Janita Monna. Schoonschrift
Luuk Gruwez – Wijvenheide
Wijvenheide
Als Wijvenheide geen natuurgebied in Vlaanderen was, dan had Gruwez de plek kunnen verzinnen, als liefhebber van vrouwelijk schoon, en van bloemrijke taal. Hij maakte een liedje over dit stukje Vlaams landschap, een bijna kinderlijk vers ‘Laat ons naar wijvenheide gaan’, waar de grootste attractie de zilverreigers zouden zijn, die broeden op een spiegelei.
Wijvenheide is meteen ook de titel van zijn nieuwste bundel, de eerste na de in 2010 verschenen, lijvige bloemlezing Garderobe. Gruwez is poëtisch gezien familie van Charles Ducal: beiden een zwak voor vrouwen, beiden het vizier op de beklagenswaardige mens, door beiden helder en welluidend verwoord. Al is Gruwez’ poëzie wellustiger en barokker dan die van Ducal. Hij is de man van de fijne lijn en de sierlijke krullen – die overigens nooit zomaar ornamenten zijn. Dat schoonschrift van Gruwez bloeit uitbundig in zijn liefdesverzen, waarvan er in deze bundel weer een paar prachtige staan. ‘Ook zijn er zoenen nodig, bereid binnenkamers/ te blijven en niet brutaal het raam uit te glippen’, zo wordt een voorwaarde voor huwelijkse trouw beschreven. En zinnenprikkelend is de erotische serie ‘Een minnaar voor elk lichaamsdeel’ bij het schilderij Venus van Lucas Cranach. Steeds wordt één lichaamsdeel bezongen totdat de godin zich in volle glorie aan de lezer toont.
‘Het hoofd is mijn schunnigste lichaamsdeel. Het is de hemel/ en de hel in ieders lijf, het gekreun en het gereutel./ Wie kreeg niet ooit logies onder mijn krullen?’
Het vlees mag uitbundig worden bezongen, er is meer dan liefde en lust. Wie zoals Gruwez oog heeft voor de deerniswekkende mens, ziet tegelijk waar treurnis zijn ondergang wordt: bij de vader bijvoorbeeld, die zijn twee vrouwen en vier stiefkinderen vermoordde. Het leidde tot de reeks ‘Het zeggen van András’ over, drie bijna abstracte gedichten, kaal als het lege geweten van de dader: ‘András liegt niet. Zijn waarheid is vermist. Er zat een gat/in zijn zak.’
Gruwez’ wereld maakt zowel een horizontale beweging, als een verticale. Ze strekt zich uit van het Vlaamse land tot Anchorage in Alaska. Reikt van een ver verleden – ‘de tijd dat de dieren nog meertalig waren’ – , tot de ‘Black box’ met restjes mensenleven. En in die wereld en tijd, beweegt zich de mens, wachtend tussen ‘muffe kelders en firmament’ op de onvermijdelijkheid: ‘”Waar/ gaat toch alles wat verdwijnen moet naartoe? Naar boven?/ Naar beneden? En zijn daar dan voldoende trappen voor?”‘
Wijvenheide is bezonkener dan zijn voorganger Lagerwal. Daarin was meer baldadigheid, en een wat flauwe neiging om het onafwendbare einde niet al te serieus te nemen. Hier wordt de dood nog altijd afgeschilderd als een ‘charlatan’, maar is de humor bitterder. En is de poëzie fonkelend.
Spanbroekmolen
Zij hadden niets liever dan verschillend willen zijn,
een dichter, een dokter, een ober of een kapitein,
maar als gelijken verblijven zij in het graf,
uniform tot in hun knoken, uitgeknokte youngsters.
Verliefden zonder geliefde misschien of weduwloze
weduwnaars: gelijk is de dag waarop zij vielen en verlieten,
de zevende van de zesde, negentienzeventien.
Gelijker nog dan het gemillimeterd gras. Much beloved
Indeed. Known unto God. Ogen en oorlog verloren.
Toch gaan zij op een nacht nog één keer helderziend
op stap. Veel te verlegen om te leven. Boterbloemen
in het hoofd. En met een doelbewuste, eensgezinde pik.
Vroegere liefsten
Ze zeggen dat liefsten van vroeger, zij van wie
men nooit meer zeker weet in welke mate zij van vroeger,
ze zeggen dat vroegere liefsten soms het meest. Zéggen zij.
Dat vroegere liefsten je vermoeien, je vermoedelozen.
Dat vroegere liefsten aan de tralies in je hersens rukken
en daar woekeren, daar hevig woekeren. Zo weinig,
zeggen zij, weten liefsten van vroeger wat verdwijnen is
dat zij besluiten hun afscheid uit te stellen, uit en uit
tot zij zichzelf en iedereen vergeten zijn.
Luuk Gruwez – Wijvenheide. De Arbeiderspers, 64 blz., 17,95 euro, ISBN 978 90 295 83 29 9
Deze recensie verscheen eerder in Trouw
