SINEKDOGEE
i am tired, so very tired
tired of the hate stare
– Wopko Jensma
Suid-Afrika, moenie nou met my foeter nie,
ek bevind myself in ʼn situation
in my kamer vol oorlamse Dorpers en verkeersknope.
Jy’t in elk geval moer toe verdwyn
& sit met ʼn bek vol skande agter baksteen en klei.
Ek’s dr. Roelof Serfontein wat yl,
ek’s Trompie gehok, ek’s die Buiter
ontmasker in die Kasteel se gat.
Wat het régtig met Lazar Bach gebeur?
Ag Suid-Afrika, ek kan jou slegs verbeel,
jou ruik in die rook bo Skukuza of Sharpeville.
Jy seil nie deur die skoorsteen nie, nè?
Jy snuif my murg, vibreer in my harsings.
Is dit jy wat biblioteekboeke in rakke laat smeul?
Is dit jou kwasjiorkorkraaie wat kinderoë uitpik?
Is dit jy wat pes uit slymvliese broei?
Ek voel jou wankel, steier –
jy’s om my, ek dryf in jou domein,
hierdie binnekant is jou vertrek.
Suid-Afrika, ek wil slaap,
maar jy lol met my deur die vliegtuigpatryspoort.
Ek sien jou daar onder sluip. As ek skree, sal jy my hoor?
Ek’s Pierre van Ryneveld, Enola Gay
met ʼn klein seuntjie uit Pelindaba in my pens.
Is dit jou mynskagte wat etter uit die aarde naald?
Is dit jou torings daardie, sonwysers vir verdwaalde tyd?
Hoe kwaadaardig is die suburbs op jou rug?
Raak jy dronk van jou kampongs se madalalyne,
van spilpuntbesproeiing se uitspattige spirale,
die verbete kolk van verneder en wraak?
Hoor hoe huil hulle in Kanada en Australië
as o moedertong, o soetste tong hul verhemeltes rasper.
Ja, jy met jou bladwisselende kleurslagbome,
is dit jy wat die stok langs Piet Retief se rugstring af moker
en hom plant sodat sy bene in die lug marionet?
Suid-Afrika, ek sien jou hoeke, jou kante, jou rante –
die plekke wat jou opmaak laat spaander soos krappe.
Dis net ek, sagte doppie, wat op die strand agterbly.
Suid-Afrika, hier waar ek tuimel kan ek net grense sien.
Is jy ʼn ertjie, ʼn nier, ʼn kriewelende dier,
die drol op die drumpel van Afrika se hol?
Ek is Laika, Loeloeraai, ek’s Yuri Gagarin.
Sal ek jou oopvlek soos ʼn kosmiese chirurg,
of ʼn gangster met ʼn lem?
Wie’t die arak vir Autshumao geskink?
Wie het die prys van paraffien opkatrol?
Sal ons kommuniste of kwerekweres verkwalik,
Robert Mugabe of die Amerikaners?
Waar is jou buttonkoppe en tiksters nou?
Nou’t Doman al jou koringlande kom brand.
Moerland, as jou wet maar net woord was,
hoe lyk jou as of jou is, jou was of jou word
as jy doer is, ʼn buitelyn, van jou binnegoed verwyder?
Suid-Afrika, vanaf die maan kan jy my nie sien of hoor nie
al stuur ek krete in Morsekode –
omdat almal dit kan lees, slaan niemand ag nie.
Ek is Niel Armstrong, Fritz Deelman, Buks de la Rey.
Gmf. Jy weet nie wie Deelman is nie?
G’n wonder. Hy’s uit die toekoms van ʼn ander verlede.
Suid Afrika, my fok, make up your mind!
Kom Susanna van Mombassa, Madagaskar of Macassar?
Ruik jy dit ook – statistiek of boeke wat oorkook,
of die stank van aangebrande hoop?
Geknelde land, is jy iewers op die sfeer?
Is jy die klank wat ʼn ooglid maak as dit toeknip?
Is jy die toonaard van lippe wat oopsmak voor stembande tril,
die strot wat mik voor die derm sluk?
Is jy die geluid van spons voor hande dit wring
om Ruth First van die muur af te was?
Is jy die ritsel van ʼn lykbesorger se kam
deur hare aan die kop op ʼn kis se kussing?
Sal ek uiteindelik kan aankom deur jou te verlaat?
Die wyse vrou van Mahlabatini wil nie sê nie.
Suid-Afrika, luister nou, ál jou stukkende parte,
jou verwikkelde dele van die groter geheel –
ek hang in suspensie bo my bed,
in die vliegtuig, ʼn satelliet,
ek dryf in die maan se slu atmosfeer
& ʼn god het ek nie teëgekom wat jou kan seën nie,
ook nie by God’s Window of Golden Gate nie.
Waar’s Gito Baloi en Lucky Dube?
Word nasies gebore, of borrel hulle tot lewe
uit lou konkoksies van plasma en selle?
Of sterf hulle net, die dood as genesis
wat jy duskant die graf tot lewe roep?
Suid-Afrika, ek is moeg, so vreeslik moeg.
Hoe roep ek jou afvallige lede
met my stem, akrobaat op ʼn string
tussen sterre en komete, selle en atome?
Hoe lyk die weerkaatsing van donker materie?
Kom jy hiérna toe,
na die padstal diékant van die dood?
Of is jou somtotaal maar net
die afwagting voor jy eendag jou opwagting maak?
(Na Allen Ginsberg se “America”)