Versindaba
~ 'n Weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

 

Oolog  deur Nathan Trantraal, Kwela Boeke. 2020.

 

Resensie: Alwyn Roux

 

Met Nathan Trantraal se derde bundel, Oolog (2020), bevestig hy sy plek as een van die belangrikste digters in Afrikaans gedurende die laaste dekade. Sy debuutbundel, Chokers en surivors (2013), het vir groot opspraak gesorg met onverskrokke verse, wat terugstaan vir niks of niemand nie. Sy tweede bundel, Alles het niet kom wôd (2017), het voldoen aan die hoë verwagtinge wat ’n opvolgbundel aan ʼn jong digter stel, en Oolog, sy derde bundel, is ʼn voortsetting van die gehalte digkuns wat lesers van Trantraal se digkuns verwag. Oolog is wél nie ’n maklike bundel om te lees nie. Tertius Kapp se uitspraak op die buiteblad is waar, dat “Trantraal […] poësie [vind] waar ander digters te bang is om te gaan soek”, en dis juis dié gegewe wat soos ’n vuishou tref in die maag.

Alhoewel wit bevoorregting vanuit die staanspoor gekritiseer word, vergelyk “Lupercal” (13-14) en “Petit Roux”  (41), asook die ideologiese raamwerk van apartheid – vergelyk ter illustrasie die onverbiddelike vers, “16 Junie 1976” (oorklanking)” (43), is dit nie die lewens van “wittes” wat die kollig inneem of kritiek verkry nie. Sy verse handel oor die stories wat sigself afspeel op die tuisfront, vertel vanuit ʼn eerlike, dog selfkritiese oogpunt, wat telkens resonansie vind in die gemoed van die leser.

Ek herhaal: dis nie ’n maklike bundel om te lees nie – dis oolog op die tuisfront, buite die confines van ’n gemaklike lewe, wat al te dikwels vanuit ʼn wit kyk (“White Gaze”) op ʼn venynige, rassistiese wyse veroordeel word. Die foto op die voorplat blyk ʼn vreedsame, onskuldige portret uit te beeld, van ʼn bruin man wat ʼn banjo bespeel, maar natuurlik is dit ʼn strategie wat die digter aan dag lê met die doel om te benadruk: lees dieper, jy sien nie wat jy dink jy sien nie. Die figuur is ʼn bestuurder van die Kaapse Korps, ʼn reeks militêre eenhede, wat aan die 6de Suid-Afrikaanse pantserdivisie buite Bologna gedien het – vergelyk “Abyss seen ya (1941)” (29):

 

Abyss seen ya (1941)

He who fights with monsters should be careful lest he thereby become

A monster. And if thou gaze long into an abyss, the abyss will also gaze

into thee.

– Friedrich Nietzsche, Beyond Good and Evil

Ennit gebee so vinnag

soesie Twiede Advent

Die een moment is Jacob Africa

ʼn man wat wandel innie Here

ʼn man van min woore

Niks om te sê nie

Die next moment lê daa ʼn Italian

saam sy derms innie sand

En roep allie saints en virgins

in Abyssinia ytie slaap yt op

Die next moment sit Jacob wee

in stilte mettie manne vannie

6th Armoured Division

mette storie om te vetel

vi sy kleinkinnes eendag

Oppie dae wanne hy so dronk is

dat hy nie ees wiet wie hulle issie

 

Die gedagte dat die voorbladfoto bloot gesien word as ʼn mooi prentjie, veral wanneer die oorlogkonteks nie in ag geneem word of dan die ironie van die nasleep van die oorlog wat dié tweede strofe uitbeeld nie, kan gevra word wat nou eintlik die nut van woord- of beeldende kuns is. Wat kan gedigte dan nou eintlik beteken vir mense wat onder geweld gebuk gaan? Is dit nie ʼn “bourgeois”-besigheid nie? Vergelyk die laaste strofe van die gedig “Funny business” (45):

 

My vie jaa oue dogte het ingekom waa ek sit en skryf

en my gevra mette mond vol brood

wat ek doen, ek het die Kannemeyer-boek

met altwie hanne opgestel

en vi haa die photo gewys van Coetzee voo op

“I was going to write a story about this guy, baby.

But I gave up.”

Sy het net gelag en gesê,

“That sounds like a funny business, Daddy.”

 

Die motto tot die bundel, “Getting on fine/ Catch the next wave/ Get the move right/ Darken the wave”, deur Amen Dunes van ʼn liedjie ter besinging oor ʼn branderplankryer, getiteld “Miki Dora”, gee ʼn meesleurende ritme aan die gebeurtenisse wat sigself van gedig na gedig afspeel, maar bring ook ʼn angstigheid mee, veral met die naasliggendheid van die opdrag, “vi ammel wie klaa hulle liewens verlooit, maa elke dag nog moet opstaan vi wêk, kinnes grootmaak en om te try om lief te wies vi ieman” (dié waves is natuurlik groter as wat mens dink). Behalwe vir die branderplankryer se heroïese en charismatiese kant wat besing word, word Miki Dora ook as “de-facto racist” en “white supremacist” bestempel, ʼn gegewe wat nie in die motto vermeld word nie, maar sluierend skuilhou onder die oppervlak, asof die opdrag om dieper te lees weer eens deur die bundel benadruk word – things aren’t always what they seem!

 

 

 

Die opdrag aan almal wat steeds aanhou ten spyte daarvan dat hulle reeds hul lewens verloor het, kom nie mooier na vore as in die gedig “Die eeste vyf” (24-26) nie, waarin ʼn vrou te midde van taxigeweld, die volgende versoek aan die taxibestuurder lewer – vergelyk die laaste strofe:

 

ʼn Vrou agte innie taxi vra virrie driver

impatiently wanne ôs gan ry

wan sy moet byrie wêk ytkom

Die ou guartjie lig sy hand op

en explain vi haa kalm hoekom hulle

hie sit en hoe sy nie

die taxi system verstaanie

Maa dai vrou kyk net dai

Alonzo Training Day-guartjie an

en sê, “Asseblief Uncle, ek vra nou mooi,

moenie op my poes wêk vandag ie

Ek praat mettie driver ek

praatie mette guartjie nie”

 

In “Grahamstown” (44) ʼn sleutegedig tot die bundel, bevind die spreker hom “in self-exile”, want “[d]aa is oolog annie gang waa ek vandaan kom”. ʼn Outobiografiese kode word hierdeur geaktiveer soos die digter (Trantraal) verwys na die township waar hy grootgeword het – Bishop Lavis. Die spreker “vestaan isse anne land waa ôs nou is/ ʼn Anne culture hie in wit Syd-Afrika”, maar die gevolg is dat hy sy “homeland [Bishop Lavis] mis”. Vanuit die plek waar die spreker hom tans bevind, waar “wit mense” hom “met groot oë an[-kyk]”, “vetel” hy “rondom groot glase wit wyn/ stories van die old country”:

 

En ek vestaan isse anne land waa ôs nou is
’n Anne culture hie in wit Syd-Afrika
Maai t maak net dat ek my homeland mis
En ek mis my vriende, die worst goeie mense
wat jy ooit sal ken, ek ken nieman bieter

En ek kan nooit wee hystoe gannie
wan is child soldiers en warlords
wat Bishop Lavis regeer
Daa is oolog annie gang waa ek vandaan kom
nou sit ek in self-exile en dink
annie mense wat nog daa is

 

Die bundel behou dan deurgaans dié spanning, tussen ʼn ruimte waarvandaan die spreker kom, Bishop Lavis, wat met behulp van die spreker se agternaperspektief as geweldgeteisterde ruimte gekonkretiseer word, sowel as dié waar die spreker hom tans in die hede bevind, gekenmerk deur innerlike konflik. In die openingsgedig, “Where the Wild Things Are” (9-12), voel die spreker as “donke pesoon” al die “expectation op my […]/ om extraordinarily sad te wees” by die aanhoor van Nelson Mandela se dood. Hier bevind hy hom tussen “hosts” “inne hys in Paris” – “Marianne,/ ʼn Parisian-American,/ en haar man Robin,/ ʼn South African expat”, maar sy siening oor Mandela se dood is “conflicted” –

 

Ammel sit geskok virre sekonde

En ek voel dai discomfort

wat jy voel as ieman vi jou ʼn gift gie

wat jy nie wil hê nie

Ek sit en try om my gesigmuscles

in formation te marshall

virre proper show of emoitions

Agterie godyn nudge ek myself vorentoe

soesie teachie mettie kind

wie skaam is om op stage te gan

My neurosis is my chief advisor

ennit sê nou vi my daa isse expectation

op my, asse donke pesoon

om extraordinarily sad te wies

Minor panic accost my

Soes as jy voo jou hys staan

en jy sê “Ek is sieke my keys is hie”

tewyl jy krap inne oovol sak

en ammel vi jou politely wag

om oep te maak

 

Die waarde van die gedig is daarin geleë dat alternatiewe sienings oor Mandela bedink word, eerder as die populêre siening om hom as “modern saint” uit te beeld. Dit is dan ook die intellektuele aard van Trantraal se digwerk wat vir my vooropstaan. Ek lees sy digkuns omdat dit gedigte is wat draers is van sterk idees. Trantraal se digwerk is nie sommer oorloopsels van sterk gevoelens à la Wordsworth nie, maar idees oor polities-maatskaplike werklikhede wat gestalte in versvorm verkry. Dit beteken nie dat sy gedigte ontdaan is van stylfigure of beeldspraak of lees soos ʼn filosofie-opstel nie; inteendeel, die krag van sy gedigte is die soepel, ritmiese en meesleurende gebruik van taal.

Ten slotte: die belang van die poësie is veronderstel om die lewe te omvat en dit is wat Trantraal regkry. In “Gie vi my ʼn baby” (56) word dié gegewe soos volg tot vlees en bloed uitgewerk:

 

Gie vi my ʼn baby

Jy vra my eendag wat poetry is

ʼn Attempt ommie wêreld te contain

in so min woore as moontlik

Toe ek sien jy verstaanie

Het ek ʼn quote met jou gedeel

Nie die woore van Alexander Pope

of Walt Whitman ie

Maa die van my vriend Pangatollie,

“My broe ek wil noggie kondom ansit

Daa wys hai goose my, ‘Gie vi my ʼn baby’

Toe gie ek ha ʼn baby, sy willit han hê.”

En nou êrens oppie Cape Flats

loep daa ʼn klein laitie rond

wie die son, die wind ennie

rien virrie eeste ke gevoel et

Wie honge, fear, pyn, joy,

liefde en haat gan ken

Wie gan liewe en doodgan

Dais poetry, min of meer

Wenner van die Ingrid Jonker-prys 2015 vir Afrikaanse poësie

 

Die wenner van die Ingrid Jonker-prys 2015 vir Afrikaanse poësie is pas bekend gemaak. Dit is Nathan Trantraal, wie se debuut, Chokers en survivors, deur een van die beoordelaars as “een van die opwindendste bundels” in Afrikaans bestempel word, met temas wat “verras en ontroer”.

Die bundel word geloof vir die “sterk en pretensielose kommentaar” wat dit lewer op die “wanhopige sosiale milieu” van die Kaapse Vlakte en die stryd om oorlewing waarin mense hul bevind. Die outobiografiese aspekte van die bundel word “aangrypend en eerlik uitgebeeld, sonder enige sentimentaliteit”. Die leser word in aanraking gebring met ʼn wêreld wat “onthuts, vermaak en skok”. Die galgehumor en kwinkslae bring egter “bloot tydelike verligting”, want die leefwyse en ervarings van die gesin en die gemeenskap word “onomwonde in al sy pynlike weerloosheid en wroeging” gedemonstreer. Die taalgebruik en taalaanbod word as een van die heel sterkste elemente van die bundel bestempel. Verder word daar in ʼn beoordelaarsverslag verwys na die “blatante opstand” in die bundel – “óók teenoor die digterlike vader (en moeder)”.

Die Ingrid Jonker-prys word jaarliks beurtelings aan ’n Afrikaanse of ’n Engelse debuutdigbundel toegeken, die twee tale waarin Ingrid Jonker geskryf het. Dit is ’n prys vir digters toegeken deur digters. Beoordelaars moet dus ook gepubliseerde digters wees.

Die drie debuutbundels wat vanjaar op die kortlys was, is deur al drie beoordelaars as topdrie uitgesonder. Die ander twee bundels op die kortlys is Eunice Basson se Leiboom en Jannie Malan se In ligte laaie. Die beoordelaars was Marlise Joubert, Vincent Oliphant en Hennie Nortjé, die vorige wenner van die Ingrid Jonker-prys vir Afrikaanse poësie in 2013.

Danie Marais is die sameroeper van die Ingrid Jonker-komitee. Die ander komiteelede is Ronel de Goede, Leon de Kock, Finuala Dowling en Diana Ferrus.

Die Ingrid Jonker-prys 2015 word volgende jaar by die Woordfees oorhandig. Dit bestaan uit ʼn kontantbedrag en ʼn medalje wat deur Bill Davis ontwerp is.

…

Nathan, van harte geluk met die toekenning van die 2014 ATKV Woordveertjie vir beste digbundel. Chokers & survivors was inderdaad ‘n grensverskuiwende debuut. In retrospeksie, hoe voel jy oor die ontvangs wat jou bundel gehad het?

Baie dankie Louis. Ek dink daar is ‘n part van my wat voel soes Chauncey Gardiner in die Jerzy Kosinski boek ‘Being there’ in die way mense baie van my actions en intentions misinterpret het hierdie jaar. Miskien selfs in die way sommige mense die boek verstaan het. Maar soes met Chauncey het die misunderstandings to a great degree in my favour gewerk. Meestal voel ek die boek het achieve wat ek uitgeset het om te achieve though, en dit was om iets new te introduce en aan, en waar mense nie die specifics vestaan hettie, het hulle relate aan die openness van die writing, en dit was nice vi my. Is nice as jy ‘n show gedoen het, en ‘n teenage laitie kom agtena en gie jou ‘n hug en sê vi jou dankie, wan hulle wag al baie lank vi die boek om geskryf te word.

Wat beteken dit vir jou as digter om op dié manier vereer te word?

Ek wiettie eintlik ‘ie. Toe ek op skool was het ek vi jare derde innie klas gekom. Toe ek in stannet vyf was toe werk ek baie hard en toe wen ek al die pryse wat jy kan wen in stannet vyf.  Om eerste te kom en om derde te kom het nogal vi my dieselfde gevoel as ek honest moet wies. Dit was nice om met Wilma Stockenström en Marlene Van Niekerk in te compete virre prys en te wen, maar dis meestal omdat ek ‘n egotist is, ek kannie regtig enige iets van human worth daaraan attribute nie. That said, ek dink dit is ‘n massive step vi Kaapse Afrikaans, ek dink die ATKV het ‘n open spirit ge-demonstrate en cheers to that. Die groot eer op die aand though as ek might digress, was toe een van die dudes wie die WAT opgestel ‘et vi my gese ‘et hulle het my boek ge-reference en dat daar woorde daaruit in die woordeboek included was.

Jy en jou vrou, Ronelda Kamfer, was in onlangse tye dikwels oorsee (meestal Nederland en omstreke) waar jy ook aan verskeie poësiefeeste en – projekte deelgeneem het. Vind jy hierdie blootstelling intimiderend of nie? Anders gestel: watter invloed het dié groter blootstelling op jou eie digkuns?

Nee Louis, ek moet sê ek gan nie oorsee om te skryf nie, dai sal wees ampe soes iemand wie in ‘n ghetto groot geraak ‘et wie Seapoint toe gaan op soek na skryf materiaal. Die stories is hier. As ek intimidated wil voel lees ek JM Coetzee ek hoefie dit te gan soek ‘ie. As ek overseas gan dan gaan ek daa met die mind dat ek might iemand daa iets leer en nie die other way around nie.

Hoe vergelyk die Afrikaanse digkuns, volgens jou, met dié van Nederland, byvoorbeeld? (Enige buitelandse digters wat jy sou wou uitsonder?)

Ek dink as jy wil great digkuns lees in Europe sal jy verder moet kyk in die geskiedenis. Met ‘n paar excpetions sal ek sê Europe het die cultural wasteland geword wat Eliot predict het. Skrywers daar coast op ‘n reputation wat hulle nie self gewerk het voor nie. Is ‘n bietjie soes die English football team wie die World Cup gewen het in 1966 en dink hulle is therefore nog altyd contenders. Afrikaanse digkuns isse sad storie op sy eie vir my, omdat Afrikaanse digters dink digkuns is koekies bak, jy het jou Opperman mould, jou Breytenbach mould, jou Eugene Marais mould etc. Digters hier dink hulle hoef net te voldoen aan baie spesifieke vooropgestelde vereistes om goed te wies.

Vanjaar het daar reeds weer ‘n hele aantal nuwe digbundels in Afrikaans verskyn. Watter van hierdie sou jy uitsonder as ‘n gunsteling en hoekom juis dié bundel?

Om heeltemaal eerlik te wees Louis, ek dinkie ek het hierdie jaar ‘n bundel gelees nie. Gedigte miskien hier en daar.  Hier en daar ‘n paar boeke gelees, Dostoevski, Roth, Pinter, Coetzee en comics, baie baie comics. Ek het nog nie opgehou skryf vandat ek Chokers begin skryf hettie, en as ek skryf lees ek meestal X-Men en Batman ek lees dit agter die artwork aan, dit het ‘n soothing effect op my brein as ek skryf maak woorde my siek, so ek vermy letters so much ek kan.

*

Vraagsteller: Louis Esterhuizen

18 September 2014

 

 

 

Chokers en survivors. Deur Nathan Trantraal. Kwela Boeke. ISBN 978-0-7957-0488-8

 Resensent: Bernard Odendaal

Op die agterplat van Chokers en survivors word die digter van dié debuutbundel aan die leser bekend gestel as gevestigde strip- en grafiese-romanskepper (in samewerking met sy broer, André) en as eggenoot van die digter Ronelda S. Kamfer.

Dis gegewens wat as verwysings terug te vind is in sommige van die gedigte in Chokers en survivors. Tesame met die woonbuurt- en datumaanduidings as opskrifte van die drie bundelafdelings (en wat strook met wat ek aangaande Trantraal se lewe weet), word sodoende beklemtoon dat ’n outobiografiese lees van die bundel nie onvanpas sal wees nie.

Die outobiografisering moet waarskynlik as outentifiseringstrategie gesien word. Van laasgenoemde is die Kaapse taalidioom wat in hierdie bundel benut word, waarskynlik die belangrikste middel. In die “Voorwoord”-gedig word byvoorbeeld verduidelik dat die bundeltitel op “peanut-butter-en-jêm-brood” slaan, iets waarop “ôs” (die digter en sy medekunstenaarbroer, blykens uitlatings in sekere gedigte) “vi twie jaa geliewe [het]”. Op eiesoortig nadruklike wyse verklaar die digter dan dat die leser verder “fokkol” aangaande die betekenisse van uitdrukkings in die gebruikte idioom van hom moet vra nie: “as jy nie kan byhou met die storie nie, dan issitie vi jou nie”.

Die idioom is as ’t ware die vergestalting van die leefervaring wat vertolk word, vol “[m]arks of weakness, marks of woe” (blykens die aanhaling uit William Blake se “London” as een van die bundelmotto’s) ’n lewe wat “no future for you no future for me” bied (luidens ’n tweede bundelmotto, aangehaal uit ’n werk van Craig Finn). En dis eintlik net ’n eerstehandse spreker van daardie idioom wat die betrokke belewenis kan vertolk. Vandaar die derde bundelmotto (uit Jim en John Thomas se Predator):

 

Dutch: So why don’t you use the regular army? What do you need us for?  

Dillon: Cause some damn fool accused you of being the best.

 

Op afwisselend – en soms gelyktydig – sketsagtige en anekdotiese trant word die bietjie wel en die baie wee van die “chokers” (daardie betekenis skuil ook in die bundeltitel) van die Kaapse Vlakte weergegee, wat derhalwe op ’n manier ’n voortsetting verteenwoordig van die strip- en grafiese-romansierswerk van die gebroeders Trantraal.

’n Bepaalde afstandelikheid, ’n terughoudendheid van vertelling en uitbeelding, sonder opvallende waarnemers- en vertellersbewoëndheid (al voer ’n eerstepersoonsverteller die woord), kenmerk meestal die aanbieding. Sy ma het hom geleer “hustle” (“dai vrou-allien-sôg-vi-ses-kinnes hustle”), verklaar die subjek in “Hammie”:

 

My ma het my gelee

ommie sentimental te wiesie.

Die eeste ding wat sy gepawn et

was haa trouringe.

 

Let op die volgende (uit die gedig “Fifa 06”) waar die subjek sy dronk, aggressiewe pa te lyf gaan deur hom herhaaldelik teen die kop te skop:

           

Die way ek my pa skop is baie Fifa 06,

it voel ’n bietjie fake en unconvincing

asof ek net deerie motions gan.

 

Afstandelikheid, die buitestandersposisie, is die verkieslike lewenshouding vir hom:

 

            Dais my idea vanne goeie tyd,

soelank ammel hulleself enjoy

en soelank ekkie hoef te participatie.

            (“Chokers”)

 

Die styl, die taalidioom met sy argeloos-, grof- en beperkthede, werk in die ontsentimentalisering mee. “[E]k et ’n horrible Afrikaans vocabulary,” verklaar die spreker in “Groot Verseboek”: “Soe helfte vannie tyd vestaan ekkie / waarvan die cunts innie Groot Verseboek praatie.” Dis eintlik ómdat hy self ’n verstikker van die “ghetto” (bladsy 25) is – hy het “nog altyd fokkol van [homself] gemaakie”, lui dit in “Oujaasnagte” – dat hy die outentieke vertolker van daardie verstikkende armoede, uitsigloosheid, geweldpleging en bandeloosheid kan wees. Vergelyk:

 

            Daa is ganse innie pad,

’n honned stray honne,

’n dysend stray mense

en as jy vesigtig narie gesigte kyk

sal jy sien dat hulle ammel

al virre dysend jaa dood is –

            die mense,

            die ganse

            ennie honne.

            (“Valhallapark”)

 

Of:

            Ek dink by myself tronk is ampe

soese rite of passage as jy coloured is:

one way or the other gan jy vi iets mang.

Fokkol te doen met wie of wat jy issie.

Is ampe soes fokken pilgrimage,

soesie slamse wat Makka toe gan.

 

Die opvallende benutting van emosionerende stylfigure en beeldspraak soos in bostaande passasies is relatief skaars in Chokers en survivors, soos trouens al die “gewone” poëtiese skeppingsmiddele – “omdat ek wiet my poetry is kak / en dat ekkie kan skryfie,” beweer die “ek” in “South Korea”.

Punt is: Die “poëtiese” laag, die styl- en versbougrepe, dit wat die aandag op die digterlike medium self vestig, is hoofsaaklik dun aangebring. Opsetlik so. (Die subjek ken die werk van ’n Van Wyk Louw, ’n Sheila Cussons en ’n Ingrid Jonker, van ’n Vermeer en ’n Donatello, blykens die name en verwysings wat in sommige gedigte val; hy is nie rêrig so ongesofistikeerd nie. Sy belesenheid blyk trouens reeds uit die talle bundel- en gedigmotto’s in die bundel.)

Want dis die verstikkende, wanhoopwekkende realiteit self, die afgryslike en konfronterende hierheid daarvan, wat moet deurskyn – “tot hie en nie vêderie” (titel van die openingsgedig), wil die digter ons laat gaan. “Wies careful van mense wat hulle harte op hulle moue dra / wan sukke mense wysie altyd vi jou hulle regte hartie,” waarsku hy voorts in die eerste strofe van dieselfde gedig.

Daarom beeld hy vir ons ’n “Swat Hannes” uit; of ’n openbaar “skommelende” (masturberende) oupa Derra; of ’n Albert wat hom by die karaoke verbeel hy is een van die Bee Gees, naamlik die dwelmverslaafde een wat selfmoord gepleeg het en wat nou asof

 

            […] sy dood gefake et

Lavis toe getrek et

black face angesit et

my ma-hulle betaal et om te sê hy is hulle broe

 

sy cocaine exchange et vi buttons

champagne virre bier

sy mansion virre Wendy house

sy beauty virre beast

die stage virre shipyard

stardom vi obscurity

success vi failure

caviar virre chokers dite.

(“Chokers”)

 

Die digterlike effek word verreweg oorwegend deur die benutting van die Kaapse taalidioom self bewerkstellig. (Waaraangaande ek nie kon help om te wonder nie: Waarom is dit byna uitsluitlik die Afrikaanse woordeskat wat by die weergawe van Kaaps foneties gespel word, terwyl dit nie die geval is met die Engels daarin nie? Ek is nie oortuig dat dié anomalie getrou aan die werklikheid is nie.)

Die afslytende potensiaal van sodanige aanpak word op oorwegend treffende wyses teengewerk in die bundel. Hier en daar duik korter, liedagtige verse op. En die liries-roerende gedigte “Woensdag, 16 Februarie 1988” (tweede gedig in die bundel, met sy beligting van die gawe van die onbewoë dae, die “klom dae wat niks gebee nie”) en “Ronelda” (slotgedig in die bundel, oor die liefde as “electric current om ôs”) omraam as ’t ware die ontluisterende werklikheidstekening tussenin.

’n Ander reddende middel – wat, soos die liefde van die ma en die eggenote, van die “choker” iets van ’n “survivor” maak – is humorvolheid. Die tekening van die subjek se geduld met die begeerlike vrou se voorlesery uit gekanoniseerde Afrikaanse werke omwille die (verhoopte) seksuele toenadering wat daardeur bewerkstellig sou word (“Groot Verseboek”), of sy verligting as sy broer en sy pa baklei sodat dit die einde van ’n gesinsuitstappie in die “groot geel Peugeot” beteken (“”geel walvis”), is byvoorbeeld kostelik. Selfs die uitbeelding van onthutsende gebeure geskied nie sonder (aweregse) humor nie (“twie taties”, “bladwisselend”, ensovoorts). Trouens, aan die verleiding van ietwat verkneukelde voortborduring op sulke situasies (byvoorbeeld in “15 11 28 3 29 bonus: 48” en “Chokers”), soos ook op die seggingsgehalte van Kaaps (soos blyk uit die aangehaalde gedeelte uit “Chokers” hierbo), ontkom Trantraal somtyds nié.

Chokers en survivors is ’n boeiende debuut, een wat onthuts, vermaak, tref. Trantraal staan daarmee nie terug vir die uitstaande werk wat die vermelde Ronelda S. Kamfer onlangs gelewer het met betrekking tot die digterlike vertolking van die lewe in die arm woonbuurte van die Kaapse Vlakte nie.      

 

(c) Bernard Odendaal (ATKV-Skryfskool van die Noordwes-Universiteit)

 

 

 Resensie geborg deur :

 

 

 

 

Otherwise voel jy extremely vulnerable

Louis Esterhuizen gesels met Nathan Trantraal oor sy debuutbundel, Chokers en survivors.

 *

 Voorwoord

 

Chokers en survivors is peanut-butter-en-jêm-brood

Issie eeste en laaste kee wat ek myself gan explain.

Na dié vra jy my fokkol, lyste net:

as jy nie kan byhou met die storie nie, dan issitie vi jou nie

ôs het vi twie jaa geliewe op chokers en survivors en flou tea.

 

© Nathan Trantraal (Uit: Chokers en survivors, 2013: Kwela Boeke)

 

***

LE: Nathan, van harte geluk met ‘n kragtige debuut; ‘n bundel waarop daar al baie lank gewag is, myns insiens omrede dit die leser konfronteer met realiteite wat ver buite die grense van taal en ruimte beweeg … Nietemin, ‘n vraag wat jy na alle waarskynlikheid tot vervelens toe gaan moet beantwoord, is jou keuse om die gedigte in Kaaps te skryf. Is hierdie gewoon omrede dit jou hartstaal is, of probeer jy ook ‘n ander stelling hiermee maak?

NT: Ek hettie reg gedink daaoo nie. Ek kannie anneste skryf ie. Ek sal die boek in Engels geskryf et as ek gedink et ek kan.

LE: Uiteraard gaan daar vergelykings tussen jou gedigte en Adam Small, ‘n uiters gedugte voorganger, getref word. Sit só ‘n vergelyking gemaklik in jou klere, of is dit iets wat effentjies soos grond in die mond voel?

NT: Ek dinkie dat ek soe sensitive is dat comparisons met ‘n anne, ouer writer my ienage emotonial distress sal cause ie. Maa as jy my vra of ek personally dink daa is ienagge corrolation tussen my en Adam Small gan ek nuu moet se. Adam Small hettie Kaaps geskryf ie, for instance. Hy hettie Kaaps gepraat ie. Ek respek sy stilte. Dis al wat ek rerag kan se oo hom. Ek wens mee writers wil stilbly. 

LE: Vertel vir ons iets omtrent die titel van jou bundel? Waarna verwys dit?

NT: Dit refer na ’n sandwich. Peanut Butter and Jam sandwich. Os het daaop geliewe vi twie jaa. Os was arm os het niks gehad ie. Die govermnent sponsor mos siekere skole wat in arm plekke is met die brood en die jam en soe. Die kinnes willitie ietie.Soe dan het my baby suste die brood wat oo was vi os gebring om by die hys te iet.

LE: Ek vind die bundel se chronologiese indeling volgens blyplek besonder interessant; veral omrede dit die leser laat vermoed dat hier ‘n bepaalde groeiproses ter sprake is van jeugjare in Bishop Lavis na Mitchell’s Plein en weer terug na Bishops Lavis, elf jaar later. Is ek reg hiermee, of volg dit gewoon maar jou eie omswerwinge?

NT: Die chronology was definitely deliberate. Die eeste jare in Bishop Lavis is my Songs of Innocence suppose ek. Daityd het ek nog saam my ouma gebly. Ek was baie lief vi haa. En sy het Bishop Lavis inne different soot light ge cast vi my. Later toe os Mitchells Plain toe trek toe exist os in ’n soot bubble. My childhood daa was soes ’n Norman Rockwell painting. Baie naive gewies dai tyd, wide eyed en full of expectation. Toe syp my pa os se hys onne os yt. En toe trek os trug Lavis toe na my oupa se hys wat ek sieke net drie kee gesien et in die veetien jaa wat os innie Plain gebly et. Bishop Lavis het my gebriek en rebuild, en my die meaning van absurdity gelee.

LE: Myns insiens lê die krag van jou verse in die oorweldigende eerlikheid daarvan; iets wat my laat vermoed dat jy waarskynlik sterk idees het rondom die sogenaamde “integriteit” van die vers. Weeg dié oorweging – die etiese basis van die vers – vir jou byvoorbeeld swaarder as die estetiese aanbod daarvan?

NT: Ek wietie, ek is equally lief vi beauty en truth. En somtyds is die twie goed vi my surrogates vi mekaa. Die waarheid kan altyd vi my mooi wies.

LE: Die kwessie van humor. Nathan, ek het lanklaas sulke wrang humor in ‘n bundel teëgekom. Hoe belangrik is hierdie komponent vir jou? (Skryf jy daarnatoe, of is dit maar iets wat in jou ervaringswêreld ingebed lê?) Ek vra hierdie vraag omrede dit soms op die taal af in die segswyse vasgevang sit, maar soms is die situasie wat jy beskryf, huilsnaaks.

NT: Ek is bly as mense lag vi die gedigte. As ek voo lies especially. Otherwise voel jy extremely vulnerable. In os se familie lag  jy vi alles. Is os se way van om met niks te deal ie.

LE: Jy is ook bekend as kunstenaar van comic strips soos Stormkaap: Drome kom altyd andersom uit (2008)  Coloureds(2010)  en Issues waaraan jy tans werk. Bestaan daar vir jou ‘n bepaalde wisselwerking tussen wat jy as strip-kunstenaar doen en jou digkuns?

NT: Ek wietie, ja daa is min difference tussen die gedigte en die comics. Dis dieselfde stories, dieselfde geskryf. Ek is op die oomblik biesag met ’n comic van illustrated poems.

LE: Ten slotte ‘n paar meer persoonlike vrae. Jy kom my voor as iemand wat besonder kreatief is. Is dit moontlik vir jou om te bepaal waar hierdie drang tot ‘skepping’ – in watter vorm ook al – vir jou ontstaan het?

NT: Ek kom uit ’n eccentric familie. Ek het ’n uncle wie paint, hy is actually ’n drug addict full-time, maa hy paint oek. Hy paint soes Gaugiun. Hy maak sy eie paint yt colouring pencils en finger paint soes wat jy vi klein kinnes sal koep. Dan sit hy in sy shack wat hy vi hom gebou et in my oupa se jaat, en da paint hy paintings wat hy vi niemand wys ie. En dan het my ma ’n niefie wie die heeltyd anne mense se boeke mettie hand ooskryf in fine print, perfect letters. Hy het sieke die Bybel ennie Dictionary tien kee oo geskryf. Soes dai character innie Borgias storie wie Don Quixote ooskryf. Ek hoep altyd ek issie soes hulle nie. My ma het nou onlangs ‘n boek geskryf. Is brilliant. My ouer broe is ’n skrywer en ’n artist, os wek saam. Is sieke innie bloed.   

LE: Hierdie is nié jou eerste publikasie nie. So was daar byvoorbeeld ook van jou gedigte opgeneem in Nuwe Stemme 4 (2010: Tafelberg). Was daar ook ander publikasies, afgesien van die reeds genoemde comic strips?

NT: Jy confuse my nou met my broe André. Hy het in Nuwe Stemme 4 gepublish. Maa ek suppose dai is interesting within itself. Is swaa somtyds om te distinguish tussen os. Die een is soms soes ie anne een se skaduwee. Ek het gedigte gepublish in This is my land wat compiled was deu Meg van de Merwe, Sindiwe Magona en Antjie Krog.

LE: Verlede jaar het jy ‘n aantal maande in Amsterdam tuisgegaan. Het hierdie ervarings iets daarmee te doen dat jy na jare van huiwerige afwagting sover gekom het om jou gedigte te publiseer? Met ander woorde: watter invloed het dié oorsese ervarings op jou eie skryfwerk gehad?

NT: Ek het my boek klaar geskryf voo ek Amsterdam toe gegan et. Ek het vi ’n maand geskryf en toe vi soe drie maande recover in Amsterdam. Ek wietie, Nederland is ’n awesome plek, maa it issie die soot plek wat jou inspire om ienagge iets te doen nie. Daa is fokkol stories in Nederland wan niks gebeu daa nie. Issie price wat jy betaal vi comfort. Dai is hoekom hulle ammel skryf oo hulle affairs, hulle psychiatrist en hoe hulle ma se borsmelk suur was.

LE: Nathan, die aanhalings en verwysings wat jy saam met jou gedigte gebruik laat ‘n mens besef dat jy nie net wydbelese is nie, maar ook sommer baie wyd luister. Is daar ‘n bepaalde iemand of iets wat jy sou kon uitsonder wat ‘n bepalende invloed op jou skryfwerk het?

NT: Ja music bedoel baie vi my. Toe ek op skool was het al ie songs op my favourite album, Urban  Hymns van The Verve neegeskryf in ’n boek en vi my meisie op wie ek velief was gegie en vi haa gese ek het ’n digbundel vi haa geskryf. Was in die music soe ek het gewiet sy sallie it kennie. Die band, The Hold Steady se album Boys and Girls in America het ’n massive influence op my gehad en dan Glasvegas, ’n Scottish band wie songs in hulle eie dialect skryf en in hulle eie fucked up accents sing.

LE: Dankie vir hierdie geleentheid om oor ‘n bundel te gesels wat myns insiens ons poësie-landskap gaan herdefinieer, Nathan. Kan jy dalk asseblief by wyse van groet ‘n gedig hieronder plaas wat jy graag met die lesers sal wil deel? (Miskien kan jy sommer motiveer hoekom jy juis dié gedig kies?)

NT: “Ronelda”: Ek het die gedig ge choose omdat die gedig tien die trend van die rest van die bundel gan. Ek issie net ’n cynical fuck ie. Ek is ’n baie optimistic pesoon. En ek het goeie mense in my liewe. En somtyds wil ek daaoo praat. Besides, Ronelda is responsible vi die feit dat ek Chokers geskryf et. Sy het insist ek kan skryf, en ek wil maa net nooit he sy moet vekeed wiesie.

***

Ronelda

 

I pull off your jeans and you spill Jack & Coke in my collar

I melt like a witch and scream I’m so sorry for everything.

– The National, “Baby, we’ll be fine”

 

Ôs sit allien oppie bankie,

my broe is gou weg ma nie vi lankie.

Ôs het heeldag gesit en praat

maa ôs hettie hie oo gepraatie

en ekkittie hie oo gedinkie.

Ôs het nette gedrai rondom mekaa

maa ek herrittie soe bedoelie

en ekkittie vi jou soe gesien nie

en nou êrens in my kop

hette orchestra ’n symphony begin speel.

 

Daa isse electric current rondom ôs

ennit trek ôs na mekaa toe.

Ek praat aneen maa ek dinkie

jy kannie hoo wat ek sê nie

wan jy sit net en smile

en biewe binnetoe en ek wiet wat

ek vi jou wil sê, wat ek wil sê is

moenie beweegie en moenie praatie

wan as jy nou beweeg

en as jy nou jou mon oepmaak

gannie hele wêreld ytmekaa yt val.

 

© Nathan Trantraal (Uit: Chokers en survivors, 2013: Kelwa Boeke)

 

 

Nathan, Ronelda & Seymour Nathan Trantraal is in 1983 in Kaapstad gebore. In 2003 debuteer hy en sy broer André hul eerste strip, Urban Tribe, vir die Cape Argus. In 2008 publiseer Tafelberg Stormkaap:Drome kom altyd andersom uit, ’n grafiese roman. Daarop volg Coloureds (Jincom Uitgewers). Tans teken hy die weeklikse strip The Richenbaums vir die Cape Times. Hy is getroud met Ronelda S. Kamfer en pa van ’n dogtertjie, Seymour. Chokers en survivors is sy debuutdigbundel.