Menu
Versindaba
  • Nuwe Bundels
    • Digbundels (2024)
    • Digbundels (2023)
    • Digbundels (2022)
    • Digbundels (2021)
    • Digbundels (2020)
    • Digbundels (2019)
    • Digbundels (2018)
    • Digbundels (2017)
    • Digbundels (2016)
    • Digbundels (2015)
    • Digbundels (2014)
    • Digbundels (2013)
    • Digbundels (2012)
    • Digbundels (2011 & 2010)
  • Resensies
    • Resensies
    • Resensente
  • Gedigte
    • Gedigte (A-L)
    • Gedigte (M-Z)
    • Kompetisies
    • Vertalings
      • 100 Duitse bestes uit die 20ste eeu
  • Digters
    • Digters
    • Onderhoude
    • Stemgrepe
  • Skryfhulp
  • Borge
  • Oor Versindaba
    • Kontak
Versindaba
27 December 202028 December 2020

Resensie: Kameleon (Charlotte van den Broeck, vert. Daniel Hugo)

 

 

 

Kameleon deur Charlotte van den Broeck, vert. Daniel Hugo. Protea Boekhuis, 2020. ISBN 9781485310211

 

Resensie: Nini Bennett

 

Die Belgiese digter Charlotte van den Broeck se poësie is vertaal in Engels, Duits, Spaans, Frans, Serbies en Arabies, en nou ook in Afrikaans, danksy ’n inisiatief van Protea Boekhuis en ons voorste vertaler, Daniel Hugo. Hugo het meer as vyftig boeke uit Nederlands en Engels vertaal. Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns het hom twee maal bekroon vir sy vertalings uit Nederlands. Van den Broeck, weer, het vir haar naam gemaak as Europese voordragkunstenaar. Maar ’n goeie voordragkunsenaar met die regte timbre kan selfs swak poësie goed laat klink – dit is kritiese lesersoë wat besluit of ’n digter die toets slaag, al dan nie. Van den Broeck is geloof vir haar debuut, Kameleon (2015) as vernuwende stem. Die bundel is met die Herman de Coninck-debuutprys bekroon en haar tweede bundel, Nachtroer (2017) was genomineer vir twee pryse.

Naas ’n soepel vertaling bied Kameleon ’n onthutsende, dog gepoleerde toevoeging tot die bestaande korpus vertaalde Afrikaanse poësie.

In Kameleon werk Van den Broeck met die verkleurmannetjie as uitgebreide metafoor. Die omslagkuns is strak, in skakerings van groen en bruin, die vernaamste skutkleure van dié diertjie. ’n Verkleurmannetjie staan in die teken van verandering, metamorfose, emosionele (kleur-)fluktuasies en versmelting met die agtergrond waarin beweging, lyn en vorm ’n rol speel. Die bundel wemel van die metamorfose van metafore self – in geheel, ’n bundel vir die fynproewer wat bedag is op die vervreemdende aspekte van die taal waarin die foregrounding van die woord aandag geniet.

Maar óók die vertaler, Daniel Hugo is, figuurlik gesproke, ’n verkleurmannetjie. Hy moes aanpas by Van den Broeck se digterlike idiosinkrasie en die poësie “kamoefleer” in die teikentaal, Afrikaans. In Kameleon is slegs die Afrikaanse vertalings van die verse gebundel, nie die bronteks, met die Nederlandse gedigte nie – wat op ’n ironiese manier ’n goeie ding is, want Hugo slaag die vernaamste toets waaraan ’n goeie vertaler gemeet word. Die verse moet lees asof dit oorspronklik geskryf is; nié tweedehands nie, en nié kunsmatig nie. Die bundel bied ’n outentieke Afrikaanse leeservaring. Ek het wel die oorspronklike Nederlandse teks by die vertaler bekom en vergelyk gerus die volgende werklikheidsgetroue vertaling:

 

Flamink

Ek slaap soos wat flaminke staan:

met een been reguit, die ander een

by die knie geknak teen my maag

soos ’n opgevoude blindestok.

Op hierdie donsbed, wankelend in donkerpienk

toe nog uitgestrek nek teen nek

het ons stadig twee verstrengelde

worse geword, snakkend na asem.

Flaminke verower mekaar sinchroon

’n hoofse paringsdans, minstens vir twaalf

wimperblikke ’n monogame lewe lank.

’n Ridderlike lansgeveg wat ons veral ken uit televisieprogramme.

Eers was ons nog grys

nou is ons byna vlieëniers

byna ’n ode aan voëls.    (p. 23)

 

Flamingo

Ik slaap zoals flamingo’s staan:

met één been gestrekt, het andere

bij de knie geknakt tegen de onderbuik

als een opgeplooide blindenstok.

Op dit donzen bed, wankel in donkerroze

toen nog uitgestrekt nek aan nek

werden we langzaam twee verstrengelde

worsten, snakkend naar adem.

Flamingo’s veroveren elkaar synchroon

een hoofse paringsdans, minstens twaalf

wimperblikken een monogaam leven lang.

Een steekspel, dat we vooral kennen van televisieprogramma’s.

Eerst waren we nog grijs

nu zijn we bijna piloten

bijna een ode aan vogels.

 

In die persverklaring word die bundel beskryf as “ironiese, speelse en subversiewe gedigte wat ’n meisie se identiteitsoektog na vrouwees kaart”. Onheilspellende verbeelding kenmerk die gedigte – en Van den Broeck se poësie het ’n vreemde uitwerking op die leser. In ’n sekere sin figureer die verse soos ’n Rorschach-toets. In die leser se poging tot betekenisgenerering word hy gedwing tot ’n (dikwels ongemaklike) introspeksie van geprojekteerde emosies. Die gedig, “Rorschach” (p. 41) onderstreep iets van die digter se werkswyse:

 

As ek my stamp, wil ek weet watter vorm

die blou plek sal aanneem

of daar aan ’n verslete verlange nog simboliek

te wen is, ek weet nie, […]

 

Tematies handel die bundel oor landskappe, wat die “agtergrond” van die kameleon sinjaleer; natuurverskynsels, erotiek, lyflikheid, fossiele, diere en uitgestorwe reptielspesies, die kosmos en moederskap. Prominente kodes in die bundel is oë/kyk. ’n Verkleurmannetjie beskik oor stereoskopiese visie met ’n gesigsveld van 360°. Hierdie visie vind gestalte in enkele verse:

 

In die vergrote korrels van dansende pixelprente

swier die meisiehare in lang slierte […]   (p.14)

 

En:

 

Kies ’n brandpunt, die vergrootglas

is op ons gerig, niks is klein genoeg

om kwyt te raak nie in die pretpark lyk die outjies

met versamelwoede al meer na Sisyphus. (p. 17)

 

Ook verwysings na die spreker se vel kom volop voor, na analoog van die kameleon se huid wat van kleur verander – maar onder die metaforiese huid van elke gedig sluimer daar ’n angst en word die grensloosheid van die lyflikheid geëkstrapoleer na iets dierliks, primitiefs, selfs primordiaal. En, soos die kameleon van gedaante verwissel, verras Van den Broeck met ongewone en surreële beeldspraak om die leser te noop om fyn te kyk: niks in die bundelaanbod is voor-die-hand-liggend nie, en ek haal aan uit “Kameleon” (p. 37): […] en niks / bly aan homself gelyk nie, ook ons / word anders, traer / kry skubbe op ons skouerblaaie.

Asook strofes 1 en 2 uit “Ekspedisie” (p. 46):

 

Met sagte asemstote krap jy

my wange oop, vou jy

my hande tot origami-olifante

papierpote in oorlogsmars

na ’n skuldige landskap, die geheue

met die huid so nou verweef

dat ons tevergeefs soek na waar

dit oopgeskeur het.

[…]

 

In geheel steun Kameleon op die begrip van ’n taktiele belewenis; die verse word ’n versugting om dinge op tasbare vlak te verstaan. Al is ’n verkleurmannetjie ’n reptiel met ’n growwe huid, is die einste huid ook besonder sensitief in sy vier pigmentlae.

Ander kodes is geometriese vorms, maar veral die sirkel wat die spreker inspan om “redenasies” te regverdig (maar wat in ’n nulliteit eindig). Uiteindelik verdwyn ook taal/poësie in ’n kamoeflage: “Om te praat is maar net die kamoeflage van vergeet / laat ons nooit hiervan taal maak nie” (p. 29).

Die verwysings na landskappe (soos Swede) bied ’n verrykende leeservaring aan die Afrikaanse leser, en al is die spirit of place in die bundel Europees, bereik Van den Broeck se verse ’n heterogene gehoor met haar universele tematiek soos byvoorbeeld die gedigte wat oor vrouwees, aanpassing en die soeke na identiteit handel.

 

Deel:

  • Click to share on Facebook (Opens in new window) Facebook
  • Click to share on X (Opens in new window) X

Like this:

Like Loading...

Lewer kommentaar Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Meeste gelees

  • Augustus-kompetisie
  • Resensie: "Kinderlê" deur Lynthia Julius
  • Resensie: "Miniatuur". (Johann de Lange)
  • Boekbespreking: “Taboek” (Riku Lätti)
  • Resensie: “Stil gesprek” (Jan Pretorius)

Nuutste bydraes

  • Digtersprofiel: Philip de Vos
  • AVBOB Persverklaring
  • Joan Hambidge. Die dood as solesisme
  • Onderhoud met Marthé McLoud oor “Ontbloot”
  • 100 Duitse Bestes: Rainer Maria Rilke (1875-1926) (II)

Nuutste kommentaar

  1. Ilse on 100 Duitse Bestes: Rainer Maria Rilke (1875-1926) (I)9 June 2025

    Dankie vir die lieflike vertalings!

  2. Heleen Louw on Jacobus Swart. Franz Kafka4 June 2025

    Treffend uitgebeeld. Jou vermoe om die essensie van 'n lewe' te omskryf is iets besonders vir my. En dan jou…

  3. Caren Kearley on Resensie: “Dawerende stiltes” (Caren Kearley)4 June 2025

    Dankie Maria, jy is welkom om my te kontak as jy een wil bestel. carenkearley@gmail.com. Ek is Ninni ewig dankbaar…

  4. Joan Hambidge on Ilse van Staden. Deursigtige oggend3 June 2025

    Beeldskoon hoe hierdie gedig vloei.

  5. Charl-Pierre Naude on Charl-Pierre Naudé. Mymering28 May 2025

    Hierdie is 'n interessante kommentaar deur jou, Hans. Dankie. Ek kou nog daaraan ... Ek moet nog jou opstel waarna…

Kategorieë

  • Artikels, essays, e.a.
  • Binneblik
  • Blogs
  • Digstring
  • Gedigte
  • Kompetisies
  • Nuus / Briewe
  • Nuwe Publikasie
  • Onderhoude
  • onderhoude
  • Resensies
  • Stemgrepe
  • Uncategorized
  • Vertalings
  • VWL 50 jaar later
  • Wisselkaarten
©2025 Versindaba | Ontwerp deur Frikkie van Biljon
%d