Menu
Versindaba
  • Nuwe Bundels
    • Digbundels (2024)
    • Digbundels (2023)
    • Digbundels (2022)
    • Digbundels (2021)
    • Digbundels (2020)
    • Digbundels (2019)
    • Digbundels (2018)
    • Digbundels (2017)
    • Digbundels (2016)
    • Digbundels (2015)
    • Digbundels (2014)
    • Digbundels (2013)
    • Digbundels (2012)
    • Digbundels (2011 & 2010)
  • Resensies
    • Resensies
    • Resensente
  • Gedigte
    • Gedigte (A-L)
    • Gedigte (M-Z)
    • Kompetisies
    • Vertalings
      • 100 Duitse bestes uit die 20ste eeu
  • Digters
    • Digters
    • Onderhoude
    • Stemgrepe
  • Skryfhulp
  • Borge
  • Oor Versindaba
    • Kontak
Versindaba
11 July 201710 February 2020

Karen Kuhn. Hekse in Pole

‘n Braai in Chwaliszewo op die oewers van die Warta wat hier deur Poznań op ‘n Sondag in die somer vloei.

Hier, waar daar op Sondag 24 Mei 1511, skemer; ‘vetula combusta [est] in campo extra oppidum Valischewo –  ‘n heks in die veld buite die dorpie van Waliszew of Chwaliszewo gebrand is’. Op die 5de Sondag na Paasfees vind die eerste teregstelling van ‘n vrou skuldig aan heksery in Pole plaas. Daar is egter geen rekord van die verhoor nie en min kennis van die beskuldigde heks se misdaad. Al wat wel bekend is, is dat sy aangekla is vir die vernietiging van verskeie brouerye deur haar toorkuns. Vermoedelik die gis bederf. Laasgenoemde inligting is opgeteken in die geskrifte van ‘n lastersaak in die kerk se hof in Poznań. ‘n Inwoner van Chwaliszewo het ‘n priester van die teregstelling ingelig, waarop daar geantwoord is: “Alle inwoners van Chwaliszewo moet gebrand word”. Die priester het in die hof verduidelik dat hy bloot ‘n grap gemaak het en die saak is uitgegooi.

Ongeveer 50 000 mans en vrouens is veral tussen die periode 1580 – 1620 in Europa vir heksery tereggestel. In Pole was die teregstelling van hekse ooreenkomstig met die res van Europa; beskuldigdes (meestal vrouens) was aangekla vir die gebruik van die duiwel se magte om bonatuurlike veranderinge te beïnvloed, inkantasies, veroorsaking van siektes, impotensie en aborsies, verandering in die weer, die doodmaak van beeste, die gebruik van kruie, ens. Maar in Poolse gevalle was dit raar dat die beskuldigde deur ‘n prokureur of enigiemand verteenwoordig was met die gevolg dat teregstelling in 90% van alle gevalle uitgevoer is. Dié doodstraf se morele outoriteit berus op die Bybelse teks, Eksodus 22:18 – “’n heks mag jy nie laat lewe nie” en is ook dikwels in die hof aangehaal. Meeste van die verhore vind in die Wielkopolska area, waarin Poznań geleë is, plaas. In 1776 bring Koning Stanisław August Poniatowski ‘n wettige einde aan die marteling en verhoor van hekse in Pole, alhoewel die fenomeen van ‘die swem van ‘n heks’ steeds plaasgevind het. Die beskuldigde se vingers is aan teenoorgestelde tone vasgebind en in ‘n dam of rivier gegooi. Indien die persoon gesink het, was hy/sy onskuldig.

Die kunstenaar Alicja Biała se uitstalling; Die Heks van Chwaliszewo (Czarownica z Chwaliszewa) is ‘n reeks illustrasies wat handel oor die 1511 teregstelling en word vergesel met fragmente van Die Hekse Koor (Chór Czarownic) se lirieke. Ewa Łowżył se inisiatief om ‘n ‘klein en smaakvolle’ monument op te rig tot eer van die naamlose vrou wat hier op ‘n stapel verbrand is, is onderweg.

So braai ons Julie in Chwaliszewo op ons oewers saam hekse op ‘n Sabbat met die Warta wat hier verby Poznań loop.

 

Oor spel

 

Om nie eens van hekse

in Pole te praat,

toemaar sjuut

Czarownica[1]

sneeu in haar nek

smelt steeds

Śnieżyć[2] sjuut

oor ingebrande

korrels peper

Pieprzyki[3] sjuut

sy prik steeds

in ‘n sestet

Róża[4] sjuut

sy vee steeds soms na 12

haar stiletto en al

in ‘n hoek in

Dopasować[5] sjuut

haar oë toor steeds

jou van jou voete

tot in haar stapel in

Zapalić[6] sjuut

steeds los sy vir jou

in die slot

Klucz[7] sjuut

en nooit ooit haar spel

uitspreek of sin maak

Zrozumieć[8],

toemaar sjuut-woorde

roep steeds hekse

in Pole op.

Bibliografie:

halaczkiewicz.eu: Przemysław  Hałaczkiewicz (Ontwerp) [Julie 2017]

https://witchcraftinpoland.files.wordpress.com/2013/05/centraleurope-article-complete-2003.pdf.   [Julie 2017]

http://www.alicjabiala.com/ [Julie 2017]

Ostling, M. 2011. Between the Devil and the Host: Imagining Witchcraft in Early Modern Poland. Oxford: Oxford University Press.

 

[1] heks

[2] sneeu

[3] moesie

[4] roos

[5] aanpas

[6] vlamvat

[7] sleutel

[8] begryp

Deel:

  • Click to share on Facebook (Opens in new window) Facebook
  • Click to share on X (Opens in new window) X

Like this:

Like Loading...

Lewer kommentaar Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Meeste gelees

  • Augustus-kompetisie
  • Resensie: "Kinderlê" deur Lynthia Julius
  • Resensie: "Miniatuur". (Johann de Lange)
  • Boekbespreking: “Taboek” (Riku Lätti)
  • Resensie: “Stil gesprek” (Jan Pretorius)

Nuutste bydraes

  • Digtersprofiel: Philip de Vos
  • AVBOB Persverklaring
  • Joan Hambidge. Die dood as solesisme
  • Onderhoud met Marthé McLoud oor “Ontbloot”
  • 100 Duitse Bestes: Rainer Maria Rilke (1875-1926) (II)

Nuutste kommentaar

  1. Ilse on 100 Duitse Bestes: Rainer Maria Rilke (1875-1926) (I)9 June 2025

    Dankie vir die lieflike vertalings!

  2. Heleen Louw on Jacobus Swart. Franz Kafka4 June 2025

    Treffend uitgebeeld. Jou vermoe om die essensie van 'n lewe' te omskryf is iets besonders vir my. En dan jou…

  3. Caren Kearley on Resensie: “Dawerende stiltes” (Caren Kearley)4 June 2025

    Dankie Maria, jy is welkom om my te kontak as jy een wil bestel. carenkearley@gmail.com. Ek is Ninni ewig dankbaar…

  4. Joan Hambidge on Ilse van Staden. Deursigtige oggend3 June 2025

    Beeldskoon hoe hierdie gedig vloei.

  5. Charl-Pierre Naude on Charl-Pierre Naudé. Mymering28 May 2025

    Hierdie is 'n interessante kommentaar deur jou, Hans. Dankie. Ek kou nog daaraan ... Ek moet nog jou opstel waarna…

Kategorieë

  • Artikels, essays, e.a.
  • Binneblik
  • Blogs
  • Digstring
  • Gedigte
  • Kompetisies
  • Nuus / Briewe
  • Nuwe Publikasie
  • Onderhoude
  • onderhoude
  • Resensies
  • Stemgrepe
  • Uncategorized
  • Vertalings
  • VWL 50 jaar later
  • Wisselkaarten
©2025 Versindaba | Ontwerp deur Frikkie van Biljon
%d