Loftus Marais oor die moerige minnaar wat hom happy hou
Onderhoud met Melt Myburgh by die verskyning van Marais se tweede digbundel,
Kry my by die gewone plek aguur
Loftus, as ek my spriete uitsteek, registreer ek ʼn oorweldigende vibrasie van afwagting en opwinding oor die verskyning van jou tweede bundel, Kry my by die gewone plek aguur. Hoe hou jou senuwees dit – veral na die fenomenale sukses en rits bekronings van jou debuut?
Die senuwees pla tog soms. Maar ek hou my kop waar dit was met die skryf van die verse: dit het eintlik min met ander mense te make, dis tussen jou en ‘n vae verbeelde ideale leser – dis eintlik net ‘n gekompliseerde weergawe van by jouself sit en mompel. Natuurlik geniet mens die blou strikkies en die oo’s en aa’s, ek sal nie lieg nie, maar dis nooit hoekom jy pen op papier lê of voor die rekenaar gaan sit om te skryf nie.
Jou bundel spog weer met ʼn lang, ongewone titel, geneem uit jou gedig “Binnehuisversiering vir beginners”. Het dit toevallig so gebeur of bou jy voort op die “handelsmerk” wat gevestig is met Staan in die algemeen nader aan vensters?
Wanneer die woord “handelsmerk” naby aan die poësie verskyn, raak ek skrikkerig. Hulle is teenoorgesteldes. Ek vrek byvoorbeeld oor die manier waarop Michiel Botha, die bundel se omslagontwerper, die Tafelberg-handelsmerk en die strepieskode op die agterblad so half ongemaklik-terloops ingesluit het. Asof dit nie saam met die beeldskone uitleg kán werk nie. So nee, daar was nie ‘n bewuste besluit dat daar op ‘n sekere identiteit voortgebou word nie. Die titel is maar net ‘n frase wat meeste van die bundel se drade en vrae en suggesties en idees saambind. Iets soos die meer “tradisionele” eenwoordtitel, hoewel hulle in ander kontekste goed werk, sou vir my dalk té geslote en té selfbewus vir die inhoud gewees het.
In Staan in die algemeen nader posisioneer die rockstar-digter hom met sy “fokken lugdrukboor” baie pertinent binne die Afrikaanse literêre tradisie. In Kry my by die gewone plek neem die digter standpunt in teenoor die tradisie van Lorca (“Dis nie New York nie, maar …”). Voel jy tuis binne die gekanoniseerde Afrikaanse literêre sisteem? Steur jy jou aan die hekwagters en paspoortbeamptes wat kwaliteitskontrole doen?
Ha! In enige literêre sisteem is daar hekwagters soos Cerberusse, en paspoortbeamptes wat bribes vat, en kontroleurs wat sommer énige boek ‘n rubber stamp gee, maar in die Afrikaanse sisteem is ons darem ook geseën met werklike goeie lesers en kritiese denkers en ja, ek steur my dikwels aan húlle. Mens kan altyd nog meer oor die poësie leer. En wat posisionering betref: met die skryf van die nuwe bundel het ek belanggestel in wat dit nou juis is wat ‘n stedelike vers ‘n stedelike vers maak. Mens reageer op, en word ook geïnspireer deur, Afrikaanse stedelike verse (soos, vir my, die van Stockenström, Opperman, wanneer Blum oor die Kaap skryf), maar jy vind ook ander, wyer besinnings insiggewend, soos die tradisie van die Nederlandse stadsdigter, Lorca se Poet in New York, Walter Benjamin oor Baudelaire en Parys, en selfs Kirchner se skilderye oor Berlyn.
Die humor en selfironisering van die digterstem wat so sterk teenwoordig was in jou debuut, is ook weer treffend teenwoordig in Kry my by die gewone plek aguur. In ” ʼn Liefdesvers” betig die digter homself: “jirre, ek gaan tekere asof ek / die dooie see se rolle ontdek.” Vind jy dat humor help om perspektief te bring op kwellinge wat in die bundel aangespreek word? Stel die drag queen-persona Fabulisha de la Queillerie die digter in staat om dinge te sê wat andersins stemloos sou wees?
Ek vind dat die serieuse O!-O!-poësie soms met my weghol wanneer ek skryf. Humor help my om weer terug te keer na die ding wat ek eintlik bekyk, om die onderwerp in ‘n meer sobere lig te sien. En ja, ek dink die fopdosser is ook ‘n soort terroris. Fabulisha is vir my eintlik ‘n asprisse, ondergrawende figuur en dit was baie pret om haar/hom uit te dink.
Gedigte soos “Verkeerswaarneming”, “Vuil taal” en “Vertelling” registreer ʼn frustrasie met kwessies soos misdaad en rassisme in die hedendaagse Suid-Afrika. Dink jy ons samelewing gaan ooit “harmonieer” en watter bydrae kan digters en skrywers lewer om ʼn verandering te help maak? Of bly die digter alleen optekenaar van wat gebeur?
Ek is baie skepties oor die politieke mag van die literatuur. Veral in ons land. En ek voel die gedigte met ‘n effense “betrokke” lading in die bundel is eerder blote ervaringstukke as argumente. Mens kan natuurlik nie oor ‘n Suid-Afrikaanse stad, oor ons soort publieke ruimtes, probeer skryf sonder om die spanninge van klas en ras en misdaad en geweld in te bring nie. Ek wou ook met die bundel, in vorm en ook in inhoud, die gefokusde blik van die venster vervang met ‘n meer panoramiese uitsig. Die skeidings en oorgange tussen die intieme en die openbare – dáár lê die eindelose strekking van die stad.
Ek is baie nuuskierig oor jou werkwyse as digter. As ek kyk na die frekwensie waarmee “oggend” in die verse voorkom, lyk dit asof jy soggens pen op papier lê. Is dié waarneming akkuraat?
Net so. Soms wens ek ek is eerder een van daardie slapelose, gemartelde nagdigters, maar die waarheid is dat ek meestal in die oggend voel ek wil iets neerskryf. Daar word meer poëtiese verduidelikings vir die oggenddigter gegee (jy’s nog naby aan jou drome, of die vars dag wil juis dan waargeneem word…), maar ek dink dis eerder dalk ‘n oorblyfsel van my Protestantse grootwordwaardes: jy beter nou jou werk begin doen, boetie, die son is op.
Ek is ook nuuskierig oor hoe “Hawe” ontstaan het. Gee jy om om hieroor uit te brei sodat lesers insig kan kry oor hoe die kreatiewe proses by jou voltrek word?
“Hawe” is ‘n anderste ene. Toe ek gewerk het en dinge word te besig of wild, het ek altyd na die kafeteria op die 26ste vloer van die Naspers-gebou gegaan en afgekyk na die hawe. Dis ‘n vreemde plek. Dit voel asof jy onder die Kaap se rok inkyk. En ek het altyd gedink: wanneer ek tyd het en nie meer aanhoudend werk nie, dan gaan ek eendag die hééldag net rustig in die hawe rondstap en kyk wat daar aangaan en dan later daaroor skryf. Ek het dit toe ook gedoen. En nou vang ek myself dat ek opkyk na die Naspers-gebou en vreeslik verlang na die werk. Dis maar hoe dit is. Mens is nooit tevrede nie. En dis seker ook goed, want as mens heeltyd tevrede is, sal mens seker nooit skryf nie.
Jy het seker na musiek geluister toe “Trekklavier” geskryf is? Hoe het jy aan die struktuur van dié interessante vers gekom?
O ja. Dawerend. Ek wou graag hê die gedig moes op die bladsy oopsprei, soos die klank ook in die eerste reël beskryf word. Die skuinslyne waarmee ek die verse breek, laat my dink aan die latte of ribbes van die instrument. Dit het ook vir my ‘n unieke trekklavieragtige rukkerigheid aan die leesritme gegee.
Soos in jou debuut, is daar ʼn lys agterin Kry my by die gewone plek aguur waarin erkenning gegee word aan individue wat bydraes gelewer het. Hoeveel “vroeë” lesers het jy van jou verse en watter rol speel elkeen? Maak jy altyd aanpassings ná aanbevelings? Mis jy die insette en terugvoer wat jy gehad het in jou Kreatiewe Skryfkunde-kursus waaruit Staan in die algemeen nader aan vensters gebore is?
Die bundel is vir my ‘n reeks gedigte wat ‘n verloop wil weergee, so ek het dit eintlik eers as ‘n héél bundel vir drie vertrouelinge gegee om te lees. Mens verstel dan dinge. Daarna is dit as manuskrip uitgewers toe. Ek voel nogal sterk oor die bedankings. Dis nie noodwendig mense wat bydraes tot die gedigte self gelewer het nie, maar ook mense wat my op verskillende maniere ondersteun en aanvuur. Sonder hulle sou ek ‘n ander boek geskryf het. En wat ek die meeste van die Skryfkunde-kursus mis, is nie die kommentaar nie, maar eerder die atmosfeer van gevoelig en kreatief dink – die konstante stimulasie, die gesprekke en die leeswerk oor ‘n verskeidenheid onderwerpe. Dít lei, in my ervaring, veel meer gereeld na stewige gedigte as die nitty-gritty van insette en analise en punte en kommas.
Oorweeg jy dit om prosa of ʼn dramateks te skryf, of is die poësie jou enigste minnaar?
Mens wil nie “nee nooit!” sê nie, maar ek dink dis hoogs onwaarskynlik. Die poësie is ‘n moeilike, moerige minnaar, maar hy hou my happy.
| Biografiese inligting : Loftus Marais is op 5 Maart 1982 in die Paarl gebore. Hy matrikuleer in 2000 aan die Hoër Jongenskool in die Paarl. In 2007 verwerf hy sy MA-graad in Kreatiewe Afrikaanse Skryfkunde cum laude aan die Universiteit van Stellenbosch. Sy verse is al in Nuwe stemme 3, ‘My ousie is ‘n blom’, Tydskrif vir letterkunde en die nuwe Groot Verseboek gepubliseer. As vryskutjoernalis het hy al ‘n hele paar literatuur-artikels vir verskeie publikasies geskryf. Sy debuutbundel, Staan in die algemeen nader aan vensters (2008) het vyf literêre toekennings ontvang, onder meer die Eugène Marais-prys, UJ-debuutprys en die Ingrid Jonker-prys. Sy tweede digbundel, Kry my by die gewone plek aguur, verskyn by Tafelberg. |