“Ik ben een lezer met de buien van geestdrift en verontwaardiging van een lezer; ik ben geen voorlichter, en ik zou het niet willen zijn.” – du Perron
Versindaba publiceert onregelmatig het ‘Cahier van een lezer’. Op de letterkundige brug tussen Zuid-Afrika en de Lage Landen deel ik parafernalia in de geest van de gelijknamige kleinschalige boekprojecten van de Nederlandse schrijver E. du Perron. Het Cahier, waarvan later een boekpublicatie verschijnt bij Naledi, is een neerslag van leeservaringen op het gebied van Nederlandse en Zuid-Afrikaanse letteren.
#24 Vraaggesprekken met literaire agenten
DEEL 18 – In gesprek met Bibi Burger
In een vraaggesprek wordt actoren in de Afrikaanse literatuur gevraagd hoe zij hun rol beschouwen als literair agent, hoe en aan welke specifieke fluctuaties (literair, cultureel, maatschappelijk, economisch) het veld van de Afrikaanse letteren onderhevig is, welke uitdagingen zij persoonlijk ervaren als bepalend voor de actuele Afrikaanse letteren.
Gesprekspartners, tegelijk ook hoofdrolspelers in het Afrikaanse literaire gesprek, bekleden uiteenlopende rollen: schrijver, vertaler, uitgever, criticus, keurder, academicus. Eerst wordt gevraagd naar de institutionele functies en vervolgens gepeild naar ontwikkelingen in het hedendaagse Afrikaanse literatuurlandschap, welke wegen de betrokkenen zelf bewandelen in die trajecten van de literatuur en hoe het gesprek vandaag verloopt en/of welke de uitdagingen zijn voor de Afrikaanse letteren. Ieder gespreksgenoot spreekt natuurlijk in eigen naam, vanuit een particuliere positie en gericht op een persoonlijke esthetica, de institutionele rol van literair agent, van betrokken instantie in het vertoog over literatuur in een Zuid-Afrikaanse context.
Voor een toelichting bij het opzet van de interviews en een tweedelige inleidende tekst verwijs ik naar https://versindaba.co.za/2024/05/23/yves-tsjoen-cahier-van-een-lezer-18/. In de gesprekkenreeks zijn reacties opgetekend van Joan Hambidge, Johan Coetzee, Charl-Pierre Naudé, Marlies Taljard, Mercy Kannemeyer, Ilse van Staden, Eben Venter, Marita van der Vyver, Bernard Odendaal, Paul Kammies, Klara du Plessis, Alwyn Roux, Izak de Vries, Marni Bonthuys, Pieter Odendaal, Marius Swart, Andries Visagie, Ihette Senekal en Sonja Loots. Vandaag is Bibi Burger aan het woord.
1 Kun je het agentschap (“agency”) als literair betrokkene in het hedendaagse Afrikaanse literatuurlandschap becommentariëren? In het complexe systeem van literaire actoren, instanties en strategieën bekleed je naast velen hoe dan ook een eigen positie. Hoe zou je die rol zelf omschrijven?
BIBI BURGER
Ek dink die betekenisvolste rol wat ek beklee (en waaraan ek die meeste tyd en energie bestee) is as dosent. Ek is alewig besig om my modules aan te pas om te probeer om my studente bloot te stel aan so groot as moontlik ’n verskeidenheid van Afrikaanse literatuur en om hulle aan die een kant intellektueel uit te daag maar ook emosioneel aan te spreek. Ek dink ek wroeg veral daaroor omdat baie van die studente wat Afrikaans neem later onderwysers word wat Afrikaans op skoolvlak aanbied. In die tweede plek doen ek navorsing oor Afrikaanse literatuur en hier word ek meer gelei deur my passies en belangstellings – veral my belangstelling in hoe skrywers en ander kunstenaars die verhouding tussen ruimte en die mens uitbeeld. Hierdie fokus op ruimte hou in die Suid-Afrikaanse konteks (soos ook elders) verband met pynvolle geskiedenisse en staan in die hede ook in komplekse interaksie met kwessies soos ras, gender, die mens se verhouding met die nie-menslike, ensovoorts. In die derde plek speel ek agter die skerms ’n rol as streeksredakteur vir Tydskrif vir Letterkunde, nadat ek vir ’n klompie jare die resensieredakteur van die joernaal was. As resensieredakteur het ek my beste gedoen om die fokus te hou op Tydskrif se Afrikaanse resensies, maar ook, in ooreenkoms met die joernaal as geheel se fokus op Afrikaliteratuur, meer resensies van boeke oor en uit die res van die kontinent in te sluit. Ek moet bieg dat omdat ek nog nuut in die rol is, ek nog leer wat van my verwag word as streeksredakteur en hoe ek self hierdie posisie sien.
2 Het gesprek over literatuur op het openbare forum wordt niet alleen bepaald door schrijvers, teksten en bijvoorbeeld de literatuurkritiek. Ook uitgeverijen, met zaakwaarnemers en managers, redacteurs, boekontwerpers en lectoren, of bijvoorbeeld literatuuronderwijs op school en aan universiteiten, bepalen naast tal van andere agenten het beeld van een literatuur(landschap). Welke poëticale visie of ideeën omtrent literaire producties verdienen (méér) aandacht in het huidige literair systeem?
BIBI BURGER
Ek weet nie of dit regtig jou vraag beantwoord nie, maar persoonlik wens ek dat daar meer publikasieplatforms was vir eksperimentele en onkommersiële literatuur in Afrikaans – iets soos die uitgewery Taurus of die little magazines van ouds. Daar word natuurlik interessante literatuur gepubliseer deur die hoofstoomuitgewers en in iets soos die Klyntji-zine, ek wens net daar was nog meer instansies wat uitdagende en vreemde literatuur aangemoedig het.
3 Hoe zie je het hedendaagse landschap van een kleinere literatuur zoals die van het Afrikaans in een meertalige en multiculturele omgeving? Zijn er bepalende factoren en veranderingen die het gesprek over Afrikaanse literatuur vandaag anders maken dan gisteren?
BIBI BURGER
Dit is ’n moeilike vraag en ek dink ander mense sal dit beter kan beantwoord. Ander sal byvoorbeeld meer kan sê oor die privatisering en kommersialisering van Afrikaans oor die laaste paar dekades. Ek sal net sê dat ek uit ’n letterkundige perspektief die toenemende invloed van Afrikaans se verskillende variante en die potensiaal van samewerking met skrywers in ander Suid-Afrikaanse tale opwindend vind.