, bij een klein vissershaventje. Op die plek zijn alle eigenschappen van Groningen bijeengebracht: leegte, zwarte klei, hoge dijk, slijk, waterwerken, een haven met gestrande schepen, het silhouet van de Waddeneilanden, het geschreeuw van meeuwen, alcoholverkoop en stormwind om mee te worstelen.
O vertel me, wat is liefde? (in Groningen)
Vrij naar W.H.Auden: ‘O Tell me the truth about love’
Ze zeggen dat ze vreugde geeft
En dat in alle talen
Ze horen haar in vogelzang,
Vooral van nachtegalen
Haar sterren ziet men overal
uit vrouwenogen stralen
Een bibliotheek is aan haar gewijd
En een lemma in Van Dale
Vind ik haar in een bosje berken,
Of in een elzenprop?
Hoor ik haar in gezang uit de kerken
Of verschuilt ze zich juist in de pop?
Smaakt ze zoet als een lik uit de strooppot
Of bitter als cichorei?
O vertel me, wat is liefde?
Alsjeblieft, vertel het mij.
Ze wordt vaak toegeschreven
Aan morgen- en avondrood
De Grieken hadden een godin
Die aan de zee ontsproot.
Wij hebben er salons voor
En verkiezingen van missen
En kan als ik haar lelijk vind
een make-over dat dan wissen?
Schrijdt ze altijd op hoge hakken
Of juist op Birkenstocks?
Hoor ik haar als de ganzen gakken
Of als tòòòk in het kippenhok?
Loopt ze los in strakke jurkjes
of stijf gehuld in een sprei?
O vertel me, wat is liefde?
Alsjeblieft, vertel het mij.
Ik keek in de bar van het Nieuwscafé
In de Wolthoorn zocht ik haar
Ik dacht haar te zien bij Noordpolderzijl
In de vlucht van een lepelaar
Ik weet niet wat de stadsgids zei
Hij riep het me nog na
Maar ze was niet in de scheepjes
Langs de kades van de A.
Heeft ze haar in lange krullen
Of is ze zo kaal als een neet?
Loopt ze graag in sjieke spullen
Of in haar blote reet?
Is ze een rasfeministe
Uitdagend, zelfstandig en stout?
Kent ze haar Schopenhauer
Of laat haar IQ haar ijskoud?
Als ze komt, zal ze mij overvallen
Terwijl ik mijn tanden net flos?
Hoor ik haar uit een luidspreker schallen
Als ik loop te joggen in ‘t bos?
Ligt ze naast me bij het ontwaken
Zachtjes snurkend, een hand op mijn dij?
O vertel me, wat is liefde?
Alsjeblieft, vertel het mij.
De Engelse tekst is onder andere te vinden op http://www.poemhunter.com/poem/o-tell-me-the-truth-about-love/. De bladmuziek is uitgegeven door Faber Music Ltd. 1980. Mevrouw Gomez zingt op die heerlijke cd trouwens ook liederen van Cole Porter, een componist die in zichzelf de beste tekstdichter vond.