Clinton du Plessis. Die vaderland des aanstoots
Die vaderland des aanstoots
Iewers, tussen lojale patriotisme en digterlike sinisme, staan daar altyd ‘n kaal, gulsige keiser, met voete van klei, met sy gevreet op ‘n banknoot en sy rojale agterstewe in die land se botterbak.
En wee die digter wat hom durf teëspreek.
Vir menige skrywer word die vaderland, of dan eerder, die politieke bestel in sy geboorteland, op een of ander stadium, dit wat weersin wek, wat jou inderdaad soos Opperman instinktief “trots” wil laat rym met “kots.” Hoe gepas het Antjie Krog dit ook nie verwoord nie: “ek wrok volkome.”
In 1999 kruis my paaie met ‘n aantal uitgeweke skrywers. Onder hulle, ‘n aangename, goedige, gentleman, Jack Mapanje – hy lyk vir my heel onskadelik.
Hy kom uit Malawi en was die middelvinger in die stiksienige oog en die hand skrywende teen die muur tydens die bewind van Hastings Kamuzu Banda – die despoot en lewenslange president. Tydens Mapanje se tyd in aanhouding, word sy springtou waarmee hy fiks bly van hom weggeneem, omdat hy homself (volgens die owerhede) daarmee sou kon beseer.
Mapanje stut sy loop met ‘n kierie, ek is op krukke en later teken hy vir my sy digbundel, Skipping without ropes.
Hier lees Mapanje sy gedig voor aan ‘n groep leerders.
<iframe width=”340″ height=”90″ src=”https://www.youtube.com/embed/qtyXsEYIhqQ” frameborder=”0″ allowfullscreen></iframe>
Nader aan die tuisfront is daar vele voorbeelde van wordkunstenaars se onvrede met die bestel, van tas pak en die vreemde ‘n blyplek probeer maak.
Die digter-dramaturg Vincent Magombe, uit Uganda ( ‘n soldaat het ‘n geweer teen sy kop gedruk, die sneller getrek, maar die skoot het nie afgegaan nie), praat oor hierdie pyn en vervreemding:
“You start forgetting everything. Even the impression of what an African forest is like, the smells, the colours. Your poetry becomes drier and you compensate by making it more combative. But then you worry about writing propaganda.”
Vir my bly een van die mees tragiese verhale van hierdie land, die verloop van die kort lewe van joernalis-skrywer, Nat Nakasa.
Nat Nakasa
Bron:http://www.sanef.org.za/awards/about_the_nat_nakasa_award/
Nat Nakasa
As alles té veel word
wens jy dat jy vlerke kon groei,
kon vlieg, ontvlug,
weg van ‘n wêreld
waar alles té duidelik is,
waar die skeidslyne
net té helder getrek lê:
swart of wit,
wit of swart.
Dan vertrek jy,
hoopvol, sonder paspoort,
met ‘n eenrigting-vat-jou goed-en-trekpermit.
New York is anders:
kouer, nie die beloofde Hiernamaal,
die vroue meer koelbloedig, berekend,
bleekblond, serebraal, maar jou vel bly uitroepteken,
wat jou plek, minder subtiel, maar tóg nóg, bepaal.
Jy verlang na die knus sjebeens van
Jozi, Sophiatown,
die gladde lyf van die bottel,
die reuk van afval,
met stampmielies en pampoen,
die ritme op die dansvloer,
die wiegende heupe van Afrika,
die tongklap van die taal
van die hartland,
die gehate land,
die hartseerland,
die oop vure,
die broeiende verset
ondergronds brommend soos
die veraf rammel van ‘n donderstorm wat kom.
As alles te veel word
in die vreemde,
wil jy vlieg,
selfs sonder vlerke,
terug na ‘n wêreld
waar alles té duidelik is
waar die skeidslyne
net té helder lê:
swart of wit
wit of swart.
Jy wik en weeg,
in die venster,
huiwer op die smal balkon,
tussen lewe en dood,
jou woorde stol.
Jou geboortegrond
‘n meulsteen
‘n kruis
om jou nek
trek jou snel
aarde
toe, jou lewensboek
slegs 28 bladsye dik.
Mag die digter hom bly verset teen onreg. Met woorde, soos met bomme.
Bronne:
- Uittreksel uit onderhoud met Vincent Magombe: http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/i-had-never-come-to-a-western-country-before-it-is-good-for-my-writing-1580734.html
