Dis ’n swierige tradisie – een van swaardgevegte, wraak, en baie bloed en liefde. Die protagonis is ’n onverskrokke avonturier. Jy eien hom aan sy savoir-faire-houding en windmaker manier van stap. Hy is sjarmant en lag doodsveragtend in die aangesig van gevaar. Hy leef volgens ’n persoonlike etiese kode van regverdigheid en geregtigheid, maar laat hom deur niemand voorskryf nie. Reëls en wette kan gebuig word in belang van ’n groter morele ideaal, of, om Bob Dylan aan te haal: “To live outside the law, you must be honest.” Hy sal veg vir die koning en vir sy land, as idealis ontferm hy hom oor die armes en onderdruktes en hy beskerm dames se eer. Dit is ’n swashbuckler, die protagonis soos hy uitgebeeld word in Europese avontuurliteratuur. Alhoewel hierdie heroïese argetipe al vir eeue met ons is, het dit die afgelope paar jaar opnuut momentum gekry met films en televisiereekse soos Pirates of the Caribbean, The Mask of Zorro, The Man in the Iron Mask, The Count of Monte Cristo en The Adventures of Robin Hood, om enkeles te noem. Ruwe eilandbewoners, seerowers en ’n weggesteekte skat iewers bevolk die landskap van hierdie verhaalwêreld. Die vroeë spore van die genre kan reeds teruggevind word in die poësie van Homeros met die verwysing na seerowers (Hymn to Demeter, in die sewende eeu v. C.), alhoewel die bloeiperiode van die ridderlike prototipe van die 11 de eeu tot in die hede sou voortduur. In 1920 is die swashbuckler vir die eerste maal gevestig as held op die silwerdoek met die verskyning van die stilfilm, The Mark of Zorro. En hy is steeds met ons; het nooit uitgesterf nie, maar het begin migreer in die magdom funksies wat die internet bied, byvoorbeeld rekenaarspeletjies wat die genre dan ook verruim het met die inkleding van wetenskapfiksie en fantasie, asook die herontginning van folklore en mitologie. Skrywers soos Lovecraft en Tolkien het bygedra tot hierdie vernuwing. Tog, in wese het die kerneienskappe van die swashbuckler nooit verander nie. Ook vroulike swashbucklers het toenemend hulle verskyning begin maak, byvoorbeeld in Cutthroat Island speel Geena Davis die hoofrol van ’n onverskrokke seerowerskaptein. Davis is bekend vir haar tawwe rolle.
Die woord “swashbuckler” het sy ontstaan in die 1500’s gehad, en is ’n samestelling van die woorde “swash”, wat dui op die geluid wat twee swaarde wat kruis, maak, asook “buckler”, ’n klein, ronde skild. Die etimologie van die woord is onder meer te danke aan klanknabootsing. Daar is legendariese romans, soos byvoorbeeld The Scarlet Pimpernel (Emmuska Orczy), The Three Musketeers (Alexandre Dumas), The Princess Bride (William Goldman) en Captain Blood (Rafael Sabatini) wat sinoniem is met die genre. En weer Dumas – áltyd; en sy onvergeetlike The Count of Monte Cristo. Die bekendste hedendaagse swashbuckler is waarskynlik Jack Sparrow, soos gespeel deur Johnny Depp. Dis nie net kinders wat met hierdie fantasie identifiseer tydens kinderpartytjies waar kostuums, rollespel, oogklappe en plastiekswaarde hoogty vier nie: mense van alle ouderdomme is lief vir die anti-helde, en The Pirates of the Carribean het alle finansiële rekords by die loket aan skerwe laat spat. En laat ek nie die strokiesprente vergeet nie. Die swashbuckler het lank vir vermaak gesorg in die pulp magazines. Baie van ons het ’n herinnering aan hoe ons by ’n Griek se kafee ingeglip het om die opvolg van ons gunsteling seerowerstrokiesprent te rooflees. Ek onthou die kriekende draaiwiel in Shorty se kafee in die destydse Verwoerdburg; die baie kreukels in die glansvoorblad van die vele kinderhande wat vóór my die boek hanteer het. Die kafee het drie tafeltjies gehad, die tafeldoeke in skakerings van wit en ’n egeïese blou, en teen die mure was memorabilia van ’n Griekse sokkerspan. Shorty was baie nors en het kon vir ure oor sy bakadiettelefoon praat. Dít het die rooflesers goed geweet – maar hy kon net so vinnig opvlie, blinkgesig en met sy wit voorskoot ons kom verja.
In Afrikaans is Elmar Steyn ’n bekende skrywer in die swashbuckler-genre. Sy verhale is daar om te geniet: dis ook die primêre oogmerk van hierdie subgenre – om vreugde te bring. Die verhaalmilieu is teatraal en ’n kemerk van die protagonis is sy hope charisma. Dis oorlewing van die sterkste; die kavaliers sweet agter hulle makers, maar natúúrlik gaan die held seëvier teen die booswigte wat lewensgroot die een na die ander opdoem. Soos ’n kenner van swashbuckler iewers opgemerk het: As Robin Hood nie ’n uitdagende (en flambojante) houding en aweregse streep gehad het nie, het sy karakter waarskynlik bly vassteek in dié van ’n ouwêreldse altruïs, ’n vervelige filantroop.
’n Tipiese swashbuckler-toneel is waarskynlik die volgende: Die protagonis storm vorentoe met ’n kreet (hy is ongelooflik akrobaties); hy trek sy swaard – en die stryd tussen lewe en dood begin met die geswiep, geskuur, gefluit en geskal van staal teen staal.
Die volgende gedig van Breyten Breytenbach:
Die tweegeveg
Die vaandels roer soos flou donkies in die wind
En die son trek sy wolke stywer om sy skouers,
Want dis koud
Die man met swart oë kom sugtend oor die kweek
En hef sy swaard op, ’n versteende paling in die lig
En ek trek my swaard blink soos ’n proefbuis of ’n draaktong
En garde!
Kleng jaa tjeng tjang tjeng kleng
Ai joei tsji tsjan bik sjoeing tjôrr
Fuut tjeng wam kieng oo sssip
Hû klang klang klang tjing sssip
Hû merde tjong fuut kleng jaa
Sjoeing klub kieng konk hoender dirr
Rrruf tjang tijenk wam aaa sssip
Kak tjeng kleks zem zem ung ha
Touché
Aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
. . (ek voel sy swaard soos ’n graat in my gorrel)
Uit: Die ysterkoei moet sweet, 1964.
Wat interessant is aan die gedig, is die mildelike gebruik van onomatopee wat op sy beurt herinner aan die klanknabootsende etimologie van die woord, “swashbuckler”.
Heelwat Engelse digters het seerowergedigte geskryf. Alhoewel hierdie verse ’n historiese, patriotiese en heroïese invalshoek het en veronderstel is om ‘ernstige’ poësie te wees, is die avontuurelement van die swashbuckler-genre onmiskenbaar teenwoordig. Die onderstaande gedig van Kipling handel oor die onstuimige periode in die geskiedenis waartydens die Romeine onttrek het en Angel-Saksiese Engeland tot stand gekom het.
The Pirates in England
Saxon Invasion, A.D. 400-600
When Rome was rotten-ripe to her fall,
And the sceptre passed from her hand,
The pestilent Picts leaped over the wall
To harry the English land.
The little dark men of the mountain and waste,
So quick to laughter and tears,
They came panting with hate and haste
For the loot of five hundred years.
They killed the trader, they sacked the shops,
They ruined temple and town–
They swept like wolves through the standing crops
Crying that Rome was down.
They wiped out all that they could find
Of beauty and strength and worth,
But they could not wipe out the Viking’s Wind
That brings the ships from the North.
They could not wipe out the North-East gales
Nor what those gales set free–
The pirate ships with their close-reefed sails,
Leaping from sea to sea.
They had forgotten the shield-hung hull
Seen nearer and more plain,
Dipping into the troughs like a gull,
And gull-like rising again–
The painted eyes that glare and frown
In the high snake-headed stem,
Searching the beach while her sail comes down,
They had forgotten them!
There was no Count of the Saxon Shore
To meet her hand to hand,
As she took the beach with a grind and a roar,
And the pirates rushed inland!
Rudyard Kipling
Verwysings
Breytenbach, B. 1964. Die ysterkoei moet sweet. Johannesburg: Afrikaanse Pers-Boekhandel.