F. Starik – Door
Nee, echt niet, poëzie hoeft niet verheven te zijn. Het kan ook gewoon gaan over elleboogjes macaroni:
Dat je huwelijk is mislukt, oké, maar wat. Dan.
Nog. In plaats van elleboogjes kun je de ellende
die jij je gasten voorzet toch pasta noemen
met een Italiaanse variatiesaus erover
in de smaken mild, pittig en grof?
Hier is F. Starik aan het woord. Oud-stadsdichter van Amsterdam, drijvende kracht achter de ‘Eenzame uitvaart’, waarbij dichters een eenzaam gestorvene met een gedicht uitgeleide doen. Als dichter draait hij alweer een behoorlijk tijdje mee. Aanvankelijk meer in het alternatieve circuit, inmiddels zo gevestigd dat hij zelfs werd getipt als nieuwe Dichter des Vaderlands. Starik schrijft – want zijn gedichten zijn soms net zoveel vertelling als poëzie – over liefde, dood, vergankelijkheid, maar vooral over het leven. Hij is rauw, grof, ironisch en soms bedeesd en verlegen.
Door heet zijn nieuwe bundel. Als in ‘we moeten door’, ‘verder met het leven’. Maar ook als Engels voor ‘deur (waarachter zich wie weet nieuwe vergezichten openen)’, en als meisjesnaam, Door met een hoofdletter ( het is allemaal te lezen in het vermakelijke nawoord dat de bundel begeleidt).
Starik blijft over het algemeen dicht bij huis. Hij gaat naar de supermarkt waar hij de daklozenkrantverkoper groet en een muntstuk geeft. Hij wil naar IKEA
om bij de hoorntjesautomaat te kijken
hoe het gratis ijsje net iets te lang
aan het uitgiftepunt blijft plakken.
Hij heeft een optreden ergens in het land of koopt een bloemetjesjasje dat volgens zijn lief alleen door televisiepresentatoren wordt gedragen. Starik observeert de wereld en zichzelf scherp, met afstand en mededogen. Hij schrijft laconiek, met soms opzettelijke vertragingen in zijn woorden, als om je te dwingen extra goed naar bijvoorbeeld dat ‘ijs-uitgiftepunt’ te kijken.
Er schuilt nog altijd veel non-conformisme in Stariks gedichten. Maar het nachtelijke leven, met de drank, de sigaretten, kent kleine en grote zorgen. Het heeft mettertijd zijn sporen nagelaten. Er zijn herinneringen aan dierbaren wiens graf wordt bezocht, en ook de dichter wordt ouder, zo constateert hij al tandenpoetsend:
Je maakt de badkamer schoon bij kunstlicht,
poetst ondertussen je tanden, bestudeert je gezicht,
neemt in de blinkende spiegel scherp de verwoestingen waar
die de tijd ook aan jouw gebit aanricht.
Degelijke uitgestreken, hilarische regels – ze doen aan Reve denken, en ook wel aan Koenegracht – zijn Stariks handelsmerk. Er staan er talloze van in Door: ‘Doodgaan is alsof je een televisietoestel uitzet’. Al is niet ieder gedicht van begin tot eind helemaal geslaagd. Dat zijn wel de meer tedere gedichten uit de afdeling ’Moeder’, waarin de vrouw die ooit bezorgd was toen haar zoon ging sleetje glijden achter de auto van vader, nu zelf de zorg van de zoon nodig heeft. ‘Elke dag precies om twaalf uur raap ik/ mijn moeder bij elkaar, neem haar mee/ onder de douche, spoel haar af en hang/ haar helemaal te drogen daar’. Ontroerend, zonder een greintje sentiment.
Was ich noch zu sagen hätte
Je leeft in het donker.
Je maakt de badkamer schoon bij kunstlicht,
poetst ondertussen je tanden, bestudeert je gezicht,
neemt in de blinkende spiegel scherp de verwoestingen waar
die de tijd ook aan jouw gebit aanricht.
De tijd en je gewoonten, ze tekenen af.
Met iedere teug die je neemt,
met elke slok zet je een stap.
Met ieder glas dat je drinkt.
Met elk woord dat je spreekt,
in willekeurig welk boek je dit leest,
in iedere zin die je schrijft.
In elk lied dat je zingt, met iedere veeg:
een vochtige doek die verslijt aan de glans die hij geeft.
Wastafel blinkt.
Je spuwt het tandpastaschuim uit,
spoelt je aanslagresten door het afvoerputje,
het is tenminste even schoon geweest
tussen twee stilten luid.
F. Starik – Door. Nieuw Amsterdam, 112 pagina’s, 19,95 euro, ISBN 9789046814017
Deze recensie verscheen eerder in Trouw.