De gemiddelde poëziecriticus lijkt nog het meest op een blinde die een snelweg oversteekt, zonder stok en blindegeleidenhond. Tijdens het oversteken, of net voordat hij te pletter wordt gereden, murmelt hij orakeltaal. Dit noemt hij: analyse. Of: diepgang.
Deze orakeltaal heeft maar één doel: bewijzen dat de criticus, ondanks zijn blindheid, scherp kan zien – scherper bijna dan de dichter.
De droevige resultaten worden in word verwerkt en afgedrukt in literaire bijlagen, gepubliceerd op websites en blogs en bijgezet in literaire bladen. Wijzer word je er niet van, maar het bewijst wel dat de criticus slim is (en blind).
Misschien is het wel tijd voor een andere poëziekritiek. Zonder diepgang. Zonder analyse. Een poëziekritiek die subjectief is. Onredelijk.
Het is een tijd voor een poëziekritiek die óók tot de conclusie komt dat Arjen Duinker een groot dichter is, maar zonder daarvoor orakeltaal te gebruiken.
Chrétien Breukers
Moet wat hierbo bepleit word, en waaroor Charl-Pierre ook in ‘n vorige blogbydrae van hom geskryf het, nie liefs literer-kritiese essayistiek genoem word nie? Vrye bespiegeling is juis ‘n aantreklike kenmerk van die essay, of hoe? So kan dit onderskei word van resensering, wat afgestem is op ‘n analities-kritiese beoordeling van ‘n bepaalde digbundel of gedigtesamestelling? Hierdie twee modusse sou dan kon staan onder die sambreelterm digkunskritiek, waarin evaluering/beoordeling min of meer eksplisiet voorkom as ‘n sentrale oogmerk (hoewel via analise en beskrywing daarby uitgekom word). In die literatuurwetenskap staan teoreties verantwoorde analise en beskrywing in die sentrum, en is die evaluering dikwels meer implisiet teenwoordig. Nouja, ek is kwalik die eerste een wat hierdie soort onderskeide probeer tref – en uiteraard is die grense tussen hulle meestal vaag.
Hallo Chretien, Jy maak interessante opmerkings, wat deels aansluit, maar ook miskien verskil, van punte wat ek maak in my onlangse blog op Versindaba teen wat ek noem dogmatiese (akademiese) kritiek.
Jou punt dat poeziekritiek subjektief moet wees, selfs onredelik, is ek mee eens. “Onredelike” kritiek (soos ek dit sou wou verstaan) sal oortuig as dit met insig vervul is (dus eliptiese, intuitiewe punte maak wat nie altyd in argumentvorm uiteengesit wil word nie maar steeds oortuig). Dareenteen, het die “professionele” kritiek dikwels zero insig, zero oortuigingskrag, ondanks ellelange “argumente”.
Maar: “Onredelike” kritiek moet tog wel beredenering veronderstel? Al is daardie beredenering implisiet, al is dit subjektief?
En verder: subjektiewe kritiek sluit tog nie analise uit nie? Dis wanneer analise aspireer tot die een of ander mitiese vasstaande/objektiewe maatstaf dat dit dogmaties word. Analise kan vars, subjektief, streng, gefokus, elipties sowel as piromanies – alles gelyktydig – wees.
Chrétien, te verwachten van mij: 100% eens! Een kernachtig en prikkelend startschot voor een hele andere opvatting over poëziekritiek. Weg van het humorloze en door mij diep verachte ‘professionalisme’, vrij baan voor wat ik noem ‘het frisse ambacht van het schrijven’.