Versindaba
~ 'n Kollektiewe weblog vir die Afrikaanse digkuns ~

Ek word bekoor deur plekke wat leegstaan. Miskien moet ek dit anders stel: Sonder inhoud, maar tog nie regtig leeg nie. Daar is baie sulke plekke rondom ons. Plekke wat deur vure verwoes is of plekke wat in die vagevuur van afgestorwe boedels se fynskrif toegesluit staan. Terwyl die horlosie se wysers draai en die kalendermaande een na die ander afgeskeur word, staan hierdie plekke en wag. Hulle wag op die lewe wat eens deur hul gevloei het.

Bo: Foto’s van ‘n bouval in Midrand (Foto’s met toestemming van die fotograaf, Candice Brophy, geplaas.) Die brand van die grasdak, het die einde van hierdie huis beteken.

 

Sondagmiddag

die ruïne waar ek en jy rondkrap
een Sondagmiddag, lustelose honde, ná
die middagmaal (die mense slaap in die huis)
oplaas moeg gebaklei, versigtig die woorde
wat ons kies, tingerige sinne, geluide eintlik
maar om mekaar oor stilte se rand
te help, op so ‘n Sondagmiddag, die ruïne
op julle plaas: ag, ‘n blote bouval eintlik
‘n huis sonder herinneringe, net fondasie
en halwe mure wat nog staan, jare gelede
al tot toeval en stof gedoem: tussen
klippe kry ek die geraamte van ‘n akkedis
en wonder of ek en jy dan so voorspelbaar
soos ‘n Afrikaanse liefdesgedig is, en jy maak
‘n stok tussen ‘n paar bakstene staan:
dit was seker ‘n vuurmaakplek
‘n oorstaanplek een nag
skaars wegkruipplek

– deur Desmond Painter uit ‘Nuwe Stemme 5’ (Tafelberg:2013)

Bo: In Hillbrow

 

 

huise. melville/weltevredenpark

in elke vertrek
sien ek ‘n optekening
van ‘n skerf geskiedenis
om soos ‘n afgesplinterde geen
iewers vas te kleef –

‘n portret of meubelstuk wat weinig

vooraf verraai
en niks daarna

want alles is maar slegs
‘n bietjie brood en suiker
lank gelede uit my huis
vlytig soos miere aangedra
na die eerste eie nes –

wie weet
op ‘n dag moet dit ‘n blom word oor ‘n wond
op ‘n dag word dit ‘n duif in ‘n leë kamer
‘n blaar se drif op die wind
deur uitsiglose vensters in ‘n buurt

selfs hier

nog steeds

sal ek oor die merke
van my lessenaar streel en dink:

hier het my vader gesit

en hier
het sy hand gerus

– deur Marlise Joubert uit ‘bladspieël’ (Human & Rousseau:2015)

Bo: Johannesburg Algemene Hospitaal

 

Ons drome van gister
Word somber en sinister
Want kyk alles het ‘n vasgestelde uur
Ons beplan toringblokke
Maar die slopers is betrokke
En ons drome is bloot skadu’s teen die muur

– deur Koos du Plessis uit ‘Skadu’s teen die muur’

 

Bo: Kempton Park Hospitaal

Die foto’s vang slegs ‘n klein gedeelte van die bekoring vas. Dit vang die leegheid wat nooit werklik leeg is nie tussen die mure van die bouvalle en ruïnes vas. Die kaggel brand steeds, al is dit net in ons gedagtes. Die kinders speel en die kos word steeds in die kombuis gemaak. Dit resoneer en herinner ons aan die bouvalle en ruïnes wat ons in ons drome besoek. Die bekoring lê eintlik in die dinge wat was en die dinge wat weer kan wees. Die bekoring lê in die bouvalle en ruïnes van ons gedagtes.

Ek is nie geheel en al gekant teen ander mense se vlooie en luise nie. Daar is sekerlik ‘n saak te maak vir ander mense se vlooie en luise, maar ek is nie seker of ek die aangewese persoon is om daardie saak te maak nie. Ek dink dat dit eerder ‘n geval van oordrewe liefde vir my eie luise is. By geleentheid moes ek die rekenaarbedrading by ‘n konstruksie area gaan inspekteer. Omdat ek nie ‘n veiligsheidshoed gehad het nie, het die voorman ‘n veiligheidshoed uit harde plastiek aan my oorhandig om te dra. Terwyl ek dit wou opsit, het my kollega my arm gegryp en gefluister: “As jy vlooie wil hê moet jy daardie hoed opsit.” Ek het toe maar met die hoed in my hand rondgeloop tydens die besoek.

Ons dra daagliks ‘n hoed wat deur iemand anders aan jou gegee word. Soms is dit ‘n hoed wat van geslag tot geslag oorgeërf word. Ander kere is dit ‘n hoed wat jy by ‘n vriend gekry het. ‘n Avontuur is nie ‘n behoorlike avontuur sonder ‘n argeoloog se Indiana Jones-hoed nie. Wat is ‘n feëverhaal sonder ‘n kroon of ridder se helm? Selfs die sport waaraan ons deelneem word dikwels met gholfkeps of ‘n Hansie Cronjé-hoed afgerond. Die hoed werk amper soos die maskers wat ons dra, maar ons kruip nie gewoonlik onder (of agter) ‘n hoed weg nie.

Ek het ‘n week of drie gelede TV gekyk terwyl die klank baie sag gestel was. (‘n Mens kan steeds die nuus volg, sonder om te hoor wat hulle sê. Ek geniet die nuus eintlik meer op daardie manier, want jy kan jou eie storie skep.) Daar het ‘n man op die skerm verskyn met ‘n droë stuk landbougrond in die agtergrond. Hy het een van daardie materiaalhoedjies opgehad. Dit het amper soos die kommando-hoedens van ouds gelyk, maar hierdie was ‘n blou hoed. Dit was ‘n verbleikte blou hoed. Die man het die hoed in die middel van die onderhoud afgehaal en jy kon sien dat hy daardie hoed feitlik daagliks dra, want die son het ‘n lyn oor sy voorkop getrek en net die onderkant van sy voorkop was ingekleur. Die man het die materiaalhoed opgerol en teen sy bors gedruk. Dit was nie moeilik om af te lei waaroor die berig of onderhoud gehandel het nie. Die hoed het my alles van die droogte vertel.

Ek het kontak gemaak met ‘n paar digters wie se gedigte in Nuwe Stemme 6 gepubliseer is. Die gedigte van ongepubliseerde digters word in Nuwe Stemme uitgegee. ‘n Hele aantal digters het al Nuwe Stemme gebruik as vastrapplek om (met valhelm) die lewe van ‘n digter aan te pak – sonder die oefenwiele. Ek wonder watter hoed die beste by ‘n digter sou pas. Die digter dra dikwels meer as een hoed, maar op ‘n manier steek daardie digtershoed mos maar altyd onder die ander hoed uit.

Aan die agterkant van die Nuwe Stemme 6-bundel is daar ‘n kort biografie van die metaforiese hoedens wat die digters al gedra het en steeds dra. Ek deel graag drie van die digters se hoedens met jul:

Marthe McLoud het al die hoed van maatskaplike werkster gedra. Marthé het na ‘n kostuumplek gegaan om ‘n paar hoedens aan te pas.

Marthé McLoud in ‘n flaneur-hoed

Marthé in haar humor-hoed

Kyk, my asem vloei weg

Sal jy nog vir my liefdesappels voer
noudat die grond onder my meegee,
die almanak skeur,
my dae aan repe hang?

Sal jy nog met my sekelmaan lê
noudat grys duiwe
in my hare nesmaak,
my spatare soos blaarskelette lyk?

Sal daar nog bloeisels in jou hande wees
noudat boomrimpels
om my mond kring
en ek skuifelbeentjie stap?

Kyk, my asem vloei weg
soos dun heuning
uit ‘n fles

Wanneer my oë verstar en splinterbreek
gaan ek my neerlê in die reuk
van verlepte blomme:

Daar waar jy al jare vir my wag.

 

-deur Marthé McLoud uit Nuwe Stemme 6

 

Elna van Niekerk het al die hoed van filosofie-lektor op ‘n tyd gedra. Sy het ook al die hoed van busbestuurder en navorser gedra.

Elna van Niekerk

 

sarkofaag

miskien is dit in hierdie huis
wat ek sal doodgaan:
stik aan ‘n appel
om ‘n lemveeg bloed

die dood is ‘n anti-
klimaks,
maar die lyf mak soms
‘n laaste orgasme na

              soos in sepies en violent movies

ek weet klaar:
dit sal net so stil wees,
soos nou.

 

-deur Elna van Niekerk uit Nuwe Stemme 6

Hannes Visser

Hannes Visser het laat weet dat hy nie ‘n hoed besit nie. Hannes het al voorheen die hoed van ‘n onderwyser gedra. Tans dra hy die hoed van ‘n redakteur by ‘n koerant. Iets om na uit te sien: Hannes se bundel, ‘Die jaar toe Pa…’ verskyn eersdaags by Naledi-uitgewers.

Donderdag 5 Januarie

pa kap ‘n bordjie in
op die pavement
voor die huis
for sale

antie rosie van oorkant
bel ma by die werk
jy moet kom, piet verkoop jou huis

pa sê hy koop ‘n plaas met perde
ma sê jy’s mal
welders op die myn
koop nie plase en perde nie

pa sê fokkof ek weet
toe kom die dokter met ‘n
swart tas in ‘n swart ford

oom swanepoel bring die
dominee met blink kop
hy bid vir pa se drink en sy suiker

fokkof skreeu pa los my uit
ma huil en antie rosie gee vir my
rooi kool-aid en blinkpapierbiscuits
toe almal loop

 

-deur Hannes Visser uit Nuwe Stemme 6

Daar is ‘n paar ikoniese hoedens in die geskiedenis vasgevang. Napoleon het sy Bicorne gehad, Jackie Kennedy het haar pilbokshoed gehad. Theodore Roosevelt het die Panamahoed bekend gemaak en Paul Kruger het sy uitrusting met ‘n kuil afgerond. ‘n Goeie kunstenaar hoef slegs Sherlock Holmes of Robin Hood se hooftooisels te teken om iemand aan die karakters te laat dink. Die vraag is dus of ‘n hoed ‘n verlengstuk van die mens kan wees of miskien kan word.

Daar is ‘n straatmusikant wat gereeld buite my woonbuurt se kruidenierswinkel sit en kitaar speel. Hy is ‘n gekwalifiseerde masjienoperateur en vurkhyserbestuurder. Hy vertel my dat hy nie meer CV’s uitstuur nie. Hy het moed opgegee en sal slegs weer CV’s stuur as hy van ‘n spesifieke geleentheid te hore kom. Sommige dae speel hy saksofoon en sit op twee bakstene. Hy wissel die kitaar en die saksofoon af. ‘n Mens kan ‘n munstuk of twee in sy kitaarsak gooi as jy iets vir hom wil gee. Wanneer hy die dag saksofoon speel, is die kitaarsak nie byderhand nie. Op sulke dae gooi mens sommer jou oortollige muntstukke in sy hoed.

 

Empatie het baie gesigte.

 

1.

 

Now That We Have Tasted Hope

 

Now that we have come out of hiding,

Why would we live again in the tombs we’d made out of our souls?

 

And the sundered bodies that we’ve reassembled

With prayers and consolations,

What would their torn parts be, other than flesh?

 

Now that we have tasted hope

And dressed each other’s wounds with the legends of our

oneness

Would we not prefer to close our mouths forever shut

On the wine that swilled inside them?

 

Having dreamed the same dream,

Having found the water behind a thousand mirages,

Why would we hide from the sun again

Or fear the night sky after we’ve reached the ends of

darkness,

Live in death again after all the life our dead have given us?

 

Listen to me Zow’ya, Beida, Ajdabya, Tobruk, Nalut,

Listen to me Derna, Musrata, Benghazi, Zintan,

Listen to me houses, alleys, courtyards, and streets that

throng my veins,

Some day soon, in your freed light, in the shade of your

proud trees,

Your excavated heroes will return to their thrones in your

martyrs’ squares,

Lovers will hold each other’s hands.

 

I need not look far to imagine the nerves dying,

Rejecting the life that blood sends them.

I need not look deep into my past to seek a thousand hopeless vistas.

But now that I have tasted hope

I have fallen into the embrace of my own rugged innocence.

 

How long were my ancient days?

I no longer care to count.

I no longer care to measure.

How bitter was the bread of bitterness?

I no longer care to recall.

 

Now that we have tasted hope, this hard-earned crust,

We would sooner die than seek any other taste to life,

Any other way of being human.

 

Khaled Mattawa, 1964

 

2.

 

Die huls

 

’n Vrou het teruggekeer na Kaapstad en begin verander. Soos die vreemde straatname, die verwaarloosde plein in Pretoria het sy bly verander tot sy ná jare bewus geword het van ’n vreemde, onsigbare harnas wat om haar gevorm het. Dit was snags in haar drome wat sy hierdie harnas kon sien en het geweet sy naam is “huls”. Die droomliggaam vermoed veel meer as die wakker, wakende een. Die huls was gevorm deur ’n dik, horingagtige laag chitien en het haar liggaam se kontoere moeiteloos aangeneem en nageboots, in volmaakte sinkronisasie met die vleeslike lyf.

Die vrou het vanaf Lanseria-lughawe vertrek met net ’n smal tas en drie boeke in haar handsak: ’n Bybel, ’n letterkundige woordeboek en ’n kosbare digbundel. Die wolke op die vliegtuigvenster het saamgereis. Sy het tydens die twee uur lange vlug die verskillende skyngestaltes van water betrag, sweisende reënformasies in Gauteng tot sy Kaapstad se helderblou koepel binnegevlieg het.

Dit was koud op die lughawe. Lughawens is altyd koud, ongeag die tyd van die jaar. Die vrou het haar swart leerbaadjie stywer om haar gevou en vir die eerste maal gedink: harnas. Sy sou haar verlede verruil vir ’n nuwe lewe en geliefde. Te midde van die drukgang van baie passasiers kon sy die gapings tussen die vreemdes aanvoel. Leegtes.

Bedags het sy gaan stap om die eensaamheid te besweer. Haar geliefde, wat net so eensaam soos sy was, het haar stiltes begryp, onuitgesproke, of met die volheid van berusting wat slegs twee siele verstaan. Soos katte wat die winterson deel.

Die dorp was oud en waardig en met elke nuwe staproete het sy opnuut bewus geraak van die aura soos ’n ou, koloniale landheer.

Só het die vrou weer een laatmiddag gaan wandel, en voor sy die deur agter haar gesluit het, het sy doodseker gemaak die huls is in plek.

By die eerste stopstraat het sy die glasgruis van ’n onlangse motorongeluk in die son sien blink. Sy het gehurk, ’n gebuigde stuk van ’n brilraam opgetel. Die afleweringsbode op die 50 cc-motorfiets, het sy onthou: sy het daarvan in die koerant gelees. Dit was noodlottig. Vir ’n flitsoomblik kon sy hom sien ry, regop en stigtelik soos die bestuurders van klein motorfietse sit, weerloos met net sy liggaam teen die brullende, skellende verkeer. Die vrou het vorentoe geruk maar kon haar ewewig betyds herwin; die val op die teerpad, die man se baadjie wat op die rugkant oopskeur met die impak van die botsing, die valhelm wat skuins van sy kop af slinger…

Sy het die brilraam versigtig neergesit in die stof, die oorledene se laaste pyn en angs in haar huls geberg.

Sy het haar kop gedraai na ’n swiepgeluid hoër op in die straat. ’n Uber het omgedraai en stadig in die pad afgekruie, op soek na sy passasier. Die bestuurder sien alles wat sy sien, het die vrou gedink, maar hy het nie ’n huls nie; hy het ook nie een nodig nie. Daar is geen noodsaak vir hom om berig te doen oor die dag se gebeure nie; dit in woorde te week nie.

Dan het ’n beweging haar aandag getrek na die sypad, na ’n eikeboom. Die skadukol het begin lewe. ’n Man het zig-zag nader geloop toe hy die voertuig gewaar, tot baie na aan die vrou. Die man was bejaard en spookwit in die helder middagson. Die vrou het doodstil bly staan; geknik in ’n groet en na binne gekrink toe hy in ’n spastiese zig-zag zig-zag soos ’n krap bly aanskuifel na die wit Toyota. Sy hare was wintergras en sy vel perkament, vol sonvlekke.

Toe die motor wegtrek, het sy weer aangestap, maar gevoel hoe haar linkervoet al swaarder word tot sy dit agter haar moes aansleep. Die man met die swaar been. Nee, het sy haarself gedwing: stil gaan staan en gevoel hoe die onsigbare eksoskelet om haar probeer buig onder die juk wat die ou man moes dra. Maar die harnas wat sterk en horingagtig en kon baie verduur, ook haar familie se geheime, leuens en tragedies. Verál haar familie se afwesigheid – die verlange na haar bloedmense het haar harnas gevoed soos kalk en soos so dikwels het sy William Holman Hunt se Sondebok in haar geestesoog herroep, die oë geel en leeg en ontdaan van lig, die flanke ineengedoke soos dié van ’n dier wat te veel moes ly. Die agterpote wou swik onder die gewig van andere se blaam.

Die Bok het tussen die soutsuile van die Dooie See aan Hunt verskyn.

Die vrou het ’n sluk water uit die bottel in haar handsak geneem en haar gebroke voetval het reëlmatig geword. Die plaaslike hoërskool se kinders was reeds huis toe. Net die geknal van tennisballe teen rakette was nou hoorbaar. Sy het loom aangestap, die ritme van die spel in haar huls bly voel, en regs gedraai in ’n cul-de-sac, waar die Huis Janus vir Skisofrene was.

Eensaamheid het baie doppelgänger. Sy het die sestal gewaar, besig om duiwe uit ou roomysbakke te voer. Vier dames en twee mans. Hulle het op die stoep gesit, stroefgesig en hangkop, dof gemedikeer terwyl hulle stukkies brood na die grasperk slinger. Die jongste skisofreen het nie meegedoen nie en doodstil, asof in reliëf met die gefossileerde sigaret tussen sy vingers op die muurtjie langs die trapreëling bly sit. Duiwe met vet kroppe het steierend geland; pik-pik-pik weggevlieg met die inwoners se verwarring.

Die vrou het stadiger geloop, gemaak asof sy doenig was met haar selfoon om die sestal nie te ontstel nie.

“Bye,” het die jongman op die muur skielik bewus geword van haar teenwoordigheid. “Bye…”, en die dooie sigaret het tussen sy vingers deur geval. Hy het sy hand opgelig en gewaai. En vir ’n oomblik het die vrou die huls teen haar skouers voel skaaf. Chitien kan nie rek nie, het sy beangs gedink: sy sou binnekort moes vervel. Sy vervel vier keer ’n jaar wanneer die huls versadig raak van te veel pyn en invloede.

“Verskoon tog,” het ’n verpleegster skielik op die stoep verskyn. Die vrou het gegroet, die verpleegster vinnig takseer. Sy kon nie ouer as 23 gewees het nie. Haar oë was nog onaangeraak deur die inwoners en hulle psigose. Geen residu van sinisme of wanhoop nie – inteendeel: haar oë was vol hoop, oop en helder soos ’n dag sonder wolke.

“Alles reg,” het die vrou gerusstellend geglimlag, vir ’n oomblik die huls teen haar bors voel druk. Eens op ’n tyd het sy ook sulke oë gehad, gereed om onverwyld die wêreld te verander.

“Bye…” Die man se hand het bly wuif lank nadat haar rug om die draai verdwyn het. Sy het kortpad deur ’n stuk veld gekies huis toe, die klitsgras wat in haar broekspype inbyt, geïgnoreer. Die uitgetrapte voetpad was nou wel nie die veiligste roete huis toe nie, maar die vrou het uit ondervinding geweet dat haar huls haar beskerm teen mense met kwaadwillige bedoelings: selfs al kon boosdoeners dit nie sien nie, was hulle bewus daarvan. Die pad het uitgemond in ’n stil straat, ongeveer ’n blok vanaf haar woning op die landgoed met die vierhonderd huise. Sy het haar oë teen die skril middagson geskreef, want verstrengel tussen die twee weerhake van die doringdraad het daar ’n winddroë voël gehang.

Nadergestap. Dit sal die wenfoto in ’n fotokompetisie wees, was haar eerste gedagte en sy het na haar selfoon in haar handsak gereik, maar die drang onderdruk. Dit sou die Janfiskaal se waardigheid aantas. Die ironie! ’n Laksman wat homself gehang het. Waarskynlik misgis het met die wind. Sy kon die weerhake teen haar eksoskelet voel skraap, maar kon die ergste pyn afskild.

Tuis het sy die voordeur agter haar gesluit, haar handsak op ’n stoel in die verbygaan neergegooi.

Sy het oor die ou poseleinwasbak in die badkamer gehang en gewag. Haar huls het geprotesteer, onlading was nou nodig. Dit was nog nie tyd om te vervel nie.

Die bloed het moeisaam hulle weg deur die traankliere gevind, die Meiboom-kliere onder geweldige druk om die taai, dik vloeistof te formeer. Die vrou het na haar asem gesnak. Die pyn was haas onhoudbaar.

Haar kop het begin bewe en sy het omgedraai; ’n stuk toiletpapier van die rol afgeruk en gebondel, versigtig die bloedtrane weggevee en na haar dowwe weerkaatsing in die spieël gekyk. Nou kon sy kreun, want daar was niemand binne hoorsafstand om haar pyn te hoor nie. Stadig; het sy haarself gemaan; haal egalig asem.

Toe het sy die kraan oopgedraai, gekyk hoe die bloeddruppels tot ’n rooskleur verwater voor dit slurpend in die wasbak se draaikolk wegsyfer.

Die vrou het haar gesig gewas en vanuit die spieël se meniskus het sy reguit in haar bloedgestippelde oë teruggestaar.

Pyn is biologies, het sy haarself getroos. Tydelik. Dis gesetel in die liggaam. In die nalewe is daar nie pyn nie, ook nie in die hiernamaals of die lewe daarná nie. Sy het die dag se gebeure vasgelê in haar huls soos ’n neerslag; na die bedkassie gereik en ’n halwe slaappil, ’n kalmeerpil en twee pynpille afgesluk. Eufemisme. Onder die huls het haar liggaam begin ontspan, die voering rondom haar lyf sag, uitgevoer soos die dons van ’n voëlnes of die satyn in ’n doodskis.

Die vrou het verklee. Incognito ’n swart denim en bloes aangetrek, die swaar, swart stewels toegestrik en die leerarmbande met die klinknaels om haar polse vasgeknip. Sy het geen tatoeëermerke aan haar lyf gehad nie; laat maagdevlees dan maagdevlees bly, het sy gedink, binnekort moet sy weer vervel, dan bars die chitienlaag oop. Dan skeur die huls van die skedeldak tot oor die bladbene in haar rug en oor die skouergordel tot in die voetwortels se teer beentjies. Sy sou haar bewussyn verloor en op die grond val, voel hoe haar hele skelet sag word, soos bindweefsel. Sy vrees elke vervelling soos die heel eerste keer toe dit kort na haar aankoms in die Kaap die geval was. Vir dae aaneen sou sy naak op die bed lê en rook en moeg oor haar teer vel streel. Sy was kwesbaar – en moes wag tot die nuwe, murgagtige laag chitien harder word alvorens sy die huis kon verlaat.  Haar huid was besonder lig met ’n gebrek aan melanien en min natuurlike weerstand teen Afrika se skerp son. Die teelaarde vir kwaadaardige bloeiwyses. Alle babas word bleek gebore, sou sy peins: rosig, of geklee in ’n gekneusde pers. Die pigment – én die vrees en haat – kom eers veel later.

Die vrou het opgestaan, onthou dat haar geliefde laat werk.

Die straatlampe was reeds geeste in die donker toe sy koers gekies het na die naaste restaurant. Die lampe was geel, soos die Kaap se gebruik was. Geel raak nie weg in die mis nie. Die straatlampe wat sy jare gelede in Pretoria agter gelaat het, was wit.

By die swaar houttoonbank het die vrou gaan sit. “’n Dubbel met ys”, het sy die kroegman nadergewink met haar gebruiklike whisky-bestelling en pokergesig. Hy het ’n paar sekondes te lank na haar gestaar, toe geknik en omgedraai.

“Die vrou het geen emosie nie,” het sy hom eendag oor haar hoor sê. “Wat kom soek sy hier? Sy praat nooit met iemand nie. ’n Yskoue teef, en glo my, ek ken mense. “

Fok jou, het sy gedink toe hy die glas voor haar neersit. Wat weet hy van die huls?

 

© Nini Bennett, 2019

 

 

Verwysing

https://www.poets.org/poetsorg/poem/now-we-have-tasted-hope

 

 

 

 

 

Daar is baie vlakke van liefde. Hier is drie van daardie vlakke – versteek in 360 grade foto’s.

(U kan rondbeweeg in die foto om die gedig te lees – beweeg u selfoon of skuif rond met die muisknoppie.)

Wandeling deur DJ Opperman

Klik hier

 

Skip deur Ilse van Staden

Klik hier

Blou Nyl deur RK Belcher

Klik hier

Die gedigte kom uit Fanie Olivier se ‘Die Heel Mooiste Afrikaanse Liefdesgedigte’. (Uitgewer: Human & Rousseau)

Tandpyn is ‘n lelike ding! Dit is nie net die tand wat treur of kwaad is oor die pyn nie: Jou hele liggaam baklei teen die inflammasie of is in skok oor ‘n oop wond of senuweepunt. Ek het so ongeveer drie weke van die feesseison met tandpyn geworstel. My tand het eers net gepyn wanneer ek iets geëet het. Dit het later vir ‘n halfuur aangehou en het toe gevorder totdat dit nie meer einde wou kry sonder hulp van ‘n pynpil nie. Die laaste aand voordat ek tandarts toe gegaan het, wou die pyn nie meer weggaan nie en kon ek nie slaap nie. Daar was pyn in beide ‘n boonste en onderste tand. Ek het aan die tandarts verduidelik dat ek vermoed dat die probleem by die boonste tand lê, maar dat die onderste tand nou ook seer begin raak het. Min het ek geweet dat tandpyn my sou lei na ‘n bitter interessante konsep. Die tandarts het gesê dat hy vermoed dat die onderste tand nie werklik die oorsaak van die pyn is nie, maar dat dit slegs ‘n verplaasde pyn is.

re·ferred pain
pain from deep structures perceived as arising from a surface area remote from its actual origin; the area where the pain is appreciated is innervated by the same spinal segment(s) as the deep structure.
Synonym(s): telalgia
– Farlex Partner Medical Dictionary © Farlex

Ek vind dit interessant dat die liggaam ‘n leuen vir my kan vertel. Die plek waar die pyn voorkom, is nie noodwendig die plek waar die pyn ontstaan nie. Die liggaam doen dit net om aandag te trek, maar my vertroue is geskend. Ek wonder sommer oor watter ander dinge my liggaam ook vir my lieg! Ek het natuurlik dadelik na die strooihalms van die internet gehardloop in ‘n poging om definisie aan die konsep te gee. Voorbeelde van verplaasde pyn sluit die volgende in: Die linkerarm wat pyn as jy ‘n hartaanval of skynhartaanval sou kry. Breinvries wanneer jou tong of keel aan roomys blootgestel word. Wat sou die verskil wees tussen verplaasde en verwysde pyn? Is daar moontlik raakpunte?

 

Selfportret

Kan die gesig alles sê, oog en mond,
oor en haar – dat jy meer water is,
met geheue soos spier en senuwee,
boodskappers van die brein.
Moet die portret die skyn bewaar,
lieg oor wellus en die bose;
skadu van lig laat val op droefheid
en blydskap, deernis en twyfel
verbystering, verwondering;
onderbewuste se duister gang,
idioom van genade,
koue van afkeer en spyt?

Het Van Gogh in sy portret
die wêreld na die hel gestuur:
Stoppelbaard om verbete mond,
vuuroë met kinkel in die lid,
sydelings gedraai –
opstand teen sy eensaamheid?

Kan die gesig tog sê,
moet ek eers leer wie ek is,
beelde aan die vergetelheid ontruk,
vorm kleur en lyn
aan ‘n enigma gee?

 

deur Dolf van Niekerk uit ‘Portrette uit my gang’

 

 

Khalil Gibran skryf die volgende:
“Your pain is the breaking of the shell that encloses your understanding.
…
It is the bitter potion by which the physician within you heals your sick self.
Therefore trust the physician, and drink his remedy in silence and tranquility:
For his hand, though heavy and hard, is guided by the tender hand of the Unseen,
And the cup he brings, though it burn your lips, has been fashioned of the clay which the Potter has moistened with His own sacred tears.”

Pyn is selde een-dimensioneel. Die brein besef dat die liggaam in gevaar is en begin om jou te waarsku. Pyn en die rede vir die pyn is nie noodwendig direk aan mekaar verbind nie. Ek wonder hoeveel ledemate en organe al afgesny en uitgehaal is as gevolg van verplaasde pyn. Ek wonder ook wat iemand doen wat steeds pyn ervaar nadat ‘n verkeerde tand getrek is.

My gedagtes skuif na die moontlikheid van verplaasde of verwysde pyn in die sielkunde. Ek ken ‘n dame wat nog nooit weer haar man se klerekas oopgemaak het sedert hy gesterf het nie. Daardie kas moet mos ‘n vorm van verplaasde of verwysde pyn wees. Die kas pyn wanneer sy daarby verbyloop. Die kas se deure kraak wanneer sy na haar oorlede man verlang. Die vraag is nou of dit die rouproses aan sal help as ‘n mens die kas namens haar ontruim. Miskien moet sy eers die rouproses oplos, voordat sy die kas uit sal kan pak. Verplaasde pyn het sekerlik nie altyd ‘n vaste rigting nie.

Plakkaat van ‘n onlangse film-weergawe van ‘Ek het jou gemaak’ wat as deel van die Silwerskermfees vervaardig is

Verplaasde pyn lyk ook al meer of dit ‘n soort metafoor vir die pyn kan wees. In hierdie geval sou dit seker goed wees as die geneesheer, tandarts of sielkundige ‘n liefde vir tale het. ‘n Mens begin mos eers werklik ‘n taal verstaan as jy sy metafore kan begin gebruik. Die eerste verhaal wat in my gedagtes vassteek is Jan Rabie se ‘Ek het jou gemaak’. Ingenieur Jacobs kry ‘n waspop om sy vrou te verteenwoordig. Jacobs praat met die pop asof sy lewendig is, maar die pop praat natuurlik nie terug nie. Andries maak sy verskyning. Andries is ‘n robot wat deur Ingenieur Jacobs gemaak is om die leemte van ‘n ander persoon te vul. Die waspop word ‘n plekhouer vir die ‘dood’, en Andries (die robot) word ‘n plekhouer vir lewe. Hoe ironies is dit dan nie dat Jacobs die definisie van ‘lewe’ aan Andries verduidelik nie.
Die definisie van liefde as ‘aanhou beweeg en geraas maak’, het al vasgegroei aan Afrikaans as taal. Andries se verwysings na beide dood en lewe as ‘nimmer altyd’ is vir my ‘n vorm van verplaasde pyn. Die dood word ‘n plekhouer vir die lewe en die lewe word ‘n plekhouer of metafoor vir die dood.

Ek probeer deurlopend om die films van Andrei Tarkovsky op te spoor. Ek het verlede jaar sy film ‘Solaris’ gekyk. Op die oog af lyk dit na ‘n wetenskap-fiksie film wat oor ruimtereis gaan. Die ruimtestasie en vreemde planeet bied egter net ‘n plek vir Tarkovsky om die invloed van pyn op die mens se gedagtes te ontleed. Die ruimtereisigers bestook die planeet met kernwapens, maar die planeet het ‘n vorm van bewussyn. Die planeet verdedig homself deur die ruimtereisigers met pynlike herinneringe in die gestalte van mense te konfronteer. Die pyn verlam hulle pogings om verdere eksperimente uit te voer. Hulle besef ook dat die pynlike herinneringe nie die werklikheid is nie, maar die pyn gaan nie weg nie. Aan die einde van die film besluit die hoofkarakter om saam met die pyn te leef, eerder as om terug te keer aarde toe.

Skermskoot uit Andrei Tarkovsky se ‘Solaris’

Die verplasing van pyn kan so eenvoudig soos ‘n slegte heup of knie wees, wat die persoon laat waggel in plaas van loop. My kollega het onlangs ‘n heupvervanging ondergaan, nadat hy vir jare rondom die pyn geloop het. Hy moes hulp kry om weer reg te leer loop, want die pyn het sy manier van loop verander. Pyn het die vermoë om die manier waarheen ons daaglikse paaie ons neem, te verplaas.

Nimmer altyd. Altyd nimmer.

‘n Gesprek met ‘n aptekersvriend rondom ‘n braai het in my gedagtes vasgesteek. Hy het my vertel van sekere pasiënte wat ‘n afhanklikheid vir medisyne ontwikkel het. Daar is gevalle waar die pyn nie meer bestaan nie, maar die brein sê vir die liggaam dat dit nog bestaan, sodat dit weer die medisyne kan kry.

Daar is pyn in ons gedagtes wat in die senuweepunte van die liggaam se ingewikkelde elektriese stelsel ontstaan. Somtyds is dit direkte pyn, maar ander kere is die pyn metafore en plekhouers. Somtyds bou ons die plekhouers vir pyn, soos Ingenieur Jacobs. Ander kere leef ons saam met die pyn soos die hoofkarakter in Solaris. Die liggaam jok vir die man wie se been afgesit is, deurdat die deel wat afgesit is steeds juk of pyn. Gelukkig is daar geneeskundiges wat die metafore van die lewe al herken. Terwyl ek met ‘n verdoofde mond uit die tandarts se stoel opstaan, wonder ek wat die ergste is: verplaasde pyn of pyn wat direk aan jou deur kom klop.

 

Lyfwysheid

In bronne van gesag kan almal daarvan lees.
Vir eeue spook die filosowe – meestal mans –
met daardie ondeurgrondelike vraag:
die verhouding van die liggaam tot die gees.

Plato sien die siel toevalig aangeland
in die essentiële kerker van die lyf.
Augustinus vind God in sy dink,
kyk lyfloos al hoe meer na binne in.

Aquinas skei die vorm van die materie,
Descartes die denke van die vlees.
By Hegel, Kant en Heidegger, selde hoe,
bly liggaam altyd sekondêr tot gees.

Maar as die houer vol word en wil stort
tot in diep lag, diep huil, in daardie krag
waarmee ‘n vrou geboorte skenk,
dink ek en het ek lief tot in my naels
en elke haar se punt. Tuimelend.
In die ekstase in. Daarom, uiteindelik, is ek.

 

deur Heilna du Plooy uit ‘In die Landskap Ingelyf’

 

Verder leesstof:
https://www.physio-pedia.com/Referred_Pain

 

Junie 2007: die winterson val soos genade op die blokkiesvloer van die zendo (plek van meditasie, afkomstig uit die Zen-tradisie).

Dis skuins voor middagete en ’n klein groepie vergader hier vir die laaste sessie van ’n meditasie retreat. Ons meditasie teacher gee haar laaste dharma-praatjie en sluit af met ’n gedig. Sy sê dis deur haar gunsteling digter, Mary Oliver, geskryf. Die naam lui geen poëtiese klokkie by my nie. Soos ons teacher begin lees, sluit ek my oë, iets wat ek gereeld doen wanneer ek na voorlesings luister.

 

Die eerste drie reëls tref my soos witwater:

 

You do not have to be good.

You do not have to walk on your knees

for a hundred miles through desert, repenting.

 

Iets groei in my terwyl ek luister na die res van die gedig:

 

You only have to let the soft animal of your body

love what it loves.

Tell me about despair, yours, and I will tell you mine.

Meanwhile the world goes on.

Meanwhile the sun and the clear pebbles of the rain

are moving across the landscapes,

over the prairies and the deep trees,

the mountains and the rivers.

Meanwhile, the wild geese, high in the clean blue air,

are heading home again.

Whoever you are, no matter how lonely,

the world offers itself to your imagination,

calls to you like the wild geese, harsh and exciting  ̶

over and over announcing your place

in the family of things.

 

Min het ek toe geweet hoe “WIld Geese” my lewe daadwerklik sou begin verander.

 

 

Met Oliver se dood ’n paar dae gelede, het huldeblyke ingestroom vanuit ’n menigte oorde, iets wat die digter miskien nie eintlik ernstig sou opneem nie: sy het geglo dat haar gedigte vir hulself moes opstaan en wou nooit te veel oor een van hulle weggee nie. Alhoewel Oliver ’n uiters private persoon was (sy het slegs ’n handjievol onderhoude toegestaan in haar skryfloopbaan van ongeveer 55 jaar) het sy in die afgelope vyftien jaar of so ’n uiters gewilde voorleser van haar eie gedigte geword dermate dat bykans al haar byeenkomste stampvol was. Ook verskyn twee CD’s waarop sy haar gedigte lees.

 

Mary Oliver is gebore op 10 September 1935 in Cleveland, Ohio. Haar gesinslewe was uiters disfunksioneel: in ’n onderhoud met Maria Shriver in 2011 word dit bekend dat sy deur haar vader gemolesteer is as kind (iets wat vlugtig genoem is in die onderhoud). Haar moeder staan passief teenoor hierdie molestering. Twee gedigte in Dream Work (1986), “A visitor” en “Rage” is moontlik geskoei op hierdie bloedskande. Ek haal laasgenoemde aan:

 

 

You are the dark song

of the morning;

serious and slow,

you shave, you dress,

you descend the stairs

in your public clothes

and drive away, you become

the wise and powerful one

who makes all the days

possible in the world.

But you were also the red song

in the night,

stumbling through the house

to the child’s bed,

to the damp rose of her body,

leaving your bitter taste.

And forever those nights snarl

the delicate machinery of the days.

When the child’s mother smiles

you see on her cheekbones

a truth you will never confess;

and you see how the child grows  ̶

timidly, crouching in corners.

Sometimes, in the wide night

you hear the most mournful cry,

a ravished and terrible moment.

In your dreams she’s a tree

that will never come to leaf  ̶

in your dreams she’s a watch

you dropped on the dark stones

till no one could gather the fragments  ̶

in your dreams you have sullied and murdered,

and dreams do not lie.

 

Op hoërskool bank sy skool vir ’n lang tyd en verdiep haarself in Walt Whitman se poësie en die natuur; die omgewing waar hulle bly is landelik, omring deur woude:

 

 

 

When the high school I went to experienced a crisis of delinquent student behavior, my response was to start out for school every morning but to turn most mornings into the woods instead, with a knapsack of books. Always Whitman’s was among them. My truancy was extreme, and my parents were warned that I might not graduate. For whatever reason, they let me continue to go my own way. It was an odd blessing, but a blessing all the same. Down by the creek, or in the wide pastures I could still find on the other side of the deep woods, I spent my time with my friend: my brother, my uncle, my best teacher (Blue Pastures).

 

Ander groot invloede op haar werk sluit in: William Blake, Percy Shelley, John Keats, Henry David Thoreau, Ralph Waldo Emerson, en Edna St Vincent Millay en in later jare, Rumi. Oliver skryf ’n essay oor Emerson ter inleiding van die 2000-uitgawe van The Essential Writings of Ralph Waldo Emerson. Die volgende aanhaling uit hierdie inleiding kan ook as opsomming dien van Oliver se lewensuitkyk en oeuvre:

 

The one thing he is adamant about is that we should look  ̶-  we must look  – for that is the liquor of life, that brooding upon issues, that attention to thought even as we weed the garden or milk the cow.

 

In 1953 besoek sy Steepletop, die tuiste van die digter Edna St Vincent Millay, waarna sy later teruggaan om daar in te woon as assistent van Norma Millay, Edna se suster, wat aangestel is as Millay se literêre eksekuteur. Nadat Oliver terugkeer na Ohio, studeer sy vir ’n jaar onderskeidelik aan die Ohio State-universiteit en Vassar-kollege, nadat sy ’n beurs ontvang. Sy voltooi egter nie haar studies nie, maar dit verhoed haar nie om in 1980 ’n Mather besoekende professorskap te ontvang aan Case Western Reserve-universiteit nie. Sy word ook aangestel as die poet-in-residence by Bucknell-universiteit in 1986. Vele ander aanstellings volg.

 

 

 

 

Haar eerste bundel, No Voyage and Other Poems, verskyn in Engeland in 1963; sy werk indertyd by die Mobile Theatre Ltd in Londen. Die volgende aanhaling uit die flapteks wys dat sy as jong digter reeds die invalshoek van haar latere bundels intuïtief aangevoel het:

 

 

 

She believes that an “affirmation” of life is just as justifiable as an affirmation of despair”. She has also attempted to “marry technique and emotion in order to express simple human truth in such a way that it should be conveyed with purpose and clarity to the listener and the reader”.

 

Oliver is ’n bekroonde digter: hoogtepunte is in 1984 wanneer die Pulitzer-prys vir American Primitive aan haar toegeken word asook in 1992 met die National Book Award vir New and Selected Poems (Volume1).

 

Dis moeilik om reg te laat geskied aan ’n digter soos Mary Oliver. “Wild Geese” het my oopgebreek op daardie wintermiddag in 2007 toe my kop vol donkerte was; toe ek nie meer gedigte kon skryf nie. Maar soos ek meer van haar gedigte begin lees het, het die lig deur ’n skrefie begin val wat stadigaan ’n luik vol helder lig geword het. My eerste blog op Versindaba handel oor Mary Oliver (sien asseblief die bibliografie wat die skakel insluit):  Stadig maar seker het ’n doktorale tesis vorm begin aanneem en op 11 September 2013 het ek my Ph.D. ontvang vir “Bride of Amazement”: A Buddhist Perspective on Mary Oliver’s Poetry. Die gedig waarop my titel geskoei is, is “When death comes”:

 

 

When death comes

like the hungry bear in autumn;

when death comes and takes all the bright coins from his purse

 

to buy me, and snaps the purse shut;

when death comes

like the measle-pox;

 

when death comes

like an iceberg between the shoulder blades,

 

I want to step through the door full of curiosity, wondering:

what is it going to be like, that cottage of darkness?

 

And therefore I look upon everything

as a brotherhood and a sisterhood,

and I look upon time as no more than an idea,

and I consider eternity as another possibility,

 

and I think of each life as a flower, as common

as a field daisy, and as singular,

 

and each name a comfortable music in the mouth,

tending, as all music does, towards silence,

 

and each body a lion of courage, and something

precious to the earth.

 

When it’s over, I want to say: all my life

I was a bride married to amazement.

I was the bridegroom, taking the world into my arms.

 

When it’s over, I don’t want to wonder

If I have made of my life something particular, and real.

I don’t want to find myself sighing and frightened,

or full of argument.

 

I don’t want to end up simply having visited this world.

 

(New and Selected Poems, Volume One)

 

Dankie, dogter van Ohio, digter van Provincetown; Bruid van Verwondering.

 

 

BIBLIOGRAFIE

 

Atkinson, B. ed. 2000. The Essential Writings of Ralph Waldo Emerson. New York: Modern Library (Random House).

Oliver, M. 1963. No Voyage, and Other Poems. Londen: J.M. Bent.

Oliver, M. 1986. Dream Work. New York: Atlantic Monthly.

Oliver, M. 1992. New and Selected Poems, Volume One. Boston, MA: Beacon.

Oliver, M. 1995. Blue Pastures. New York: Harcourt.

Ullyatt, G. 2013. “Bride of Amazement”: A Buddhist Perspective on Mary Oliver’s Poetry. Ongepubliseerde doktorale tesis. Potchefstroom: Noordwes-Universiteit.

Gisela Ullyatt. Mary Oliver se Blue Horses.

Gisela Ullyatt. Mary Oliver en die Zen van aandagtigheid

 

Die Meksikaanse kunstenaar Frida Kahlo se werk kan beskryf word as intiem, dog konfronterend; teer, dog realisties; vurig, dog melankolies. Kahlo (6 Julie 1907–13 Julie 1954) word onthou as een van die mees merkaardige kultuurikone van die twintigste eeu. Afgesien van die 143 skilderye en ander artefakte in haar museum-huis in Meksikostad, lewer sy ook ’n literêre bydrae. Dit behels dagboekinskrywings en briewe wat gebundel is en as The Diary of Frida Kahlo: An Intimate Self-Portrait uitgegee is.

As kind het Kahlo polio gehad, met die gevolg dat haar regterbeen misvorm was. Sy het hierdie inperking verdoesel deur helderkleurige rompe te dra. ’n Dekade later tref die volgende ramp Kahlo: sy het skaars ingeskryf as mediese student aan die gesogte Preparatoria School toe ’n busongeluk sy tol eis. ’n Metaalreling het haar uterus deurboor, ’n insident wat gelei het tot veelvoudige inwendige beserings en frakture dwarsoor haar liggaam. Na ‘n paar maande in die hospitaal het sy met moeite van voor af leer loop en geweldige pyn verduur. Tydens haar leeftyd is Kahlo meer as 35 keer geopereer. Met die eerste herstelfase, direk ná die ongeluk, het haar vader ’n spieël bo haar hospitaalbed gemonteer en vir haar ’n esel en verfkwaste gebring om haar aandag weg te lei van die trauma. Die kunstenaar, wat as kind laas geteken het, het spoedig haar talent (her-)ontdek. Sy was groot dele van haar lewe bedlêend en 55 van haar skilderye is selfportrette: sy het die subjek van haar eie alleenwees en pyn geword.

Ten spyte van ernstige terugvalle van depressie was Kahlo uitbundig en lief vir die lewe, ’n dualisme wat ook sigbaar is in haar werk. Sy het met oorgawe partytjie gehou, gerook soos ’n skoorsteen en vurige verhoudings met mans, sowel as vroue aangeknoop. In 1929 het sy die gevierde Meksikaanse kunstenaar, Diego Rivera ontmoet; op sy beurt ’n ikoon wat sy vir jare in die geheim bewonder het. Diego se rol in haar lewe het vinnig verwissel van mentor na minnaar en ten spyte van haar moeder se waarskuwings is Kahlo en Rivera twee jaar later getroud. Die egpaar het dieselfde hartstogtelike geloof in die Marxistiese Rewolusie gedeel en was aktiewe lede van die Meksikaanse Kommunistiese Party. Maar Rivera – twintig jaar ouer as Kahlo – was jaloers, dominerend en ontrou aan sy vrou. Kahlo, op haar beurt, het egter nie op haar laat wag nie en affairs aangeknoop met onder meer die sangeres, Josephine Baker, die Russiese Marxis, Leon Trotsky, en die Meksikaanse sangeres, Chavela Vargas.

Die bose siklus van liggaamlike en emosionele pyn het Kahlo se gebruik van selfmedikasie, ’n kombinasie van sterk pynstillers en Tequila, gesneller. Dit was die kunstenaar se droom om kinders van haar eie te hê, maar al drie haar swangerskappe moes noodgedwonge beëindig word as gevolg van die skade aan haar uterus. Sy het op 47-jarige ouderdom selfmoord gepleeg. In “Die goeie vrou en ander mites” beskryf Corlia Fourie Kahlo se lyding só:

 

Frida Kahlo

 

Jou been,

jou voet,

jou bekken,

gebreek

in ’n rampstamp

busrit.

 

Toe het jy jou

hele lyf

soos ’n ui afgeskil:

eers die klere,

toe die sappige

seer vleis,

laag op laag,

het die mes

dieper

en dieper

ingesny.

 

Toe die skywe

op doek na doek

uitgestal:

die bekken,

die baarmoeder,

die niere,

die hart,

die verminkte voet,

die liggaam deurboor

van pyle,

die oog wat nie wyk, wat skreeu:

kyk,

kýk.

 

Frida Kahlo het met haar skilderye dikwels na Meksiko se vroeë Asteekse en Maya-kuns verwys, en daarnaas ook fasette van die Europese kunsgeskiedenis gereflekteer. Haar werk is ’n bemoeienis met indringende sosiale en politieke kwelvrae. In Kahlo se dagboek is dit egter die besonder intense en poëtiese kwaliteit van haar briewe aan Diego Rivera wat opval. Hierdie gefragmenteerde prosa en poësie bevat geen letterlike belewenisse nie; eerder ’n tipe liefdesliriek en hartstog, gebore uit vrye assosiasie en bewussynstroomstegniek.

Diego.

Truth is, so great, that I wouldn’t like to speak, or sleep, or listen, or love. To feel myself trapped, with no fear of blood, outside time and magic, within your own fear, and your great anguish, and within the very beating of your heart. All this madness, if I asked it of you, I know, in your silence, there would be only confusion. I ask you for violence, in the nonsense, and you, you give me grace, your light and your warmth. I’d like to paint you, but there are no colors, because there are so many, in my confusion, the tangible form of my great love.

F.

 

Diego:

Nothing compares to your hands, nothing like the green-gold of your eyes. My body is filled with you for days and days. you are the mirror of the night. the violent flash of lightning. the dampness of the earth. The hollow of your armpits is my shelter. my fingers touch your blood. All my joy is to feel life spring from your flower-fountain that mine keeps to fill all the paths of my nerves which are yours.

 Auxochrome — Chromophore. Diego.

 

She who wears the color.

He who sees the color.

Since the year 1922.

 

Until always and forever. Now in 1944. After all the hours lived through. The vectors continue in their original direction. Nothing stops them. With no more knowledge than live emotion. With no other wish than to go on until they meet. Slowly. With great unease, but with the certainty that all is guided by the “golden section.” There is cellular arrangement. There is movement. There is light. All centers are the same. Folly doesn’t exist. We are the same as we were and as we will be. Not counting on idiotic destiny.

 

 

My Diego:

Mirror of the night

Your eyes green swords inside my flesh. waves between our hands.

All of you in a space full of sounds — in the shade and in the light. You were called AUXOCHROME the one who captures color. I CHROMOPHORE — the one who gives color.

You are all the combinations of numbers. life. My wish is to understand lines form shades movement. You fulfill and I receive. Your word travels the entirety of space and reaches my cells which are my stars then goes to yours which are my light.

 

 

Auxochrome — Chromophore

It was the thirst of many years restrained in our body. Chained words which we could not say except on the lips of dreams. Everything was surrounded by the green miracle of the landscape of your body. Upon your form, the lashes of the flowers responded to my touch, the murmur of streams. There was all manner of fruits in the juice of your lips, the blood of the pomegranate, the horizon of the mammee and the purified pineapple. I pressed you against my breast and the prodigy of your form penetrated all my blood through the tips of my fingers. Smell of oak essence, memories of walnut, green breath of ash tree. Horizon and landscapes = I traced them with a kiss. Oblivion of words will form the exact language for understanding the glances of our closed eyes. = You are here, intangible and you are all the universe which I shape into the space of my room. Your absence springs trembling in the ticking of the clock, in the pulse of light; you breathe through the mirror. From you to my hands, I caress your entire body, and I am with you for a minute and I am with myself for a moment. And my blood is the miracle which runs in the vessels of the air from my heart to yours.

The green miracle of the landscape of my body becomes in your the whole of nature. I fly through it to caress the rounded hills with my fingertips, my hands sink into the shadowy valleys in an urge to possess and I’m enveloped in the embrace of gentle branches, green and cool. I penetrate the sex of the whole earth, her heat chars me and my entire body is rubbed by the freshness of the tender leaves. Their dew is the sweat of an ever-new lover.

It’s not love, or tenderness, or affection, it’s life itself, my life, that I found what I saw it in your hands, in your month and in your breasts. I have the taste of almonds from your lips in my mouth. Our worlds have never gone outside. Only one mountain can know the core of another mountain.

Your presence floats for a moment or two as if wrapping my whole being in an anxious wait for the morning. I notice that I’m with you. At that instant still full of sensations, my hands are sunk in oranges, and my body feels surrounded by your arms.

 

 

For my Diego

the silent life giver of worlds, what is most important is the nonillusion. morning breaks, the friendly reds, the big blues, hands full of leaves, noisy birds, fingers in the hair, pigeons’ nests a rare understanding of human struggle simplicity of the senseless song the folly of the wind in my heart = don’t let them rhyme girl = sweet xocolatl [chocolate] of ancient Mexico, storm in the blood that comes in through the mouth — convulsion, omen, laughter and sheer teeth needles of pearl, for some gift on a seventh of July, I ask for it, I get it, I sing, sang, I’ll sing from now on our magic — love.

 

Met erkenning aan Barbara Crow De Toledo en Ricardo Pohlenz vir die vertaling van bostaande gedeeltes van Spaans na Engels.

 

Verwysings:

 

Fuentes, C. en Kahlo, F. 2005. The Diary of Frida Kahlo: An Intimate Self-Portrait. Abradale Press.

https://en.wikipedia.org/wiki/Frida_Kahlo

http://www.fridakahlofans.com/booksenglish.html

Fourie, C. 2018. Die goeie vrou en ander mites. Pretoria: Protea Boekhuis.

 

 

Ek het al dikwels gewonder hoekom die Grieke bekend is vir die tradisie om borde te breek. ‘n Mens het mos nou maar die ingebore drang om die oorsprong van dinge na te vors. Ek het ‘n paar bronne op die internet geraadpleeg en het op ‘n interessante term genaamd ‘kefi’ afgekom. Daar is nie slegs een storie oor die rede waarom Grieke borde breek of gebreek het nie: Daar word byvoorbeeld ‘n storie vertel van ‘n ryk gesin wat ‘n armer gesin vir ‘n ete genooi het. Die ryk gesin het tydens die ete-afspraak besluit om hul borde te breek as blyk dat vriendskap meer belangrik as materialisme is. Hierdie storie impliseer dat borde ‘n soort metafoor vir sosiale stand sou kon wees. Die meeste raakpunte lei my egter na die idee van ‘kefi’. ‘Kefi’ word op Google Translate vertaal na ‘vreugde’. Die toerisme webbladsye verduidelik dat die kefi/vreugde waarna verwys word, nie slegs verwys na kortstondige blydskap nie. Kefi verwys na ‘n lewensvreugde. Die moderne Grieke probeer wegbeweeg van die bord breek-stereotipering. Hulle reken dat kefi nie meer gevier moet word deur die breek van borde nie.

Ek het eers gedink dat ‘n vol bord kos seker die hoogste vorm van lewensvreugde sou wees. ‘n Paar gedagtes later het ek besef dat ‘n vol bord kos nie noodwendig tot lewensvreugde lei nie. Die mens het van sy beste idees en gedagtes op ‘n honger maag en ‘n honger verstand gehad. Daar is seker ‘n goue middeweg, maar ek is op die oomblik van mening dat ‘n oorvol bord eerder tot luiheid as innovasie sou lei.

 

bord-eel

jy eet jou kos
uit my bord
met weggooibare
mes en vurk

ons almal weet
dat die honger
nie gevul kan word
op wegneem-etes nie

‘n vol bord kos
behoort aan die een
wat daarvoor betaal

‘n leë bord
behoort aan niemand nie

 

Die voedselketting is ‘n model wat die stand van die mens bepaal deur middel van die items wat in sy bord is. Die spreekwoord wil ook hê dat die pad na die man se hart deur sy maag loop. Die eenvoudige bord word dus ‘n metafoor vir die mens se soeke na liefde en die mens se plek op hierdie aardbol. Ek is eintlik verbaas dat ek nie meer gedigte oor die ‘bord’ sien nie. Dit is ‘n ongelooflike bron vir metafore. Ek en my vrou het by geleentheid ‘n stel breekware as geskenk gekry. Die breekware het borde, kleinbordjies, koppies, pierings ens. ingesluit. Dit was wel tweedehands, maar dit was ‘n volledige stel – selfs ‘n sousbak. Die geskenk het ook uit die persoon se hart gekom.

 

My palate is simpler than it used to be. A young chef adds and adds and adds to the plate. As you get older, you start to take away.
– Jacques Pepin

 

Ek was nog nooit iemand wat van oordadigheid gehou het nie en die stel breekware was oordadig. Dit het patrone op die porselein gehad en ‘n metaalrand. Ek het myself vasgestaar teen die feit dat ek nie so iets sou gekoop het nie en dat ek nie die borde in die mikrogolf sou kon gebruik nie, as gevolg van die metaalrand. Gelukkig het die verloop van tyd my anders na dinge laat kyk. Die stel breekware is vir ‘n paar jaar gestoor en by ons huidige tuiste het ons dit uitgepak. Uitgepak, maar meer belangrik: ons het dit begin gebruik. Die persoon wat dit aan ons gegee het, is intussen oorlede. Dit het dus nog ‘n dimensie bygekry. Die borde was eers ‘n metafoor vir oordadigheid en iemand anders se smaak. Nou het die borde ‘n metafoor as ‘n soort erflating gekry. Die persoon wat dit aan ons gegee het, eet nou by spesiale geleenthede saam met ons. Die idee is mos in elk geval dat jy jou kos moet eet wanneer dit op die tafel land en dat dit nie nodig sou wees om in die mikrogolf-oond op te warm nie. Nataniël se voorstel dat jy jou water uit ‘n kristalglas of sjampanjeglas moet drink, draai ook in my kop. Die bord bepaal nie of ‘n geleentheid spesiaal is nie, want jy moet geleenthede saam met gaste, vriende en vreemdelinge spesiaal maak.

Terug by die leë bord. Daar is ‘n verskil tussen ‘n leë bord as gevolg van jou eie keuse en ‘n leë bord as gevolg van hongersnood. Die bord wat as metafoor vir hongersnood dien, is seker die moeilikste een om aan te dink. Dit kan ‘n kind wat met leë borde grootword motiveer om hard te werk, maar dit kan ook mense se harte verhard.

 

Change your plate. Change your fate.
– Kris Carr

 

Vriende van my het as gesin ‘n paar jaar gelede die raad van ‘n dieetkundige ingeroep. Hulle het as gesin gewig opgetel. Hulle het besluit om minder te eet en gemorskos uit te sny. Dit was nie genoeg nie en hulle het nie gewig verloor nie. Die dieetkundige se raad aan hulle, bly my tot vandag by. Hulle moes hul bord inkleur. Daar moes groen, oranje, bruin ens. op hul bord wees. Iets soos boontjies of ertjies kan die groen verteenwoordig. Wortels of pampoen moes die oranje verteenwoordig. Dit is my gunsteling metafoor vir die bord: die bord is ‘n palet. Die kok behoort homself as kunstenaar uit te leef. Dit is hoekom ek voel dat elke beroep ‘n vorm van kreatiwiteit ontsluit.

Ek wens jou daarom ‘n bord toe wat net genoeg kos in het om jou hart honger te hou. Maak jou bord ‘n palet van kleure. Verdeel jou bord tussen mense, want deur jou kos te verdeel, staan jy buite die realm van aardse wiskunde. Die verdeling van ‘n bord kos maak nie dat daar twee halwe borde op die tafel staan nie. Die verdeling van ‘n bord kos maak nie die porsie kleiner nie – dit maak dit meer.

 

wees vandag die daaglikse brood
wat Sy naam heilig
wees die suurdeeg wat sy koninkryk laat kom
wees die korsie wat die hemel om die aarde vou
gee ‘n snytjie brood
aan hulle wat die krummels eis
en mag geen brood in jou bord oorstaan
vir die muf wat dit van binne
of buite wil verteer nie

 

Tong-in-die-kies: Die sosiale lewe van jou bord