Recensie: Slangen (Dominique de Groen). Het Balaseer, 2022.
Recensent: Francine Maessen
De jonge Belgische dichter Dominique de Groen timmert flink aan de weg: na Shop girl (2017), Sticky drama (2019) en Offerlam (2020) heeft zij onlangs met Slangen al weer haar vierde bundel uitgebracht. De Groen is een zeer geëngageerde dichter die eerder indringend heeft geschreven over bijvoorbeeld kapitalisme en de klimaatcrisis, dus een nieuwe bundel van haar is altijd spannend: waar gaan we het deze keer over hebben?
In tegenstelling tot Shop girl (antikapitalistische kritiek op de fast fashion-industrie) en Sticky drama (het wel en wee van een bacteriekolonie na een apocalyptische klimaatramp) is de thematiek van Slangen echter iets minder makkelijk te duiden. Die schietschijf van deze bundel lijkt de westerse beeldcultuur te zijn met alles wat daar bij komt kijken: reality shows, misogynie, de hegemonie van de Verenigde Staten. Een gigantisch breed thema dus, wat Slangen misschien wel De Groens meest diverse bundel tot nu toe maakt – maar toch niet zo krachtig als Sticky drama.
Zoals gebruikelijk in het werk van De Groen lijkt de hele bundel één narratieve lijn te volgen. Er is een vrouwelijk hoofdpersonage en de setting lijkt afwisselend (en soms overlappend) de Verenigde Staten en een apocalyptisch landschap te zijn.
Meanwhile your screen time is up by 666.666.666% de pixels
bereiken een nieuwe staat van bewustzijn ontstijgen mijn
scherm zweven hemelwaarts en in het roestige firmament
in de lichtvervuiling smog chemtrails, branden ze rafelige gaten (p. 16)
De wezens in deze wereld zijn volledig opgegaan in hun schermen, verzwolgen door een wereld van likes en online consumentisme. Dit maakt de positie van auteur en subject, die soms versmelten, precair: “en ik fucking bloed erop // knijp op mijn lichaam als een lege tube, pers er taal uit // roep haar op” (p. 8). De Groen onderzoekt hoe je je in deze wereld kan handhaven, en dit doet ze bijvoorbeeld door middel van intertekstualiteit met popliedjes. Popcultuur is zowel één van de ultieme uitingsvormen van het bekritiseerde consumentisme als wel een vorm van escapisme, en herinneringen aan een fijne jeugd. Hoe dient men dan vervolgens om te gaan met dit soort onderwerpen, die schadelijk blijken te zijn, maar ondertussen ook helpen om overeind te blijven? De Groen citeert met regelmaat deze liedjes, maar lijkt daar zelf niet altijd helemaal tevreden mee te zijn: “Dode materie rot op de bodem van mijn brein in een moeras van / gebruikte popliedjes, skip skip skip skip, it’s like you’re never / satisfied!” (p.9).
Uiteindelijk lijkt het ultieme thema van Slangen dan het trauma van de millenialgeneratie te zijn: opgroeiend in een verziekte wereld, waardoor men niet beter weet en niet de handvaten heeft om zich te verzetten. De Groen benoemt het, maar weet zelf ook niet wat de oplossing dan zou zijn:
Dit gaat vast ergens heen maar fucked if i know
dit krijgt nog een staartje, dit is niet voorbij, dit blijft niet zonder
gevolgen, dit is geen afgesloten hoofdstuk, stap er niettemin
overheen als over om het even welk lijk (15)
Dit soort kritiek komt scherp over, maar wat de rol van de alomtegenwoordige slang in deze bundel is, blijft wat vaag. In het begin, mede dankzij een van de motto’s, lijkt het een verwijzing te zijn naar Medusa, wat aan de hand van de nieuwe feministische interpretaties van haar mythologie een goed mogelijk onderwerp voor De Groen had kunnen zijn. De slang had dan kunnen staan voor het verzet tegen het patriarchaat. Later lijkt de slang echter ook ‘gewoon’ het kwaad te symboliseren, die zich overal tussendoor wurmt. En dan zijn er ook nog fragmenten waarin de slang een vrouw is, in een van de meerdere delen waarin De Groen het opneemt voor mensen die het slachtoffer zijn van de reality- en beeldcultuur:
Deze slang die naar verluidt was afgekickt werd afgelopen
weekend gespot popping pills terwijl ze uit haar ‘waterfles’
dronk vanwege de skeletons in her closet die haar carrière
zouden ruïneren als ze beschuldigd van onder druk zetten van
werknemers te lui voor Pilates gebruikt deze slang een
combinatie van dieetpillen en overgeven om in de herfst terug
op primetime en de slang was niet echt aan het dansen (…) (p.29)
De Groen wil haar bundel graag ophangen aan dit symbool (de verschillende gedichten worden zelfs gescheiden door kleine tekeningetjes van slangen die telkens een andere pose aannemen), maar door de wisselende rollen van de slang komt dit motief niet helemaal van de grond.
Alhoewel de bundel door dit soort dingen niet perfect is, is het ook zeker geen slecht werk. De Groen heeft een sterk gevoel voor het leggen van de vinger op de zere plek en doet dat in een meeslepend stream-of-consciousnessachtige schrijfstijl die zeer meeslepend is. De verschillende associaties blijven goed gefocust (toch een risico van deze stijl, dus zeer netjes) en ondanks dat ze de nuance opzoekt hoeft De Groen geen concessies te doen aan de statements die ze maakt.
Titel: Slangen
Auteur: Dominique De Groen
Uitgever: Het Balanseer
Publicatiedatum: januari 2022