Wicus Luwes. Selfies Vs. Shelfies

‘n Paar bekende foto’s as selfies

Wat is die Afrikaanse woord vir ‘selfie’? Een armlengte is miskien te naby om ordentlik te fokus, maar kom ons praat eerder oor foto’s. Die beskikbaarheid van ongelooflike kameras in ons fone, tablette en alle apparate wat met nulle en ene werk, het dit moontlik gemaak om (doen-dit-)selfportrette op selfoonskerms te skep. Daar is die selfie by die winkelsentrum, die selfie met die nuwe haarstyl en die selfie saam met vriende by die restaurant – tegnies gesproke is dit ‘n onsie, maar miskien is ek besig om myself te verwar.

Die variasies op die tema is legio, maar een wat my oog gevang het, was die ‘shelfie’ variasie (Wat is die Afrikaanse woord vir ‘shelfie’?) ‘n ‘Shelfie’ is ‘n foto van ‘n boekrak. Hierdie tong-in-die-kies variasie op die tema lê vir my naby aan die hart. ‘n Boekrak / rak vol boeke se omvang of reikwydte is dieper as die rak waarop dit staan. Die woorde ontsluit wêrelde en plekke wat foto’s nie kan beskryf nie.

‘n Paar digters was bereid om hul ‘shelfies’ met ons te deel. Jou eie boekrak is die somtotaal van jare se herinneringe en studies en geskenke. Jy weet presies waar jou gunsteling boeke hul krul gekry het. Beelde van die plekke waar jy dit gelees het en hoe jy gevoel het, is saam met die bladsye gebind.

René Bohnen het besluit om haar rakke vol digbundels met ons te deel met die neem van haar ‘shelfie’. Die boeke wat haar skoonpa, nou 99 jaar oud, vir haar gegee het, is vir haar kosbaar. Hieronder tel ‘n 1944 uitgawe van “Die siel van die mier” deur Eugene Marais wat pryk langs ‘n ander geskenkboek, ‘n 1949 uitgawe van Albert Schweitzer se 1928 toespraak: “on receiving the city’s Goethe Prize for services to humanity”.

vlamtong
deur René Bohnen

en toe hy die woord ukhahlamba
spreek
was daar vuur in
sy mond

berg
het hy gesê en
om
het die pieke geantwoord om
eggo
die amfiteater om

om
sing die wind in
grassade en die stertvere
van sakaboelas om
janfrederik, tiptol, om
aalwyne, waterval, die tugela om

en om bulk die beeste
met bruin stemme
wat wegsink in
rimpelklip

intaba yami, bid die paters
en die priesters in hul grotte, om
dans die bok-
beelde immer
om

in die sneeu op
die monnik se rug om
warrel psalms oor
die afgrondkrans by
cathedral peak en om
sjampanjekasteel

deur immer digte mis
om die vol alom
die ukhahlamba
om   om   om

Ander boeke wat haar oorlede skoonma, Pauline Bohnen, geskryf en illustreer het, neem ‘n spesiale plek in die boekrak (en haar hart) op. Pauline Bohnen was ‘n botanis en het twee boeke oor die plante van die Suid-Kaap geskryf. René se gedigte het ‘n sterk verbintenis met die natuur en ek kan definitief verstaan hoe hierdie boeke ‘n spesiale plek in haar boekrak kon kry. Dis ‘n voorreg om die beelde wat sy in haar gedagtes geskep het te kon lees, sien en hoor.

Collected Poems van Adonis, die uitgeweke Siriese digter, en Al die Lieflike Dade van Charl-Pierre Naudé is van die nuutste boeke wat ‘n plek in die rakke gekry het.

Song
deur Adonis (Vertaal deur Khaled Mattawa)

uit “Elegy for the First Century”

Bells on our eyelashes
and the death throes of words,
and I among fields of speech,
a knight on a horse made of dirt.
My lungs are my poetry, my eyes a book,
and I, under the skin of words,
on the beaming banks of foam,
a poet who sang  and died
leaving this singed elegy
before the faces of poets,
for birds at the edge of sky.

Heilna du Plooy was ook bereid om haar ‘shelfies’ met ons te deel. Op ‘n persoonlike noot besef ek daagliks meer en meer dat ons net aan mekaar geleen is. Die een foto bevat boeke wat Heilna by TT Cloete geërf het (op voorwaarde dat hy sy boeke enige tyd kan ‘leen’). Miskien word ons boeke, soos die mens, ook net aan ons geleen.

Tussen hierdie boeke is daar vertalings uit die klassieke Aristophanus, Euripides, Sophokles en Virgillius. Verder is daar klassieke werke van Dürrenmatt, Camus, Tsjekof, Dumas, Duras, Lorca, Montales en Flaubert.

Die skat wat hierdie boeke (vertalings en oorspronklik) verteenwoordig, kan definitief nie in geldwaarde omgesit word nie. Tussen die rakke word wêrelde aan mekaar verbind. Die rakke word eerder brûe. Die lengte, breedte en hoogte van ‘n boekrak kan nie met maatbande en liniale gemeet word nie.

Terug by Heilna se foto’s sien ons ook die rak met digbundels, romans en kunsboeke.
Ook die klein boeke, klein woordeboeke, sprokiesversameling en ‘n baie klein Koran kry ‘n plek in die boekrak. ‘n Versameling Shakespeare sonnette in hardeband is ook spesiaal vir Heilna. Die buiteblad van die sonnette is in blou sy oorgetrek – kosbaar.

Sy begin die beskrywing van die foto’s as volg: ‘Hierby die foto’s van die shelfies, dis nou my liefste rakke, aangeheg.’ ‘My liefste rakke’ is so ‘n raak beskrywing van wat ‘n boekrak vir baie mense beteken. Ons staan op die skouers van skrywers en idees wat deur die eeue heen gevorm is.

Leamington Sea

deur Heilna du Plooy

In die sekure land van ingesete
orde, staan ons op ‘n brug
waar takke oor die water sluit
bo-oor ‘n stil en baie ou rivier.

Ons sien hoe byna vyftig wilde-eende in ‘n ry
bors teen bors teen stert
onverstoorbaar in ‘n kurwe
geluidloos deur die spieëlvlak gly.

Minder as ‘n dagreis ver
lê effektiewe kuberstede.
Ons kyk na grasie en na misterie.
Ons kyk na onbevange lewe.

Die ‘shelfie’ / boekrak-foto is vir my baie meer persoonlik as ‘n selfie. Dit vertel jou meer oor iemand, maar los tog ‘n tikkie misterie. Ek bedank René Bohnen en Heilna du Plooy dat hul bereid was om die spesiale boekrakke in hul lewens met ons te deel.

As lusmaker wys ek een foto van ‘n digter wie sy ‘shelfies’ by ‘n volgende geleentheid met ons gaan deel.

Bronne:
1. Bohnen, R. 2011. In die niks al om. Pretoria: LAPA uitwegers
2. Du Plooy, H. 2003. In die Landskap Ingelyf. Pretoria: Protea Boekhuis
3. Internet: http://www.poetryfoundation.org/poem/243408
4. Internet: http://www.zerottonove.it/selfie-selfie-syndrome-percezione-alterata-di-se/