Yves T’Sjoen. Cahier van een lezer [37] – Vraaggesprekken met literaire agenten

 

 

 

“Ik ben een lezer met de buien van geestdrift en verontwaardiging van een lezer; ik ben geen voorlichter, en ik zou het niet willen zijn.” – du Perron

 

Versindaba publiceert onregelmatig het ‘Cahier van een lezer’. Op de letterkundige brug tussen Zuid-Afrika en de Lage Landen deel ik parafernalia in de geest van de gelijknamige kleinschalige boekprojecten van de Nederlandse schrijver E. du Perron. Het Cahier, waarvan later een boekpublicatie verschijnt bij Naledi, is een neerslag van leeservaringen op het gebied van Nederlandse en Zuid-Afrikaanse letteren.

 

#24 Vraaggesprekken met literaire agenten

 

Een tussentijdse conclusie

Dag op dag vier maanden geleden, op 23 mei 2024, startte ik in overleg met Versindaba webcoördinator Prof Marlies Taljard in dit schrijverscahier met een enquête. Benieuwd naar de stand van de hedendaagse Afrikaanse letteren zijn sedertdien twintig literaire stakeholders bevraagd: schrijvers, academici, vertalers, recensenten, critici en uitgevers. De genodigde rolspelers hebben elk voor zichzelf de institutionele rol in het Afrikaanse literatuurlandschap omschreven. Zij delen met een naar verluidt ruim lezerspubliek observaties en formuleren ook desiderata met betrekking tot het gesprek over literatuur in het Afrikaans. Er worden ook uitspraken gedaan over hoe de dynamiek van het literaire forum nieuwe impulsen kan krijgen, hoe het gesprek kan worden gestimuleerd en aan professionalisme winnen.

De respondenten reageerden op drie vragen, in Cahier van een lezer#18 omkaderd door een beschouwende tekst over poëticale en institutionele inbedding van het literair gesprek (in het Afrikaans). Na de eerste reeks met antwoorden, in totaal 20 sprekers, wordt nu een tweede serie voorbereid waarvoor de respondenten zijn uitgenodigd. Ook nu weer krijgen toonaangevende literaire auteurs, letterkundigen, uitgevers en vertalers het woord om hun zienswijze te delen en toe te lichten. De enquêtevragen bieden de door mij genodigde sprekers een vrijgeleide om op het publieke platform ideeën en kritische oordelen te articuleren.

De verzamelde reacties bieden een eclectisch beeld, vooral een polyfonie, van inzichten en literaire posities in het contemporaine literaire systeem van het Afrikaans. Constanten in de antwoorden zijn het besef van het veranderende literatuurbedrijf van een kleine taal – een landschap dat per definitie kleinschalig is gelet op het aantal eerstetaalsprekers en schrijvers – en de behoefte aan meer inclusiviteit. De literatuur van het Afrikaans is veelstemmig, pluricentrisch en veelgekleurd. Ze wordt geschreven in een taal die vele talen omvat. Al langer dan vandaag worden literaire teksten door uitgeverijen gepubliceerd in velerlei variëteiten van het Afrikaans. Literatuur verschijnt niet langer conform een opgelegde taalnorm die doorgaans met Standaardafrikaans is aangeduid. Deze inclusiviteit heeft behalve met taal(variatie) ook te maken met cultureel-etnische en socio-economische achtergronden van schrijvers. Daarnaast is de stem van literaire uitgevers en redacteurs belangrijk: zij geven te kennen aandacht te besteden aan een breed scala aan literaire genres, een spectrum van esthetica’s. Digitale ontwikkelingen in het uitgeverijlandschap van het Afrikaans komen aan bod (met ingrijpende gevolgen voor de wijze waarop promotie en verkoop worden gerealiseerd), de toename van online bestellingen en de crisis van de boekenmarkt, ook de stelselmatige teloorgang van de fysieke boekwinkel, zijn onderwerp van gesprek.

In de tweede reeks met twintig literaire stemmen komen daarom ook weer literaire uitgevers aan het woord die de Afrikaanse literaire boekenmarkt mee gestalte geven. Ook notoire schrijvers en letterkundigen hebben inmiddels hun medewerking toegezegd.

Als “binnenwaartse buitenstaander” observeer ik vanuit het Nederlandse taalgebied met nieuwsgierigheid een kleinere letterkunde die mijn belangstelling heeft en waarvan ik een toch ook weer afstandelijke buitenstaander ben. Door op deze weblog aandacht te schenken aan de Afrikaanse letterkunde, met ook lezers in de Lage Landen, poog ik de specifieke dynamiek van een kleine literatuur te documenteren met (zelf)reflecterende commentaren van direct betrokkenen. Zij geven dat landschap met woord en daad mee vorm. De literatuurkritiek komt aan bod – in de gepubliceerde vraaggesprekken bijvoorbeeld ook het sluipend gevaar van incestueuze literatuurbeschouwing, zelfbewieroking en nieuwe uitdagingen van het academisch literatuuronderwijs, het belang van de leescultuur en de rol van schrijversacademies of schrijfcursussen, de betekenis van vertaling in het letterkundig gesprek (tussen Afrikaans en Nederlands), et cetera. Zoals Marlies Taljard eerder opmerkte, zullen de bijeengeharkte bespiegelingen de grondstof bieden voor een institutioneel onderzoek naar belangrijke stakeholders van de Afrikaanse letteren. Studenten kunnen met deze particuliere commentaren aan de slag om de productie, de consumptie en de promotie van literatuur in Afrikaans in kaart te brengen. Zij kunnen een onderzoek opzetten naar receptie(patronen) vanuit literair-institutioneel perspectief. Voor de afgelopen tien jaar moet die studie nog een aanvang nemen. De geplande gesprekken in de komende maanden beloven alvast weer aanvullende en kritische inzichten die het literair gesprek almaar interessanter maken en in de breedte documenteren. Hier is een overzicht van de gesprekken die tot vandaag zijn gevoerd.

‘Vraaggesprekken met Literaire Agenten’, Versindaba:

Lewer kommentaar

Your email address will not be published. Required fields are marked *