I
Annette Lavers wys in haar studie Roland Barthes: Structuralism and After op die ingewikkelde spel van isotopie met ‘n analise van ‘n koeplet van P. J. Toulet. Sy leen dit by Groupe ų (die Groupe de Liège) in 1977:
Étranger, je sens bon. Cueille-moi sans remords:
Les violettes sont le sourire des morts.
(Stranger, I smell sweetly. Pick me without remorse:
Violets are the smile of the dead.)
(1992: 188).
Blom, dood, liefde, logos (dus alles wat te make het met kommunikasie) is die vier isotope wat uitgewys word in hierdie teks.
Die teks is dubbelsinnig: die spreker is ónbekend (anoniem) soos die omstandighede róndom die gegewe.
Die sogenaamde “causal structure” – met die elliptiese aard – bied verskillende interpretasie-moontlikhede vir die leser.
Die analise van Lavers staan in die afdeling “A whole landscape in a bean”.
Die vraag is: kan ‘n mens nog strukturalisties kyk na ‘n koeplet of kort gedig? Of is die leser reeds deur post-struktralistiese teorie beïnvloed?
(a) Hierdie gedig van Toulet roep assosiasies op (vir hierdie leser) met Blanche in A streetcar named desire (1947) van Tennessee Williams. Die Mexikaanse vrou wat blomme verkoop, is morbied. Dit simboliseer eweneens die tragiese einde waarop alles afstuur.
(b) Ook Lien Botha, fotograaf en skrywer, se ironiese gebruik van blomme word hier geaktiveer.
https://www.netwerk24.com/netwerk24/lien-botha-ons-moet-vrede-maak-met-verlies-en-verlorenheid-20210423 Besoek 11 Oktober 2024
By haar word die viooltjies in die voorhuis geweertjies. Die verwysing na Leipoldt se klassieke “Oktobermaand” is tersaaklik:
Louis Leipoldt (1880-1947)
OKTOBERMAAND
Viooltjies in die voorhuis,
Viooltjies blou en rooi!
Viooltjies oral op die veld,
En orals, ai, so mooi!
Dit is die maand Otober,
die mooiste, mooiste maand!
Dan is die dag so helder,
so groen is elke aand,
So blou en sonder wolke
die hemel heerlik bo,
So blomtuin-vol van kleure
die asvaal ou Karoo.
(…)
https://scrapydo.wordpress.com/2013/10/01/oktobermaand-c-louis-leipoldt/ Besoek 11 Oktober 2024
(c) Barthes – via Lacan – luister met die derde oor vir sluimerende betekenisse en implikasie in ‘n teks. Letterlik die “les mots sous les mots”, oftewel die verwysing na Jean Starobinski se titel vir De Saussure se anagramme (1992: 193).
(d) Hoe verskil die anagram van die koeplet?
Anagram:
(Gr. anagrammatizein = letters van een woord in een andere orde zetten < gramma = letter). Woord of woordgroep gevormd door omkering of willekeurige herschikking van de letters van een gegeven woord of woordgroep. Het procedé vindt zijn oorsprong in het Oosten, waar kabbalisten en andere religieuze genootschappen aan lettercombinaties een magische betekenis toeschreven. In het Westen ging men het veeleer als een spel beschouwen en heeft men er o.m. een middel in gevonden om een pseudoniem te vormen. Tal van Nederlandse voorbeelden vindt men in Opperlans van Battus. Zie ook woordspel.
https://www.litterm.co.za/2015/03/02/anagram/ Besoek 12 Oktober 2024
en:
1
a word or phrase made by transposing the letters of another word or phrase
The word “secure” is an anagram of “rescue.”
2
anagrams plural in form but singular in construction : a game in which words are formed by rearranging the letters of other words or by arranging letters taken (as from a stock of cards or blocks) at random
https://www.merriam-webster.com/dictionary/anagram 12 Oktober 2024
An anagram is a word or phrase formed by rearranging the letters of a different word or phrase, typically using all the original letters exactly once.
https://en.wikipedia.org/wiki/Anagram Besoek 12 Oktober 2024
Koeplet:
Koeplette kan geslote of oop wees. By ‘n geslote koeplet is daar ‘n pouse aan die einde van albei reëls, en by ‘n oop koeplet word die betekenis van die eerste reël in die volgende voortgesit.
https://www.google.com/search?client=firefox-b-d&q=koeplet Besoek 12 Oktober 2024
II
Étranger, je sens bon. Cueille-moi sans remords:
Les violettes sont le sourire des morts.
(Stranger, I smell sweetly. Pick me without remorse:
Violets are the smile of the dead.)
Letterlike vertaling:
Vreemdeling, my geur is soet. Pluk my sonder skroom:
Viooltjies is die glimlag van al gestorwenes.
Dit is ónmoontlik om dieselfde metriese en rympatroon in Afrikaans te volg.
III
Ek kyk weer en skryf hierdie vers:
Kwatryn
Geslote of oop glo is ‘n koeplet:
‘n Pouse aan die einde, die geslote een;
Die oop een verplaas, beweeg en stik aaneen.
Dan eerder ‘n kwatryn as jy fyn-fyn let.
Lavers en Barthes maak ons daarop attent dat elke woord tel in ‘n gedig. In die kort gedig wys die foute duideliker uit. En die anagram? Dit help om te kyk na ander vorme wanneer ‘n mens nadink oor die digkuns. En dit het Opperman ryklik geïllustreer in Kuns-mis.
‘n Gedig verpak met soveel implikasie en toespelings.
Johann de Lange dig in Miniatuur soos volg:
‘n Skadu leng
Dáárdie sipres gooi ’n skadu oor
die tuin se laatlig-op-donkergroen,
reik na waar wyd oop blomkelke teug
aan die son soos aan ’n bloedlemoen.
102 kwatryne perfek verpak.
En Barthes se stylaanslag in Roland Barthes bewys hoe belangrik die epigram vir hom was.
Text of the Dead: a litaneutical text, in which no word can be changed (1977: 149).
Joan Hambidge
13 Oktober 2024
Bronne:
Barthes, Roland. 1975/1977. Roland Barthes. Londen: MacMillan. Vertaal deur Richard Howard.
De Lange, Johann. 2024. Miniatuur. Gansbaai: Naledi.
Lavers, Annette. 1992. Roland Barthes: Structuralism and After. Londen: Methuen.
Opperman, D.J. 1964. Kuns-mis. Kaapstad: Human & Rousseau.
Thody, Philip. 1977. Roland Barthes: A Conservative Estimate. Londen: MacMillan.