Onderhoud met Johann Lodewyk Marais

“Oh, my word!”

en die magiese tyd van die gedig

Christa Morrison in gesprek met Johann Lodewyk Marais

***

CM: Johann, dankie dat ek met jou ’n gesprek mag voer oor jou nuutste en negende digbundel, Nomade (2014). Geluk met ’n pragboek wat goed gestalte gee aan die kort tree tussen lewe en dood – en die grootte en grootsheid van Afrika.

Ek het jou drie jaar gelede op Facebook begin raaklees. Jou naam was vir my bekend, het ’n klokkie gelui dat jy ’n “wetenskapdigter” is. Te danke aan sosiale media kon ek meer van jou werk onder oë neem voordat ek die bundels fisies in my hande kon kry. Nadat ek nou al jou bundels noukeurig gelees het, het ek egter besluit jy is ’n “ondersoekende digter”. Jy doen tot ’n groot mate wat ondersoekende joernaliste doen, maar verpak die storie, die feite, die openbaring, in digvorm.

Die indrukwekkende visuele voorblaaie van jou bundels het my dadelik opgeval. Met Nomade het jy dit ’n stap verder geneem met Lynette ten Krooden se tekeninge wat die digbundel soos ’n reisalbum met vere, foto’s en sketse verryk.

Waarom dié besluit?

JLM: Christa, ons eerste gesprekke het inderdaad op Facebook begin, en ek waardeer die geleentheid om met jou oor Nomade te gesels. Baie van die gedigte in sowel In die bloute (2012) as Nomade het op sosiale media verskyn, en jy het meermale waardevolle en meelewende kommentaar gelewer. Ek waardeer ook jou hulp met die afronding van Nomade se manuskrip.

Een van die voorregte wat ek tot dusver gehad het, was om visuele kunstenaars persoonlik te leer ken. In my matriekjaar het Terence McCaw (1913–1978) op Harrismith uitgestal, en ek het ’n bespreking vir die Harrismith Chronicle geskryf. Dit was my eerste kennismaking met ’n voorste kunstenaar asook my eerste gepubliseerde artikel. Later het ek heelparty kunstenaars ontmoet, en van hulle het tot my publikasies bygedra. John Clarke, Annette Pretorius, Iaan Bekker (wat die Suid-Afrikaanse landswapen ontwerp het), Daniël du Plessis, Jo Roos en Lynette ten Krooden het kunswerke gemaak wat op die omslae van my boeke en/of op plakkate gebruik is om belangrike gebeurtenisse bekend te stel. In 2013 het Jaco Sieberhagen na aanleiding van enkele van my gedigte vier beeldhouwerke vir die Innibos Nasionale Kunstefees in Nelspruit gemaak.

Aangesien Lynette self baie reis en die Arabiese Skiereiland en fasette van lewe langs die Ooskus van Afrika goed ken, was sy die ideale persoon om saam met my te werk aan Nomade waarin verskillende ervarings van Afrika ter sprake kom. Sy het altesaam 45 tekeninge gemaak wat in die bundel opgeneem is en ’n waardevolle visuele dimensie toevoeg. Ek dink daaraan as visuele kanttekeninge en is baie ingenome met die eindproduk.

Met die motto van die Poolse joernalis en reisskrywer Ryszard Kapuściński voor in jou bundel verklaar jy jou sigbare belangstelling en liefde vir reis, filosofie en geskiedenis. Die deeglike oorweging, observasie en optekening van lewe oor tyd is essensieel menslik, maar dis ’n blote weergawe van die werklikheid. Hoe bring jy dit by digkuns en jou aandeel daarin uit?

Filosofie was een van my hoofvakke by die Universiteit van Pretoria, en verlede jaar hert ek ’n D.Phil.-graad in Geskiedenis oor internasionale reisliteratuur oor Kenia sedert onafhanklikheid in 1963 verwerf. Formele studie het my met verskillende kennisvelde laat kennis maak en my perspektief op die Westerse metafisika en die geskiedenis van Afrika verdiep. Hierdie blootstelling het my verryk en vind neerslag in my skeppende werk. Ek het al baie vertel hoe groot die invloed van die Duitse filosoof Martin Heidegger (1889–1976) op my is; asook die kontinentale filosofie van die afgelope eeu of twee. Die spore daarvan kan in my gedigte gesien word. Mettertyd het die behoefte ontstaan om meer oor die geskiedenis van Afrika te wete te kom en formele studie in hierdie verband te doen. Ek was meer as tien jaar lank met die geskiedenis van Afrika en in die besonder Mosambiek en Kenia besig. Dit is onvermydelik dat gebeure en figure in Afrika ’n rol in my werk sal speel. Dit was al in Diorama (2010) merkbaar. Geskiedenis het my gehelp om ’n sterker historiese bewussyn te ontwikkel en onderwerpe voorsien om oor te kan skryf.

Ek wil graag iets sê oor hoe ek die rol van die geskiedenis in my werk sien. Die geskiedkundige Arthur Marwick lê in The new nature of history: Knowledge, evidence, language (2001) klem op die wyse waarop romanskrywers, digters en dramaturge taal op ’n ander manier as geskiedkundiges gebruik. Van skeppende skrywers word verwag om die dubbelsinnighede en resonansies van taal te ontgin en om selfs die ingewings van die onbewuste, wat nie altyd logies in woorde uitgedruk kan word nie, te verwoord. Geskiedkundiges, daarenteen, moet hulle bevindings so helder en duidelik moontlik aan die leser oordra.

Vandag word aanvaar dat geskiedskrywing in ’n verskeidenheid literêre vorme tot uitdrukking kom. Die groot verskeidenheid onderwerpe waaroor geskiedkundiges skryf, is een van die redes vir hierdie magdom vorme. Wat geskiedkundiges en skeppende skrywers veral met mekaar gemeen het, is die rol wat beskrywing en vertelling in hulle werke speel.

Dit is vir my ’n uitdaging om op die koppelvlak (of “interface”) tussen literatuur en ander kennisvelde (dit sluit die natuurwetenskappe, die filosofie en die geskiedenis in) gedigte te skryf.

Met die titel en Deel I van die bundel het ek myself reggemaak vir ’n reis, rondtrekkend, kruis en dwars, in jou gedagtes, my gedagtes en oor Afrika. Digkuns kan mos gelukkig raak waar hande nie kan nie; dit kan jou neem waar voete nie kan nie. Met hart en verstand het ek jou woorde stap vir stap gevolg die verlede in, saam na jou begin – ons begin – in Suid-Afrika en verder deur Afrika. Dis nie stof wat van jou voete geskud kan word nie, en jy verwoord dit in treffende beelde waarby ek groot aanklank vind, maar waarom die droewige stemming/toon in “Sonnewende” en die woorde “Ons is kinders van dié wye en droewe land” in hierdie gedig?

“Sonnewende” is oorspronklik as ’n opdraggedig by geleentheid van die digter en dramaturg Adam Small se tagtigste verjaardag geskryf. Ek het die gedig die eerste keer tydens Versindaba 2011 op Stellenbosch voorgelees. Dit is saam met ander geleentheidsgedigte in die bundel Vir Adam (2011) opgeneem. Ek en Small verjaar albei op 21 Desember, die dag van die sonnewende, en ek het iets van hierdie interessante toevalligheid probeer maak. Vir my is my verjaardag van besondere betekenis omdat dit in die hart van die somer is. Aangesien Small so ’n groot bewondering vir N.P. van Wyk Louw se werk het en ’n keur van sy gedigte in Oh wide and sad land (1975) gepubliseer het, het ek dit gepas gevind om by die woorde in Louw se “O wye en droewe land”, vir my een van die aangrypendste gedigte in Afrikaans, aan te sluit. Ek probeer om met hierdie woorde van Louw iets te sê in verband met sy politieke idees waarby Small sterk aanklank gevind het.

Ek merk dat jou verjaardag op die grens tussen die boogskutter en steenbok val – hoe dink jy aan die rolle van, en die grens tussen, jagter en prooi (à al “Sonnewende”)?

Ek was van jongs af daarvan bewus dat ek op die grens tussen twee sterretekens gebore is en daar dus minstens vermoedelik konflik tussen die jagter en die prooi en ook in my lewe sal wees. Uit ’n omgewingsperspektief gesien, is die mens minstens voorlopig die mees dominante spesie wat in ’n stryd met ander lewe op aarde gewikkel is. Ek kom uit ’n deel van die Vrystaat waar baie gejag is en mense ’n groot liefde vir gewere gehad het. Ek kan iets van daardie passie as baie kenmerkend van die mens se aard as jagter en versamelaar verstaan, maar talle spesies en groot dele van lewe op aarde word die slagoffers van die mens as jagter en vernietiger. Ek probeer veral sedert Verweerde aardbol (1992) om ’n bydrae tot hierdie gesprek te lewer.

Jou liefde vir die natuur kom sterk na vore in Deel II en III wat plante en diere as onderwerpe het, maar temas wat ’n mens veel wyer as dit laat reis die verlede in. Ek verstom my aan die lae van tyd wat ’n mens in poësie kan ontgin en hoe dit met tyd verander en vermeerder. Dink byvoorbeeld aan die tyd wat jy as digter kies om vir my te skets, die tyd waartydens jy dit gedoen het, die tye wat jou beïnvloed het, die tyd wat ek dit lees en hoe dit vir my sal verskil as ek dit weer lees – op ’n ander tyd. Hoe lesers dit tydens jou leeftyd en lank, lank daarna kan lees. Dit alles saam vorm die swart inkpunte van die skets wat jou gedigte en bundels is; saam vorm dit ’n prentjie wat oor tyd en tydsgrense ontvang word en kan verander. Ek kry ’n gevoel van oordenking in hierdie bundel – hoe sal jy jou belewing van tyd in hierdie fase van jou lewe bestempel?

Jy maak interessante opmerkings oor tyd in gedigte. Ek is baie bewus van verskillende tydperke as lae van die geskiedenis in my bestaan, wat sedert Palimpses (1987) duidelik moes gewees het. Deur terug te probeer kyk na die vroeë hominide (soos in die gedig “Oorsprong”), probeer ek om die panoramiese diepte van my werk te verbreed. Dit is egter die tyd en figure sedert Europese kolonialisme wat die meeste aandag in my onlangse werk en in Nomade kry. Vir die geskiedkundige Ernst Bloch, wat tydens die Tweede Wêreldoorlog gefusilleer is, was dit belangrik vir werklike insig in die geskiedenis om tydperke en objekte in samehang met mekaar te sien. Om veranderinge in die hede te verstaan, moet die oorsake daarvan in die verlede gesoek en die politieke gebeurtenisse deur ’n begrip van ekonomiese, sosiale en kulturele geskiedenis onderskraag word. My gedigte probeer om ’n geskakeerde beeld van die kontinent en my bestaan hier te gee. Om dit te kan doen, betrek ek verskillende tydperke in my eie lewe, wat van my enigsins geïsoleerde landelike bestaan op ’n plaas (kyk die gedig “’n Lewe”) tot die wyer wêreld van die reisiger en die nomade in hierdie bundel uitgekring het. In die geslaagde gedig is daar moontlik magiese tyd ter sprake (kyk “Voortgang”): daardie unieke wêreld met sy eie buro van standaarde en tydruimtelike ratwerk wat die poësie in werking stel.

Deel IV stel my voor aan fassinerende reisgenote. Jou keuse van min of meer woorde sê op hul eie natuurlik ook baie. En dan is daar stilte. Poësie word gewoonlik in stilte gebore en ontvang. As ek in die stilte van jou bundel begin spook, watter figure sou ek kon vind wat jy besluit het om nié in te sluit nie, en waarom?

Jou vraag kan my daartoe verlei om met baie “names dropping” vorendag te kom. Daar is natuurlik fassinerende figure waaroor ek beslis sou kon skryf, maar tog nie by uitgekom het nie omdat ek nie die regte invalshoek gekry het nie of nie genoeg moeite gedoen het nie om voor ’n tuiste binne die kort bestek van hierdie bundel te kry nie. Dit is ook ’n ordeningsbeginsel van my wanneer ek aan ’n bundel werk om net ’n sekere aantal gedigte oor ’n onderwerp te skryf. Nietemin, ek sou gedigte oor die Egiptiese koningin Kloepatra VII, die ontdekkingsreisiger sir Henry Morton Stanley, die Namaleier Hendrik Witbooi, die Britse eerste minister Harold MacMillan, president Léopold Sédar Sengor van Senegal, die Keniase presidente Jomo Kenyatta en Daniel arap Moi, die ontdekkingsreisiger sir Wilfred Thesiger en president Robert Mugabe van Zimbabwe in die bundel kon opneem. Elkeen van hulle het ’n unieke rol in die geskiedenis van Afrika gespeel, en oor die meeste van hulle het ek al iets in klad.

Ek wil jou gelukwens met jou gedig “Nelson Mandela”, wat in die onlangse matriekeindeksamenvraestel verskyn het. Jou kinderlike verbasing op Facebook was een van my hoogtepunte. Akademici en literêre skrywers kom maklik formeel en stug oor, jou liefde vir jambiese pentameter skep ook so atmosfeer, maar jou “Oh, my word!” en menslikheid wat ek gereeld op sosiale media raakloop, laat my met sagte oë na jou as medemens kyk – en natuurlik twee keer na alles wat jy skryf. Vertel my meer van die F.W. de Klerk-gedig – dit staan sterk op die bene van N.P. van Wyk Louw, waarom het jy besluit om hom so uit te lig?

Ek is verheug oor die positiewe terugvoer wat ek oor my gedig oor Mandela gekry het sedert ek dit by geleentheid van sy negentigste verjaardag geskryf het. Vir my is die gedig ’n bevestiging van die geloof wat ek in dié besondere mens en staatsman as ’n hoeksteen vir ’n vreedsame toekoms vir al die mense van Suid-Afrika het. Die gedig oor F.W. de Klerk gee erkenning aan De Klerk se rol in die Suid-Afrikaanse geskiedenis, en omdat hy tydens sy Nobelprystoespraak op 10 Desember 1993 in Oslo in Noorweë aan die einde ’n gedeelte van Louw se “O wye en droewe land” aangehaal het. N.P. van Wyk Louw is ongetwyfeld die grootste digter wat Suid-Afrika in enige taal opgelewer het, en hy sou ’n waardige wenner van die Nobelprys vir Literatuur kon gewees het. Ek is bly De Klerk het op hierdie manier aan hom erkenning gegee en bowendien van die roerendste woorde oor hierdie land “onder die suidersterre” daar aangehaal.

Deel V en VI bevat van my gunstelinggedigte met stories wat my meevoer en besondere beskrywende woorde soos “meerminbeursie” en “lampskulp”. Ek het elkeen daarvan vir my kinders gelees, en nou wil ons met mag en mening ook self na daardie Afrikabestemmings reis. Lynette se sketse het ons verder nuuskierig gemaak. Die gedig “Dhow-wedvaart” speel steeds soos ’n lied in my gedagtes.

Weer eens is dit die afwesigheid van woorde wat jy sterk gebruik in die gedig “Kaïro”. Hoe wonderlik dat my verbeelding as leser joune as digter op so stil plek kan ontmoet. Is dit ’n persoonlike styl of eienskap van jou om minder te sê oor dit wat vir jou meer belangrik is?

Dit is vir my belangrik om van suggestie asook van stiltes tussen die woorde gebruik te maak. Daarom vermy ek meermale half onbewustelik klinkende slotte en/of slotte wat die voorafgaande suggestie te maklik sal ophef of relativeer. Natuurlik probeer ek so ekonomies moontlik met woorde omgaan en moet ek soms lank vir die regte woord soek. Party gedigte lê jare lank in my laai wagtend op die regte adjektief of genoeg lettergrepe in ’n versreël (sic). Daarenteen is daar ongetwyfeld ’n sterk narratiewe element in my werk (onthou, ek het twee proefskrifte oor prosa-onderwerpe geskryf!), wat sedert Palimpses by my aanwesig is en by hedendaagse tendense in die poësie aansluit (dink maar aan die werk van digters soos Charl-Pierre Naudé en Danie Marais).

Nog iets wat my in jou werk opval, is die gebruik van Engelse titels vir baie van jou gedigte. Waarom?

Gewoonlik is daar in die Engelse titels verwysings na tekste of konsepte waarmee ek in gesprek tree, en ek aktiveer dus doelbewus so ’n gesprek. Ek verkies ook om die Engelse name te gebruik van byvoorbeeld die “Bird Hall” van die “Nairobi National Museum” om iets van die outentieke ervaring en/of milieu te skep. Hopelik dra hierdie gebruik daartoe by om die koloniale en/of postkoloniale sfere te suggereer wat ek probeer oproep. Ek hou daarvan om iets by die naam te noem.

Deel VII laat my soos ’n toeris voel; ek verken en verwonder my aan mense, vreemde voorwerpe en artefakte in museums en op markte. Die reisgogga het jou duidelik behoorlik gebyt. Elke gedig van jou is soos ’n winkel waar mens reisboeke, verkykers, kaarte en mikroskope kan vind – as jy begin deurblaai, met jou vinger volg en kyk, sien en ruik, vergeet jy dis die digter se ervaring, want dit voel of dit jy is wat daar reis, met jou voorvinger wys: kyk hier; kyk daar; hoor jy dit?; ruik jy dit?; proe net hier.

Maak jy doelbewus gebruik van intertekstualiteit en woorde eie aan ’n spesifieke omgewing, vreemde plek- en mensname om jou leser op ’n ondersoekende ontdekkingstog te neem? Ek vind gereeld dat jy my laat google vir meer inligting, of is dit soos jy in jou vorige antwoord noem, bloot jou liefde om iets by die naam te noem?

Reis was die onderwerp van my studie oor Kenia; asook in Lae wolke oor Mosambiek: ’n Reisboek (2003). Ek probeer om oor ervarings te skryf wat ek op verskillende plekke gehad het, terwyl perspektiewe deur leeswerk aangevul word. My belangstelling in reis neem verskillende vorme aan. Natuurlik is daar in die eerste instansie die opwinding om ’n nuwe land, stad, dorp, rivier of berg die eerste keer te sien. Ek het Afrikastede soos Windhoek, Maseru, Francistown, Bulawayo, Maputo, Nairobi, Mombasa, Kisumu, Douala en Bangui fassinerend gevind; ook die verskeidenheid landskappe, vergesigte en stemmings wat daarmee gepaard gaan. Om aan my reisbelewenisse uitdrukking te gee, het ek ’n akademiese studie en artikels, populêre artikels en gedigte geskryf, baie foto’s geneem en onderhoude opgeneem. Taal speel ’n groot rol in die representasie van die uiteenlopende belewenisse. In my Afrikaanse gedigte oor byvoorbeeld die Swahilikus van Kenia het ek moeite gedoen om woorde uit daardie kulturele en maritieme kontekste te gebruik en selfs in te smokkel, wat die leser iets van ’n gevoel vir my eie oorspronklike ervarings kan gee. Dié skryf is tewens ’n poging om my herinneringe so goed moontlik weer te gee. In my gedigte oor Mombasa, Malindi en Lamu het ek dit dalk reggekry.

In Deel VIII kom jy weer tuis – ’n sirkel word voltooi. In jou laaste gedig is daar verwysings na van jou vroeëre gedigte, en hier vind ek weer die stemming/toon verander in die bundel; erns, oordenking, die afsluiting van iets. Het hierdie bundel ’n duidelike begin en einde? Kan enige gedig of storie ’n duidelike begin of einde hê? Of reis ons altyd weer? Heen en weer? Lewenslank lid van ’n nomade?

Die gedig “Skeurklip” het ek geskryf na aanleiding van ’n droom, naamlik dat ek gekyk het hoedat ’n ganse berg voor my in duie begin stort en hoe ek vir ’n gesprekgenoot na aan my daarvan probeer vertel en daardeur onaangeraak gebly het. Die droom het onmiddellik groot simboliese betekenis vir my gehad en ek het dit net so in die gedig weergegee. In die gedig “’n Lewe” is daar toespelings op van my vroeë gedigte om ’n mosaïek van my lewe daar te stel. Hierdie gedig neem my terug na my grootwordjare en belangrike/nietige dinge wat oor my pad gekom het. Aan die einde van die gedig is daar ’n gevoel van ontnugtering oor die bestaan in, ja seker, die “wye en droewe land”. Ek haal graag die laaste dertien reëls aan:

 

In ’n klipskooltjie het ek op ’n lei

onseker syfers en letters leer maak:

in die klaarte en digtheid van syfers

en die sinsbedrog van woorde verdwaal.

Die wind het oor die berge opgesteek

en om Skeurklip, Pelaan en Hlomisa

gehuil en kilte en verdriet gebring.

’n Reis het begin na ander plekke,

oorkant hierdie berge, waar die wolke

laatmiddag soos aandblomme verskyn.

Met my oog op ’n verweerde aardbol

en ruwe kaarte van groot trekroetes

het alles onherstelbaar begin kwyn.

Min gedigte wat ek al geskryf het, het my gedagtes so besig gehou soos hierdie een. Die skryf van hierdie gedig, om uiteindelik sover te kon en moes gekom het om so ’n gedig te skryf, het nie sonder groot wroeging gepaard gegaan nie. Die pad wat ek sedert my grootwordjare op die plaas geloop het en wat die tema van my tweede bundel, Palimpses, en heelparty gedigte daarna was, was ’n lang een. My nomadiese oomblikke het weliswaar vir heelwat fassinerende poëtiese momente gesorg.

Maar jy het ook gevra of hierdie bundel of my gedigte ’n duidelike begin en/of einde het. In ’n sekere sin het al my bundels ’n duidelike begin en einde. Die rede daarvoor is natuurlik dat ek aandag aan die volgorde van gedigte en die eenheid van my bundels gee. Dit is een van die grootste hoofbrekings waarmee ek te doen het wanneer ek ’n bundel moet afrond. In Nomade word ’n nomadiese reis onderneem, wat in die openingsgedig, “Oorsprong”, die siening van Stephen Oppenheimer in Out of Africa’s Eden: The peopling of the world (2003) eggo dat een groep mense Afrika meer as 70 000 jaar gelede Afrika verlaat en al langs die Arabiese kus na die Arabiese Golf beweeg het, waar hulle die eerste groep mense geword het wat Europa baie later sou koloniseer. Volgens Oppenheimer het elke mens wat vandag lewe die mitokondriale DNA (mtDNA) van ’n vrou wat meer as 150 000 jaar of 10 000 generasies gelede in Afrika gelewe het en in my gedigte kom ek as Afrikaan “nou weer tuis by […]/[…] hierdie moeder/ met die chromosome van lank, lank terug”. Ek dink die reise in my werk het nie ’n duidelike begin en einde nie en dat daar sprake van voortdurende beweging, verandering en nomadiese hunkering is. Op dié manier is ek dalk wél met ondersoekwerk besig, soos jy aan die begin van die onderhoud gesê het.

Die Britse reisskrywer John Feltham het St. Augustinus so aangehaal: “[G]reat advantages of travelling, [he] says, [is] that the world is a great book, and none study this book so much as a traveller. They that never stir from their home read only one page of this book.” Ek dink dis ’n goeie beeld, behalwe dat ek glo dat dit meer as een boek is. Kyk maar na Nomade: Jou aanspraak op die onmiddellike in elke vers roep inherent iets op van veel ouer, ’n herinnering of ervaring gebind aan emosies soos nostalgie, interessante dinge wat jy raakgeloop, gesien, gelees, gehoor en ervaar het. Al die geografiese, geskiedkundige, wetenskaplike verwysings, die semantiese inhoud én agtergrond, is in totaal veel meer as net die beskrywing van dit wat ’n mens byvoorbeeld in ’n foto kan sien.

Johann, weer eens baie dankie vir hierdie reis waarop jy my oneindig neem. Mag ek jou asseblief vra om die gedig in Nomade wat die diepste spore in jóú hart trap te kies en hier te deel, en as afsluiting kortliks te vertel wat nou vóór jou op jou skrywerspad wag.

Ek is lank reeds geïnteresseerd in die kremetartboom en het moeite gedoen om in Afrika agter hulle aan te ry. In die gedig, “Kremetart”, probeer ek iets hiervan vertel. Die gedig vervang nie die monografie wat ek nog graag oor hierdie besondere boom sou wou skryf en waarvoor ek selfs al in Kew in Londen navorsing gedoen het nie, maar iets van my band met die boom en die reisgeleenthede wat so ’n obsessie my bied, word hopelik in die gedig weergegee:

 

KREMETART

Adansonia digitata

Met G.E. Wickens se kaart op my knie

soek ek die kremetarte ver en wyd

– van die Laeveld tot in die Sahel,

van die Caprivi tot by Mombasa –

en verkyk my aan hulle voorkome.

Ver suid onder die boom van Tshokwane

maak ek ’n ligte merkie op die kaart

en nog ’n paar tot langs die Luvuvhu.

By Sagole kom ek al slingerend

deur die dik rooi riviersand aangery,

in die toiletboom van die Caprivi

maak ek broek los, op Kukonje-eiland

kyk ek na ’n uil hoog in die takke,

in Mombasa sien ek laat in die aand

hoe mense ná die roep van die muedzin

verby die boom in Nkrumahweg loop,

hoe wortels by die Takwaruïnes

tussen die grafte in dwing en bemerk

die bome al langs The Lunatic Line.

By die Victoriameer gesels ek

met die gids in koeltes van ’n kolos,

van Timboektoe na Dakar oefen ek

aan nuwe name (“hamao”, “oro”

en “calebassier du Sénégal”)

en op ’n Vrydagmark in Kaïro

sien ek die ovaal vrugte oopgebreek

en ’n hand vol pitte soos die woorde

van ’n gedig in my kaart toegevou.

 

Mense wat my aktiwiteite op die sosiale media en die Internet dophou, sal weet dat ek tans aan ’n klompie gedigte oor insekte werk. Die gedagte is om uiteindelik ’n bundel daaroor te publiseer. Op jou aanbeveling het ek ook daaraan begin dink om ’n lang, moontlik epiese, gedig te skryf. Die digter D.J. Opperman het altyd gesê ’n mens moenie lol met koek in die oond nie en om daardie rede wil ek nie te veel kombuisgeheime uitlap nie. Kortom, ek voorsien dat ek nog meer gedigte oor hierdie fassinerende kontinent (en die fauna en flora!) sal skryf wat klaarblyklik my lotsbestemming is, maar ek sal ook ander wêrelde en ervarings wil betrek.

Die kamer van die poësie het baie wonings en ek wil my horisonne verbreed. Jy het my nie verniet verder met die werk van digters soos Margaret Atwood en Robert Kroetsch laat kennis maak nie. Die inspirasie vir my werk sal in elk geval nie net uit Afrika kom nie. Ek is opgewonde oor die moontlikhede om verder in ’n globaliserende wêreld te lewe en te funksioneer. Die media wat toenemend tot die inhoudskepper se beskikking is, sal waarskynlik ook my oeuvre help bepaal.

Christa, baie dankie vir die stimulerende vrae. Ek sien uit daarna om ons gesprek op sosiale media voort te sit.

 

***

Christa Morrison het aan die Universiteit Stellenbosch gestudeer, waar sy ’n M.Phil. (Wetenskap en Tegnologie)-graad in Joernalistiek behaal het. Sedertdien het sy in Botswana en in Toronto in Kanada gewoon. Tans spesialiseer sy daarin om nuusorganisasies, joernaliste en inhoudskeppers te help om vaardighede te verwerf om strategiese eietydse multimedia-inhoud te skep en effektief te versprei – in pas met ontluikende tegnologie en verbruikersgedrag. Sy bied ook kursusse in entrepreneurskap vir joernaliste aan. Sy is ’n dosent aan die Sheridan Institute of Technology and Advanced Learning in Toronto. Gedurende 2014 het sy as gasdosent by die Institute for the Advancement of Journalism in Johannesburg, die Departement Joernalistiek van die Universiteit Stellenbosch en Media24 in Kaapstad opgetree. Morrison het ’n wye belangstelling in wetenskap, tegnologie en verskillende kunsvorme. Sy neem onder meer deel aan gesprekke oor poësie en visuele kuns in die groter Toronto area en op sosiale media.

 

(c) Christa Morrison / Desember 2014