Versindaba
~ 'n Weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

Desmond Painter se onlangse blog oor die versnelling waarmee die geskiedenis deesdae voortbeweeg, het my baie laat nadink oor die geweldige pas waarteen ons wêreld oornag verander, hom eintlik herontwerp.  Natuurlik was verandering nog altyd deel van die kosmos, maar kosmiese veranderinge en ook evolusie op aarde praat van tydperke wat so lank is dat ek my dit op geen manier kan indink nie. Soos Desmond geïllustreer het, word voorwerpe nutteloos nog voor die verweer dit kon beetkry.

 Maar al kan ek my banksake nou gerieflik in lugversorging afhandel, wonder ek of daar nie ’n dag sal kom wanneer my senuweeimpulse en oordragstowwe bloot te kort gaan skiet nie.  Dat ek nie sal kan byhou met al die veranderinge nie; dat ek op ’n dag gaan voel: dis net te veel, te vinnig.  Dat ek die internet van 2050 (of wat die informasiesnelweg van die toekoms ook al mag wees) net nie sal kan hanteer nie. Dat ek liewer gaan besluit om ou musiekvideo’s uit die tagtiger- en negentigerjare te kyk, in die gees gaan terugkeer na die stadiger wêreld van my skool- en studentedae en sal sug dat die lewe toe darem sóveel beter was.  Soms voel ek asof ek alreeds daar is as my laerskoolkinders my ietwat neerbuigend wys hoe die PVR nou eintlik werk, net sodat ek weer eens vergeet en hulle volgende keer maar weer tot my BBT- (born before technology is wat hierdie bedrewe klein operateurs ons noem) redding moet kom.  Kortom, ek is bang dat my ouerwordende self bloot eendag ’n buitestander gaan wees in ’n wêreld wat waarskynlik heelwat anders gaan lyk as wat Isaac Asimov of Arthur C. Clarke hulle kon voorstel. 

 Alhoewel dit nie hierdie presiese gedagtes is wat die spil vorm vir Krog se gedig “Dommelfei” (Verweerskrif, 2006) nie, vind ek tog in die gedig ’n blik op ’n vrou wat haar buite die bedrywighede van die media en kulturele kern bevind.  Wat my op ’n manier ontstem (en waarom moet ek nog verder uitpluis) is die voorstelling van die ouer vrou as buitestander ten opsigte van ’n wêreld waarin sy geen inspraak / meer het nie”.

 sy lees nie meer boeke

nie – dit het niks vir haar te sê

nie. sy luister nie meer

 

musiek nie – dit maak haar

onrustig en verlangend. sy

kyk nie meer televisie

 

nie – dit getuig van ’n

wêreld waarin sy geen inspraak

meer het nie. geen kinders

 

sal nou uit haar gebaar

word nie en sy weier om ander

s’n groot te maak

 

sy stel nie belang in die

magsbinnekringe van mans

nie, jong mans verveel haar

 

ou mans maak haar treurig

magtige mans revolt haar

’n rooi gemantelde kleinkind

 

met fris beentjies is op pad

na haar. sy het die eise

van geslag en gedrag

 

soos ’n voorskoot uitgetrek

en ry haar lewe

uit soos ’n lied

 

sy staan op as dit lig is

sy gaan slaap as dit donker is

sy leef met die sterre saam

en die maan wat ’n glansende

teenwoordigheid in haar huis is

 

die verwering van haar eierstokke

besweer sy met aandblom-olie, soja-

vlokke en klawer, met tinkture van

swart kohosh, wilde yam en duiwelskos

maak sy die streptokokke in haar skede

 

los. met ginseng maak sy knokke glad

hou wande nat en kook infusies

van blouslangkop en kalmoes om

kankerknoppe uit die bors te tap

met haar oggendpie gooi sy haar

 

dahlias nat. ’n bloukraanvoël stap aan

haar sy wanneer sy wilde malva vir die

salwe sny, of houtkapperskruid wat digby

groei wanneer ’n arend met enkele vlerkslag

haar gesigsveld binnesny. sy sal jou begelei:

jou dye knie, jou afsterwende vel, jou
bo-arms met balsems beny, jou versakende
hart sal sy troos.  jou oë versigtig van die
aarde loshaak, jou ore uitdoof, jou reuk
afskakel, jou tong sag inlê in jou onderkaak

 

as sy jou na die koue draai is jy alleen
– singend in geskroeide murg en been

Louise Viljoen het baie insiggewend oor hierdie gedig geskryf in haar boek oor Krog, Ons ongehoorde soort.  Hierin toon sy aan dat die ouer vrou haar losgemaak het van die gemeenskap en nou in harmonie met die natuur saamleef.  In ’n sin is dit ’n idilliese voorstelling van die moontlikhede vir diegene wat sekere sisteme doelbewus die rug wil toekeer.  Van hierdie keuses kan die individu ook help met die persoonlike groeiproses wat deel van die volwasse lewe is:  Om byvoorbeeld die “eise van geslag” (bedoelende die soms verspotte patriargale eise waaraan vroue hulle steur) af te lê, kan vir vroue van alle ouderdomme net wins inhou.

 Maar hoe gemaak as die nuwe wêreld jou op ’n dag bloot agterlaat; wanneer die  wêreld wat jy daagliks betree min ooreenkomste toon met die wêreld waarin jy gebore is en jy amper ’n Buck Rogers (wie onthou die reeks nog?) in een leeftyd geword het? En as dit boonop teen jou sin geskied, dat jy nog wil deel wees, wil agternadraf en ’n saamrygeleentheid vra?  Maar jy besef dat dit alles bloot nie meer vir jou sin maak nie, dat jy terugverlang na ’n wêreld wat nie meer bestaan nie?  Of was dit dalk die gewaarwording van al die uitgestorwe spesies wat net nie suksesvol kon aanpas by nuwe omgewings nie?