omswerwing
ons is die rondreisende troebadoers
my jong vriende, in hierdie winderige wêreld
om ons tekste voor te lees
vir ‘n onsigbare publiek wat nie die taal verstaan nie
moenie julle van stryk laat bring
deur die gestotter van masjiengewere nie
kom ons verbeel ons dis die kaalwang katlagters
van ons jeug
laat ons in ‘n sirkel staan
my jong vriende : wys my weer
die omslag van my laaste boek
bedenkinge, die foto wat ek nog nooit
vantevore gesien het nie, a,
van die kaalkop kind voor die outydse huis
in ‘n tuin van winde
ek onthou nou iets van die liefde
en dat ek ‘n onsigbare hond
aan ‘n tou om die hals gehad het
met die naam Zen – julle moenie
lag nie mense
miskien is hy nog steeds hier iewers brak
om vir die maanverstand en die wind te blaf
sal ons die tekste repeteer ?
moenie julle laat afsit deur die gestotter
van ‘n vreemde taal nie
my jong vriende : ek sal elke gedig
eien as synde myne opgedra aan Zen
want die dood is maar net ‘n tuin
as ons mekaar in die oë bly kyk
my jong vriende, sal ons
ons nie steur
aan die publiek wat die hond wegjaag
of nie weet wanneer die klippe ons weer
en weer doef nie
en luister, dit wil ek nog sê :
laat my die koda resiteer :
l’amour est un merdier de mouches
dit wil sê
die liefde is ‘n laken van vergeet
oor die kakemmer vlieë
© breyten breytenbach/ 2017
Daniel, hier is deels die resep om te kan voldoen aan sekere spellingvereistes op jou rekenaar:
druk alt in en dan 136 vir ê
alt en 137 vir ë
(Dis die ASCII-kode indien jy dit wil opsoek).
Nou ja, Nicolaas, wat wil ons meer h^e in Afrikaans as T.T. Cloete? O ja, daar is ook die Bybel. Die res moet maar swyg.
Waldemar Gouws.
Nicolaas het nie ‘n “vertolking” gegee nie; wel ‘n ongestaafde waardeoordeel. Nou ja, dis waar, kan jy Daniel mooi gedigte gee. Weet jy dat die mooiste gedigte deur Breytenbach geskryf is, maar Cloete dit verbeter het.
Ek praat toe helaas.
Is dit nodig om mooi gedigte te verwring? Op die einde, Breyten?
Kan ons nie die mooi tot in die dood soos TT Cloete beskryf nie?
Kaalbas, jawel. Dan dien koue en kaalheid as versagting met al die gebibber van lip tot lip. Maar dis dalk ook net beskrywend van ‘n kaalholler wat gou (nie ‘despacito’) sy knieë gedra het dwarsoor jou “omswerwing-” gedig.
Ek het my vergis (lelik) in die slotreëls. Die Franse uitdrukking oor die liefde en ekskrement (die strontspul) word aangepas in jou Afrikaans om aan te sluit by die punt wat die kerkman Paulus in ‘n brief gemaak het oor die liefde: dit bedek alles.
Kaalbas, Waldemar? Dan sal hy mos te veel bibber om nog te kan praat ook!
Die woord val nie ver van die appel nie, maar kan iemand nie vir Nicolaas, stil soos ‘n kalbas, aan die praat kry nie?
Lanklaas dat ek so geloop is – mooi so!
Ek sal maar opstaan uit die stof, die woorde uit my oë vee, en fyn uitkyk vir die Cape Times outjie wat my so dônner net omdat ek in die Argie wou kyk wat van Kakiebosch se blinde sieners geword het.
Kruppel groete,
Koos Agterplaas
Nie dat geskeurde broeke onbelangrik is nie, Woordloop. Dink maar aan vader Argus: waar die broek skeur loer daar nog ‘n oog. En mens kan nie jou neus optrek vir ‘n ekstra oog in verblindende tye nie.
mooiloop,
Michael Jackson
Geagte Nie-Nikolaas Appel,
Ek het dan gedog mens loop mooi juis om nie jou broek te skeur nie. Dis tog waaraan mens die Afrikaner uitken? (Die ver sigtigheid, nie die geskeurde broeke nie.)
Mooiloop,
Breyten Woordloop.
(En ek het tog so uitgesien na Vader Krismis…)
Ekskuus tog, verkeerd gespel. Nie-Nikolaas.
Waarom is Afrikaners alewig besig om mooi te loop? En is dit nie een woord nie? Seker te doen met broek skeur. Maar dit gaan seker afhang hoe mens dans, met of sonder twee bene. Mooi gedig in elk geval, Breyten. groete, Nie Nicolaas.
Ek kom bietjie laat in hierdie gesprek en hoort seker eintlik ook nie hier nie. Tog – mosterd na die maalwanneer die borde reeds skoon gelek is – ‘n klein betitteling of regstelling gerig aan Nicolaas: om ‘n gedig wat redelik (nouja, sê dan maar ‘redelik’) goed die rigting hou einde toe te ‘ontspoor'(‘n fokts in die wiel te steek)deur ‘n onverwante aannaaisel, is nie ‘n “gawe” nie. Dis op sy beste ‘n verleiding, maar meer dikwels, helaas, ‘n onweerstaanbare en onverantwoordbare ‘vloek’.
Dit kan natuurlik ook gebeur as gevolg van onhandigheid of ongevoeligheid teenoor wat die gedig wil sê. Wat nog te sê daarvan as die ‘produk-in-wo(o)rd(d)ing’eenvoudig nog nie ‘af’ is nie? Nie kan of wil sing nie?
Daniël Hugo in ‘n onlangse rubriek in Die Burger oor die geite en geitjies van die taal wat min wil weet van beleid of aanpassing of pragmatisme, en by definisie en uit beginsel (ook in die eindspel) géén skuldgevoelens het nie, gee ‘n fassinerende uitleg van die baie maniere waarop die misterie vorm kry – en dalk inboet aan twyfel. Die gedig wat die rubriek vergesel is self ‘n werklik uitstekende illustrasie van die proses.
Wat is ‘n gedig indien dit nie vryheid vergestalt nie? En wat nou wanneer dit met die onbetaamlike wil gaan vry? En is ‘vorm’ die pootjie van vryheid?
Die ding is om aan te hou beweeg.
Wie Nicolaas ook mag wees: baie sterkte en gesonde pyn vorentoe toegewens! Moenie die ou ballies te ongenadig wees nie. Ons sukkel ook maar om op (en in) tyd te bly. Ouderdom gaan nie verhoed dat die hand gly nie.
Mooi loop.
My woord “vertolking” is deel van ‘n opmerking oor iets wat in die algemeen geldig is, dit verwys nie na Nicolaas se uitspraak oftewel “ongestaafde waardeoordeel” nie.
Geniet die Sabbat.
Nicolaas het nie ‘n “vertolking” gegee nie; wel ‘n ongestaafde waardeoordeel.
Ek lees jou, Louis. Dit lyk of ek miskien’n insinuasie ingelees het in Daniel se kriptiese vraag? Dan vra ek maar om verskoning. Ek trek my vermoedens terug en word weer onskuldig, as dit kan. My gevoel oor die Breytenbach-gedig is dat dit veral in die sosiale kommentaar ‘n uitdaging uithou aan die jonger lesers in Afrikaans, wat reaksie verdien en nou ja – hier is alweer ‘n aanname aan my kant – as Nicolaas ‘n jonger leser is, laat hom tog maar praat. Dit is net soveel in “verkeerde” vertolkings as in “korrekte” vertolkings dat sosiale wendings hulself vertoon – wendings wat dalk belangrik kan wees vir dialoog.
So, ek laat die gesprek maar aan Nicolaas (oud of jonk) en aan Daniel (oud of jonk) oor.
O, laastens. Ek het wel gedink mnr Hugo se vraag is interessant. So laat hoor gerus van jou, Nicolaas.
Ryno, jou reaksie is inderdaad vreemd. Indien ‘n veralgemenende stelling gemaak word is dit tog sekerlik iemand se reg om te vra na voorbeelde? My opmerking sou wees: Indien ‘n gedig deur een of twee reëls bederf word, kan dit gewoon nie ‘n “skaflike” gedig wees nie. Die digkuns is helaas nie ‘n glyskaal nie: dit is poësie of dit is nie. Daarom is dit ‘n normale reaksie om te probeer verstaan wat dit is waarna Nicolaas verwys.
Nicolaas, jy moet eers aansoek doen vir n permit, as jy ‘n groot digter wil kritiseer. Doen regstreeks aansoek by Kommandant Daniel Hugo van die Afdeling: Kunspolisie, Hoedspruit, Vryespraakfontein
Daniel, ek het nie my mes in vir jou nie. Maar jy klink darem baie stellerig met die arme Nicolaas.
En watter re”els sou dit wees, Nicolaas?
Soos met vele van sy gedigte, het Breytenbach weer sy gawe bevestig om ‘n skaflike gedig met een of twee reëls te bederf.
Mens wil nie vaskyk in die opsommende koda se idiomatiese uitdrukking van ‘n (realistiese?) verloopte liefdesbeskouing nie. Eerder wonder ek oor die twee kringe, kampe in die gedig: eerstens die swerwende troebadoers (van die Occitaanse – met die rug na die Paryse metropool destyds – ‘trobador’vir digter, ook etimologies verwant aan ‘troop’ wat die figuurlike gebruik van taal aandui) en tweedens die publiek, onsigbaar, antagonisties, wat boonop ‘n ander taal besig as dié van die troebadoers.
Sou mens hierdie twee kringe as komplementêr kon beskou, soos die Jang en die Jin? Of as ‘n voortgesette konstatering van die titel van Breyten Breytenbach se omslagskildery op sy “laaste boek”: “want die lewe is absurd”?
Ek dink ook aan Remco Campert se strofe in sy bundel “Met man en muis”:
“onder de donkere vleugels van de poëzie:
praters in veren, vliegers in dons
levend en vechtend
in woorden die ademen doen.”